Σημαντικές είναι οι ανακατατάξεις στην αγορά του λιανεμπορίου, εξαιτίας της πανδημίας και της αναστάτωσης που τη συνοδεύει τα δύο τελευταία χρόνια. Αλλαγές που συμβαίνουν –συχνά υπόγεια και ανεπαίσθητα-, αλλά είναι ουσιαστικές και πιθανότατα θα… υπογράψουν την επόμενη ημέρα και της αγοράς στη Θεσσαλονίκη, μετά την πλήρη ομαλοποίηση της κατάστασης. Άλλωστε τότε, όταν η κανονικότητα επανέλθει πλήρως και χωρίς αστερίσκους, θα αποκαλυφθεί πλήρως το νέο τοπίο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη χώρα μας, σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ο συνολικό κύκλος εργασιών του λιανεμπορίου στο γ' τρίμηνο του 2021 διαμορφώθηκε στα 14,61 δισ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι ο κλάδος υπερκάλυψε όλες τις απώλειες της πανδημίας στη συγκεκριμένη περίοδο, καθώς τα έσοδα διαμορφώνονται υψηλότερα όχι μόνο συγκριτικά με το γ' τρίμηνο του 2020, αλλά και συγκριτικά με την ίδια περίοδο του 2019. Η αύξηση σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό τρίμηνο ανήλθε στο 11%, ενώ συγκριτικά με το γ' τρίμηνο του 2019 ο τζίρος κινήθηκε φέτος κατά 4,83% υψηλότερα. Στο φετινό 9μηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου ο τζίρος του λιανικού εμπορίου διαμορφώθηκε στα 39 δισ. ευρώ, έναντι 35,6 δισ. ευρώ πέρυσι. Με δεδομένο ότι στο 9μηνο του 2019 ο τζίρος είχε διαμορφωθεί στα 38,6 δισ. ευρώ, σε επίπεδο αριθμών ο κύκλος των επιπτώσεων της πανδημίας στο λιανεμπόριο έχει κλείσει.
Όλα αυτά δείχνουν τη μία όψη του νομίσματος, την μεγάλη εικόνα, το σύνολο της αγοράς. Διότι εάν εξετάσει κανείς τα επιμέρους μεγέθη του λιανεμπορίου διαπιστώνει ότι δεν έχουν ανακτήσει όλοι οι κλάδοι τα επίπεδα εσόδων του 2019. Μειωμένα έσοδα έναντι του 2019 εμφανίζει σχεδόν το σύνολο των υπαίθριων δραστηριοτήτων, κάτι που προφανώς οφείλεται και στα περιοριστικά μέτρα, ενώ σημαντικές αυξήσεις καταγράφονται στην αγορά αυτοκινήτου και στα τρόφιμα. Επίσης καλά πάνε τα φάρμακα, καθώς δεν υπήρξε σε καμία φάση περιορισμός στα φαρμακεία, ενώ η αγορά καυσίμων κινείται φέτος κατά 13,8% χαμηλότερα από το 2019.
Αλλαγές ισορροπιών
Πέρα, όμως, από τους κλάδους που έχουν επηρεαστεί από την αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες που επέβαλε η πανδημία είναι σαφές ότι την τελευταία διετία έχουν επηρεαστεί οι ισορροπίες και στο εσωτερικό των αγορών. Παρά το ότι στην αρχή της πανδημικής κρίσης οι μικρές περιφερειακές επιχειρήσεις έδειξαν να ευνοούνται επειδή οι καταναλωτές δεν επισκέπτονταν χώρους με πολύ κόσμο, στην πορεία οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις δείχνουν ότι αντέχουν περισσότερο στα δύσκολα. Επίσης μεγάλη «μάχη» ανάμεσα σε πολυεθνικές και μεγάλες αλυσίδες από τη μια και μεμονωμένα εμπορικά καταστήματα από την άλλη γίνεται και σε κάθε εμπορική πιάτσα της χώρας. Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπου τα τελευταία χρόνια το 85% του τζίρου έχουν κατοχυρώσει τα πολυκαταστήματα και οι αλυσίδες έναντι των τοπικών εμπόρων, η κρίση της πανδημίας έχει λειτουργήσει ενισχυτικά στη διεύρυνση της διαφοράς.
Έτσι λέει η αγορά, που αποδίδει την εξέλιξη στους ακόλουθους λόγους:
Πρώτον, στα χρηματοοικονομικά. Σε περιόδους αναστάτωσης στην αγορά η ρευστότητα και η πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα.
Δεύτερον, προμήθειες. Η κάλυψη των αναγκών σε προμήθειες, αλλά και η διαχείριση του στοκ αναδείχθηκε έντονα εν μέσω των παρατεταμένων lockdown.
Τρίτον, οι λειτουργικές προσαρμογές λόγω των κανονιστικών μέτρων αποφυγής της εξάπλωσης του κορωνοϊού δυσκόλεψαν εξ ορισμού τις μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες απασχολούν λίγους εργαζόμενους ή και κανέναν σε περιπτώσεις αυτοαπασχόλησης.
Τέταρτο -και καθοριστικό- το ηλεκτρονικό εμπόριο. Μπορεί η πανδημία να έβαλε σε ψηφιακό fast forward τον επιχειρηματικό κόσμο στην Ελλάδα, ωστόσο, η ψηφιοποίηση του εγχώριου επιχειρείν παραμένει ασύμμετρη. Οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα φαίνεται ότι ασθμαίνουν να παρακολουθήσουν την ψηφιακή αλλαγή, χάνοντας πολύτιμους πόντους ανταγωνιστικότητας. Σε μια συγκυρία που το ψηφιακό κανάλι πωλήσεων γίνεται πιο σημαντικό από ποτέ μόνο το 15% των μικρών και πολύ μικρών εταιρειών της χώρας διαθέτει e-shop ή συμμετέχει σε κάποια online πλατφόρμα (τύπου Skroutz, e-food κλπ). Για την υιοθέτηση συστημάτων ηλεκτρονικών πωλήσεων ή για συμμετοχή σε κάποια διαδικτυακή πλατφόρμα η ηλικία του επιχειρηματία φαίνεται ότι παίζει ρόλο, όπως άλλωστε και το εκπαιδευτικό του επίπεδο. Ειδικότερα, το 22,8% και 18,2% των επιχειρηματιών που ανήκουν στις ηλικιακές ομάδες 18-34 και 35-49 αντίστοιχα, έχει ενσωματώσει σχετικά συστήματα στην επιχείρησή έναντι μόλις του 10,3% των επιχειρηματιών που είναι από 50 ετών και άνω.