Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής απέχουν πολύ από το θεωρούνται τριτοκοσμική χώρα. Πρόκειται για την μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, την σημαντικότερη στρατιωτική δύναμη της Γης, την πιο επιδραστική εκπαιδευτικά δύναμη στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, την κυρίαρχη τεχνολογικά κοινότητα του κόσμου, τη σημαντικότερη σύμμαχο και εμπορικό εταίρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ηγέτιδα δύναμη της Δύσης, την πλέον αναγνωρίσιμη φιλελεύθερη δημοκρατία. Όλα αυτά τα διαπιστευτήρια αποδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ δεν είναι μια τριτοκοσμική χώρα.
Ο πρωταγωνιστικός ρόλος των ΗΠΑ στον κόσμο δεν αμφισβητείται. Μόνο που το 2020 αφήνει σοβαρές σκιές. Δημιουργεί ρωγμές στο προφίλ της υπερδύναμης με αφορμή δύο κορυφαία γεγονότα: την πανδημία του COVID-19 και τις προεδρικές εκλογές. Και στα δύο η χώρα των ευκαιριών, της wall Street, του δολαρίου, του NBA, της Silicon Valley και του Χόλιγουντ βαθμολογείται κάτω από τη βάση. Με εκπαιδευτικούς όρους, σε αυτή την κατάσταση δεν περνάει τη βάση. Σε κανένα σχολείο δεν θα προβιβαζόταν στην επόμενη τάξη. Το θέμα δεν θα είχε κανένα ενδιαφέρον –πέρα ενδεχομένως από επιστημονικό- εάν οι εξελίξεις στις ΗΠΑ δεν αφορούσαν ολόκληρο τον κόσμο. Όχι μόνο διότι το ειδικό βάρος της χώρας είναι αισθητό σε κάθε γωνία των πέντε ηπείρων με συγκεκριμένους τρόπους, αλλά κυρίως επειδή πρόκειται για κοινωνία που δίνει τον τόνο, αν δεν αποτελεί πρότυπο για πολλές άλλες. Το να αποτυγχάνει λοιπόν σε μια παγκόσμια υγειονομική κρίση με εκατομμύρια κρούσματα και εκατοντάδες χιλιάδες πτώματα, αλλά και στην κορυφαία δημοκρατική διαδικασία δεν είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο για κανέναν. Ούτε για τους Αμερικανούς πολίτες, ούτε για όλους τους υπόλοιπους που επηρεάζει. Ας μην ξεχνάμε, τα περισσότερα από τα καλύτερα μυαλά του πλανήτη, ανεξαρτήτως εθνικότητας, χρώματος και θρησκείας, καταλήγουν στο τέλος να δουλεύουν στην Αμερική ή για την Αμερική.
Αυτές οι αλλεπάλληλες back to back πανωλεθρίες έχουν τη σφραγίδα του ίδιου ανθρώπου. Του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αφενός υποτίμησε τον κορωνοϊό και αφετέρου δεν αποδέχεται την ετυμηγορία των Αμερικανών. Διότι εάν δεχθούμε ότι υπάρχει εκτεταμένη νοθεία εις βάρος του επί των δικών του ημερών του, τότε, μάλλον, δεν είναι κατάλληλος για να κάνει τη συγκεκριμένη δουλειά.
Για του Έλληνες –όπως και για τους περισσότερους λαούς του κόσμου- η Αμερική, όπως λέμε στην καθομιλουμένη τις ΗΠΑ, είναι χώρα μαγική. Οι ευκαιρίες που (υποτίθεται ότι) δίνει απλόχερα, η αξιοκρατία που υπάρχει με βάση τους κανόνες που ισχύουν εκεί, αλλά και ο τρόπος ζωής όπως προβάλλεται μέσα από τραγούδια και ταινίες ασκούν μεγάλη γοητεία στην Ελλάδα της οικογενειοκρατίας και του νεποτισμού, αλλά και στη γερασμένη Ευρώπη. Τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Μόνο που τα πράγματα αλλάζουν, αλλά παρά την ταχύτητα μετάδοσης των πληροφοριών, αργούμε να συνειδητοποιήσουμε τις εξελίξεις. Μάλλον οι περισσότεροι ανάμεσά μας που συμπαθούν την Αμερική έχουν υπόψιν τους εικόνες και καταστάσεις του 20ου αιώνα. Όσοι θεωρούν ότι το κτύπημα στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης στην αρχή του 21ου αιώνα σήμανε το τέλος της σύγχρονης αθωότητας –πολλές άλλες… αθωότητες έχουν σκοτωθεί κατά καιρούς, από το κραχ του 1929 και το Περλ Χάμπορ, μέχρι τις πολιτικές δολοφονίες της δεκαετίας του 1960, και τον πόλεμο του Βιετνάμ- πιθανότατα έχουν δίκιο. Στις ΗΠΑ σχεδόν τίποτα δεν είναι όπως ήταν. Ο Τραμπ και το στιλάκι του είναι σύμπτωμα. Ενώ η αναζήτηση της «ψυχής της Αμερικής», που επικαλείται ο –πιθανότατα επόμενος Πρόεδρος- Τζο Μπάιντεν μάλλον θα παραμείνει κενό γράμμα.
