Την προηγούμενη Τρίτη η Voria.gr δημοσίευσε ένα ρεπορτάζ του καλού συναδέλφου, Θανάση Μυλωνά, σχετικά με την εκ νέου μετατροπή της περιοχής των Λαχανοκήπων σε μπαζότοπο. Ο Θανάσης περιέγραψε την κατάσταση ολοκληρωμένα και η παραδοχή του αρμόδιου αντιδημάρχου Θεσσαλονίκης, Νίκου Ζεϊμπέκη, για την εξέλιξη αυτού του θλιβερού φαινομένου τον τιμά.
Δεν έκρυψε λόγια, δεν στρογγύλεψε την κατάσταση ο αντιδήμαρχος. Είπε ότι ο καθαρισμός αυτών των αυτοσχέδιων χωματερών ογκωδών και πάσης φύσεως άλλων αντικειμένων δεν είναι παρά μια τρύπα στο νερό. Διότι, όσο κι αν καθαρίζουν οι αρμόδιοι, οι χωματερές θα στήνονται ξανά και ξανά.
Θέλω να μείνω στις αιτίες του φαινομένου, που δεν είναι μία (η αστυνόμευση και ο έλεγχος των μικρών αγροτικών οχημάτων που μεταφέρουν μπάζα), αλλά πολλές. Όπως πολλές είναι και οι δυνατότητες παρέμβασης των αρμοδίων, προκειμένου να σταματήσει κάποια στιγμή αυτή η μάστιγα, η οποία δεν καταστρέφει μόνον τους Λαχανόκηπους, αλλά δεκάδες περιοχές σε όλη τη Θεσσαλονίκη (κι όχι μόνο στο πολεοδομικό συγκρότημα). Τα παραδείγματα στο Σέιχ Σου, στα ρέματα, στους αγροτικούς δρόμους, στο Εθνικό Πάρκο Αξιού, στο παράπλευρο δίκτυο της Μουδανιών, τέλος δεν έχουν.
Το κόστος από την περισυλλογή και ορθή διαχείριση των μπάζων για την Πολιτεία είναι τεράστιο. Και οικονομικό, και περιβαλλοντικό, και δημόσιας υγείας, και ανάπτυξης. Ολόκληρες περιοχές, άλλες μοναδικού φυσικού κάλλους, άλλες με σημαντικές αναπτυξιακές δυνατότητες, άλλες ενταγμένες στην καθημερινότητά μας, απαξιώνονται από αυτή την αντικοινωνική συμπεριφορά.
Σε μια κοινωνία όμως που οι αντικοινωνικές συμπεριφορές τείνουν να γίνουν συνήθεια, το ατομικό συμφέρον κυριαρχεί και η αδιαφορία περισσεύει, ίσως να ζητάμε περισσότερα από όσα... δικαιούμαστε.
Θυμάμαι -και το επισημαίνει και ο Θανάσης στο ρεπορτάζ του- το προηγούμενο καλοκαίρι, που στήθηκε εκείνη η επιχείρηση καθαρισμού του μπαζότοπου των Λαχανοκήπων, στην οποία μάλιστα συνέδραμαν πολλοί φορείς. Ορισμένοι χλεύασαν τους τοπικούς φορείς που "γιόρτασαν" τον καθαρισμό ενός τόπου, ο οποίος τελούσε σε καθεστώς εγκατάλειψης επί χρόνια. Δεν κατάφεραν καν να συλλάβουν το μήνυμα που προσπάθησαν να περάσουν οι "τρισκατάρατοι" τοπικοί φορείς, οι οποίοι απλώς έκαναν τη δουλειά τους ως όφειλαν και δεν δικαιούνται καν να στήνουν "φιέστες" επειδή πέτυχαν το αυτονόητο...
Κρίμα. Υποτίθεται ότι οι ίδιοι άνθρωποι νοιάζονται για την πόλη και το καλό της, για το περιβάλλον, για την υγεία, για το δημόσιο χώρο και την προστασία των δημοσίων αγαθών. "Προκάλεσαν" οι αρμόδιοι διότι τόσα χρόνια αδιαφορούσαν για τους Λαχανόκηπους και "ξύπνησαν" αργά... Αστείες δικαιολογίες ορισμένων που το μόνο που έχουν μάθει να κάνουν είναι να κουνάνε το δάχτυλο σε όλους και να βουλιάζουν οι ίδιοι στις ουτοπίες τους.
