Skip to main content

Είναι πράγματι η Τουρκία του Ερντογάν εχθρός της Ευρώπης;

Πολλοί ήταν αυτοί που περίμεναν μια πιο έντονη αντίδραση των ευρωπαϊκών θεσμών απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα - Γράφει ο Σάμι Γαράιμπε

του Σάμι Γαράιμπε*

Για αρκετές ημέρες, και με μικρά μόνο διαλείμματα από την καταμέτρηση των κρουσμάτων του νέου ιού, το βλέμμα μας ήταν στραμμένο δικαίως στον Έβρο. Όσα είδαμε να συμβαίνουν στα σύνορά μας είναι ό,τι πιο κοντινό σε στρατιωτική συμπλοκή με την Τουρκία μετά τα Ίμια.

Παρά την συμβολικά πολύ ισχυρή εικόνα της παρουσίας της ηγεσίας της ΕΕ στον Έβρο, τη ρητή διαβεβαίωσή της ότι "τα σύνορα της Ελλάδας είναι και σύνορα της Ευρώπης" και την έμπρακτη οικονομική και υλικοτεχνική στήριξη προς τη χώρα μας, αρκετοί ήταν αυτοί που περίμεναν μια πιο έντονη αντίδραση απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα.

Πλέον, και οι μη ειδικοί κατάλαβαν ότι ο Ερντογάν δεν ζει στο θαυμαστό νεοκαντιανό γεωπολιτικό σύμπαν που ζει η Ευρώπη, αλλά στο ίδιο τραχύ χομπσιανό γεωπολιτικό σύμπαν που ζει κάθε αυταρχικός strongman που σέβεται τον εαυτό του, δηλαδή αυτό της Realpolitik, εκεί όπου κάθε εργαλείο μπορεί να τεθεί στην υπηρεσία σκληρών εθνικών συμφερόντων χωρίς ντροπές, ταμπού και αναστολές.

Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; Χαϊδεύουν οι Ευρωπαίοι τους Τούρκους;

Ας μιλήσουν οι αριθμοί.

Η Τουρκία φιλοξενεί 3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες στο έδαφός της. Δηλαδή φιλοξενεί αριθμό σχεδόν τετραπλάσιο από το 1,1 εκατομμύριο προσφύγων που δέχτηκε η Γερμανία μερικά χρόνια πριν, πολιτική επιλογή εξ αιτίας της οποίας η Μέρκελ και το κόμμα της δέχτηκαν τεράστιο πολιτικό κόστος. Ο αριθμός επίσης προσφύγων που βρίσκονται σε τουρκικό έδαφος είναι και θα συνεχίσει - ευτυχώς - να είναι πολλές φορές μεγαλύτερος από τον αριθμό προσφύγων που έχει δεχτεί κάθε άλλο κράτος της ΕΕ μεμονωμένα.

Είναι ζωτικό ελληνικό και ευρωπαϊκό στρατηγικό συμφέρον αυτή η κατάσταση να μην διαταραχτεί.

Φαντάζεστε ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις αν αυτά τα εκατομμύρια ανθρώπων και οι όποιες νέες ροές κατευθυνόντουσαν αποκλειστικά στην Ευρώπη, προσπερνώντας την Τουρκία; Ήδη, βιώσαμε και βιώνουμε τι σημαίνει αυτό στη χώρα μας, έχοντας μόνο κλάσμα αυτών των ροών εντός συνόρων. Οι πιέσεις στους μηχανισμούς ενσωμάτωσης των ευρωπαϊκών κρατών, το οικονομικό κόστος, αλλά και οι επιπτώσεις για τα συστήματα υγείας, ειδικά τώρα με την εξάπλωση του ιού, θα ήταν τεράστιες.

Οι Ευρωπαίοι λοιπόν δεν "χαϊδεύουν" την Τουρκία. Την ανέχονται.

Προτιμούν να υπομείνουν το επικοινωνιακά άβολο και γεωπολιτικά ριψοκίνδυνο ταμπεραμέντο (brinkmanship) του Ερντογάν παρά να στοχοποιήσουν τη χώρα του ως στρατηγικό εχθρό της Ένωσης, αφήνοντας τον εαυτό της έκθετο σε μία κρίση κολοσσιαίων διαστάσεων.
Το πολιτικό κόστος που έχει για τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες η εικόνα μιας εκβιάζουσας ή πολιορκούσας Τουρκίας είναι πολύ χαμηλότερο από το κόστος μίας Τουρκίας που θα έπαυε ολοκληρωτικά να απορροφά και να συγκρατεί τα μιλιούνια των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.

Κατόπιν των παραπάνω, προκύπτουν ορισμένα συμπεράσματα που είναι χρήσιμο να έχουμε υπόψη μας:

1. Ευρώπη μόνο ήπιας ή και σκληρής ισχύος; Το μείγμα της παρούσας συγκυρίας δεν επιτρέπει στην Ευρώπη να δει την Τουρκία ως στρατηγικό εχθρό, διότι η λειτουργία που η τελευταία επιτελεί ως "απορροφητήρας κραδασμών" (buffer zone) στο μεταναστευτικό -προσφυγικό συνεχίζει να είναι σημαντική παρά τα προβλήματα. Ωστόσο, η σε κοινή πανευρωπαϊκή θέα απόπειρα ενορχηστρωμένης παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας κράτους-μέλους της ΕΕ από ένα μη ευρωπαϊκό κράτος με όχημα το μεταναστευτικό μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για μια γόνιμη ενδοσκόπηση εντός ΕΕ σχετικά με τον στρατηγικό ρόλο που θέλει να παίξει η Ευρώπη στον κόσμο, με κύριο ερώτημα το για πόσο ακόμη μπορεί να έχει την πολυτέλεια να μην αναπτύσσει τη δική της ανεξάρτητη "σκληρή δύναμη" (hard power).

2. Κερδίζει η σοβαρότητα, όχι η προχειρότητα: οι Έλληνες πολίτες είναι πανέτοιμοι να στηρίξουν ηθικά και πολιτικά μια κυβέρνηση που επιδεικνύει έμπρακτα αποφασιστικότητα, οργάνωση και στιβαρότητα στη διαχείριση κρίσεων εθνικής σημασίας - μια κυβέρνηση δηλαδή που κάνει τη δουλειά της.

3. Οι συμμαχίες ενεργοποιούνται πιο αξιόπιστα όταν είσαι και φαίνεσαι ικανός να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου: η ενεργή διπλωματική, πολιτική και υλικοτεχνική συμβολή των συμμάχων και εταίρων μας διασφαλίζεται καλύτερα, όχι κατά τρόπο αυτόματο επειδή συνυπάρχουμε μαζί τους σε μία συμμαχία, αλλά επειδή κερδίζουμε τον σεβασμό τους, πράττοντας πρωτίστως - εμείς για εμάς - το καθήκον μας απέναντι στη χώρα και αναδεικνύοντας έτσι κατ' επέκταση τη δική μας προστιθέμενη αξία για τη συμμαχία (βλ. φύλαξη ευρωπαϊκών συνόρων).

 * Ο Σάμι Γαράιμπε είναι πολιτικός αναλυτής