ΥΓ. Τις εκλογές του 1984 στις ΗΠΑ ελάχιστοι της θυμούνται. Τις ξέχασαν γρήγορα ακόμη και όσοι τις έζησαν από πρώτο χέρι, αφού ο τότε πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν κέρδισε κατά κράτος τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Ουόλτερ Μοντέιλ, επικρατώντας στις 49 Πολιτείες. Ακόμη λιγότεροι θα θυμόντουσαν την προεκλογική περίοδο του 1984 εάν δεν υπήρχε ένα τραγούδι. Όλα ξεκίνησαν όταν ένας δημοσιογράφος, ανταποκριτής της καμπάνιας του Ρέιγκαν, άκουσε το «Born in a USA». Το κομμάτι που είχε γράψει και ηχογραφήσει εκείνη τη χρονιά ο Μπρους Σπρίνγκστιν, θέλοντας να αναδείξει μέσα από την ειρωνεία που κρύβουν πολλοί στίχοι την σκοτεινή πλευρά του αμερικάνικου ονείρου: την ανεργία, τα ναρκωτικά, τις συμμορίες, το ρατσισμό, τη μιζέρια των εργατών, τα αδιέξοδα των βετεράνων του αδιανόητου πολέμου του Βιετνάμ. Χωρίς να ενδιαφέρεται για το ουσιαστικό περιεχόμενο του τραγουδιού, αλλά ούτε και για το τι πιστεύει και τι αντιπροσωπεύει ο Σπρίνγκστιν, ο δημοσιογράφος ονόματι Μπέρναρντ Γκόλντμεργκ έγραψε ένα άρθρο «βαφτίζοντας» το τραγούδι σύγχρονο ύμνο για τις αμερικανικές παραδοσιακές αξίες. Ακόμα και ο ίδιος ο Ρέιγκαν, στην ομιλία κατά την ορκωμοσία του έκανε αναφορά στο τραγούδι, με αποτέλεσμα να γίνει ο ύμνος των πιο συντηρητικών Αμερικανών. Κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα. Μέχρι και ο Ντόναλντ ο Τραμπ το χρησιμοποίησε σε προεκλογική του εκδήλωση. Κάποιοι, λοιπόν, προειδοποιούσαν 36 χρόνια πριν. Ως γνωστόν οι ποιητές –και οι τροβαδούροι είναι ποιητές- έχουν την ικανότητα να προβλέπουν τα μελλούμενα, αρκεί κάποιος να έχει την ευαισθησία να διαβάσει και να μεταφράσει τα σημάδια.
ΥΓ2. Τριαναέξι χρόνια μετά το «Born in a USA», στην προεκλογική περίοδο του 2020 ο Μπρους Σπρίνγκστιν, στα 71 του χρόνια πια, κυκλοφόρησε τα καινούρια του τραγούδια με τίτλο «Letter to you», που από την πρώτη στιγμή έγινε δεκτό με ενθουσιασμό. Ένα γράμμα με αποδέκτη –ενδεχομένως- την ίδια την Αμερική. Ο Σπρίνγκστιν ήθελε να θυμάται την κυκλοφορία του άλμπουμ σε συνδυασμό με την αποκαθήλωση του Ντόναλντ Τραμπ. Μια επιθυμία που φαίνεται να γίνεται πραγματικότητα. Εάν, τώρα, μαζί με τον 45ο πρόεδρο των ΗΠΑ αποχωρήσει και η κακοδαιμονία της χώρας είναι άλλο θέμα, εξαιρετικά αμφίβολο