Έχω μάθει να χαίρομαι σε κάθε νίκη, μικρή ή μεγάλη, αυτής της πόλης και να παλεύω (στο δικό μου πολύ μικρό μέγεθος) για να δοθούν λύσεις στα προβλήματά της, για να βρεθούν τρόποι ώστε να πάει μπροστά. Η κριτική είναι κομμάτι αυτής της διαδικασίας. Ακόμη και η εξαιρετικά σκληρή κριτική, αρκεί να μην αδικεί, αρκεί να μην υποκινείται και να μην υποκρύπτει μικροπρεπή ή μικροπολιτικά κίνητρα, αρκεί να μην είναι μίζερη διότι καταντάει άδικη. Το "αυτονόητο" όταν είναι ζητούμενο επί δεκαετίες θα πρέπει να συνιστά πρόβλημα προς επίλυση κι όχι αφορμή για δακτυλοδειξίες και δακτυλοκουνήματα. Κι όταν αυτό το πρόβλημα βρίσκει μια κάποια λύση, όταν επιτέλους γίνεται το αυτονόητο, τότε πρέπει να έχουμε, όσοι σταθήκαμε επικριτικά απέναντι στους αρμόδιους (γενικώς και αορίστως ή ειδικώς και συγκεκριμένα), την αξιοπρέπεια να συγχαίρουμε. Δεν μπορούν όλα κι από όλους να γίνονται στραβά. Τότε δεν είναι στραβός ο γιαλός, εμείς αρμενίζουμε στραβά...
Πάμε τώρα στις αιτίες του προβλήματος των μπαζότοπων στη Θεσσαλονίκη. Διότι οι χαρές και τα πανηγύρια κράτησαν και πάλι λίγο...
Ορθώς ο κ. Ζεϊμπέκης ζητά αστυνόμευση των φορτηγών ή των αγροτικών ή όποιων άλλων οχημάτων μεταφέρουν μπάζα. Κι άντε και πιάσαμε έναν "μεροκαματιάρη" που βγάζει "μαύρα" για να πετάξει μακριά από κοινή θέα τα μπάζα μιας οικοδομής, μιας ανακαίνισης ή ό,τι άλλο παράγει απορρίμματα. Λύνεται το πρόβλημα; Όχι. Δυστυχώς όχι. Μέχρι πού πρέπει να φτάσει η αστυνόμευση; Μέχρι την πηγή. Ο μεταφορέας δεν είναι η πηγή. Είναι ο εργολάβος που τον πλήρωσε, ο ιδιοκτήτης του ακινήτου, που εν γνώσει του μεταφέρονται τα μπάζα και αποφεύγει να ακολουθήσει τις νόμιμες διαδικασίες, επειδή θα του κοστίσουν "τρελά λεφτά" και πιθανώς κι άλλοι, που έπρεπε να παρακολουθούν τις διαδικασίες σε ένα ιδιωτικό έργο. Μικρού τονάζ φορτηγά συναντάμε όλοι κάθε μέρα να μεταφέρουν μπάζα, υλικά εκσκαφών και άλλα απορρίμματα. Δεν πηγαίνουν όλα σε ένα σύστημα διαχείρισης, για να μην πω αυτό που φαντάζονται όλοι, ότι τα περισσότερα από αυτά τα φορτία απορρίπτονται αυθαίρετα και ανεξέλεγκτα σε σημεία δυσπρόσιτα, σε τόπους οι οποίοι έχουν "χαρτογραφηθεί" από μια ολόκληρη βιομηχανία της συγκεκριμένης πιάτσας...
Η Πολιτεία αν θέλει να κρατήσει καθαρό τον τόπο πρέπει να αποκτήσει τη δυνατότητα να το κάνει και να μην αποδέχεται μοιρολατρικά την κατάσταση. Η παραδοχή ότι "σε 20 μέρες θα ξαναγεμίσει ο τόπος με μπάζα" είναι ομολογία αποτυχίας, όπως και να το κάνουμε. Να την κάνω εγώ αυτή την παραδοχή είναι λογικό, διότι εγώ, όπως και κάθε πολίτης παρατηρούμε και στηλιτεύουμε τα κακώς κείμενα. Οι αρμόδιοι όμως, οι φορείς εξουσίας ή διοίκησης σωστότερα, δεν μπορούν απλώς να διαπιστώνουν, όπως οι πολίτες. Πρέπει να ενεργούν για να πάψει αυτό το φαινόμενο. Άλλωστε, δεν είναι μυστικό το πώς συμπεριφερόμαστε οι πολίτες στον δημόσιο χώρο. Αυτή η συμπεριφορά είναι θέμα παιδείας, πολιτισμού, μόρφωσης κτλ. Και εύχομαι οι επόμενες γενιές να μάθουν να εκτιμούν κι όχι να θεωρούν απλώς κτήμα τους τον δημόσιο χώρο, στον οποίο μπορούν να κάνουν ό,τι τους καπνίσει.
Θυμάμαι κάποτε τα στελέχη των Οικολόγων Πράσινων έστηναν ολόκληρες επιχειρήσεις νυχτερινής παρακολούθησης στον... φημισμένο μπαζότοπο του Καλοχωρίου και εντόπιζαν τους παραβάτες, μεταξύ των οποίων -τότε- και απορριμματοφόρα δήμων... Δεν μπορούν όμως οι ενεργοί πολίτες, οι ευαισθητοποιημένοι ή κάποιες συλλογικότητες να κάνουν τη δουλειά των αρμοδίων. Δεν είναι αυτή συντεταγμένη Πολιτεία. Ούτε οι δημοσιογράφοι μπορούν να παριστάνουν τους ντετέκτιβ και τους παπαράτσι για να τεκμηριώσουν αυτά που όλοι γνωρίζουν και για τα οποία οι αρμόδιοι προτιμούν να κάνουν την... πάπια ή τα στραβά μάτια κι όταν εκτίθενται απλώς να συνομολογούν ή να επιρρίπτουν την ευθύνη στους ασυνείδητους. Οι ασυνείδητοι βρίσκουν πεδίο εφαρμογής της ασυνειδησίας τους κι αυτό το περιθώριο το δίνουν οι αρμόδιοι.
Επειδή, δε, πιστεύω πως το περιβάλλον το σέβονται όλοι όταν το ίδιο τους σέβεται, οφείλουν οι αρμόδιοι να δημιουργήσουν ένα αξιοπρεπές περιβάλλον για να ζητήσουν μετά από τους πολίτες να το σεβαστούν. Εάν εγκαταλείπουν μια περιοχή, τότε αυτή αφήνεται στην τύχη της και η τύχη της είναι βέβαιο ότι δεν θα είναι καλή. Στους Λαχανόκηπους είναι αναγκαίο να αρχίσει η ανάπτυξη με έργα και παρεμβάσεις ανάπλασης. Να αρχίσει να υλοποιείται επιτέλους ένα σχέδιο για την περιοχή, το οποίο το "λιβανίζουμε" κάτι δεκαετίες και αυτή η ολιγωρία είναι μια από τις αιτίες της απαξίωσής της, παρά τις σημαντικές δυνατότητες και την προοπτική που όλοι βλέπουν στους Λαχανόκηπους και συνολικά στη δυτική Θεσσαλονίκη.
Είμαι βέβαιος πως όταν αρχίσουν να γίνονται τέτοιου είδους παρεμβάσεις στην περιοχή, τα μπάζα θα εξαφανιστούν και δεν θα επιστρέψουν. Το ίδιο θα γίνει και στο Σέιχ Σου όταν κάποτε φροντίσουν κάποιοι να το επιτηρήσουν, να το προστατέψουν (ως οφείλουν) και να το θωρακίσουν απέναντι σε όσους έχουν άλλου είδους διαθέσεις. Το ίδιο θα γίνει και στο Εθνικό Πάρκο Αξιού. Γίνεται ήδη στο Καλοχώρι. Και το ίδιο μπορεί να γίνει και στο παράπλευρο δίκτυο της Μουδανίων όταν αυτό γίνει χρήσιμο για τις μετακινήσεις των πολιτών κι όταν θα πάψει να προσβάλλει όσους το κυκλοφορούν.
Και υπάρχει τέλος και η δυνατότητα θεσμικής αντιμετώπισης τέτοιων φαινομένων. Αν οι παραβάτες υποχρεώνονται σε περίπτωση εντοπισμού σε εξαντλητικές ποινές (κυρίως οικονομικές) τότε το ρίσκο θα μεγαλώσει και το κόστος της παράνομης διαχείρισης των μπάζων, των ογκωδών και των άλλων απορριμμάτων θα φτάσει εκείνο της νόμιμης. Οι υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης και της Διοίκησης οφείλουν να παρακολουθούν την ορθή, τη νόμιμη εκτέλεση των ιδιωτικών έργων και να επιβάλλουν ποινές. Θυμηθείτε τι έγινε πριν από λίγους μήνες με τα μπάζα από το Ιπποκράτειο...
Δεν ανακαλύπτουμε την Αμερική με όλα αυτά. Είναι λύσεις που οφείλει να υιοθετήσει κάποια στιγμή η Πολιτεία, προκειμένου να βάλει ένα τέλος σε αυτή την αθλιότητα, σε αυτή την υποβάθμιση. Σήμερα είναι αδιανόητο για τη συντριπτική πλειονότητα του κόσμου να πετάει τις σακούλες με τα σκουπίδια στο πάρκο. Λίγες δεκαετίες πριν αποτελούσε ένα φαινόμενο, το οποίο χρειάστηκε να αντιμετωπιστεί με ανάλογο τρόπο. Και αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά. Άρα ο τρόπος υπάρχει, τον ξέρουμε, τον έχουμε εφαρμόσει στο παρελθόν με επιτυχία, ας κάνουμε ξανά το "αυτονόητο" και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Μπορούμε να τα καταφέρουμε κι όποιος θέλει μετά ας πανηγυρίσει, όποιος θέλει ας λοιδορήσει. Το αποτέλεσμα μετράει.