Ο φετινός παρατεταμένος καύσωνας, που οδήγησε στις καταστροφικές πυρκαγιές από τις οποίες καίγεται η μισή Ελλάδα, αποτελεί την πιο αξιόπιστη –και ταυτόχρονα τη χειρότερη δυνατή- απόδειξη των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Όσοι πρεσβεύουν την άποψη ότι γενικώς εδώ και χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια ο πλανήτης υπόκειται σε διάφορα κλιματικά σοκ στα οποία προσαρμόζεται, οπότε κάτι τέτοιο θα συμβεί και τώρα, καλό είναι να σημειώνουν ότι αυτές οι προσαρμογές συνοδεύονται από μεγάλες αλλαγές, από τη δημιουργία θαλασσών και την ανάδειξη ηπείρων, μέχρι την εξαφάνιση ειδών ζωής και οργανισμών. Κάτι που φυσικά κανείς δεν θα ήθελε να του συμβεί. Επομένως (πρέπει να) προσέχουμε για να έχουμε…
Παρακολουθώντας κανείς τα δραματικά που εξελίσσονται με τις πυρκαγιές των τελευταίων ημερών και υπακούοντας στη βασική αρχή του δημοσιογραφικού λόγου να συντονίζεται με τις εξελίξεις, όταν τουλάχιστον είναι σημαντικές, δεν μπορεί παρά να σκεφτεί και να σκιαγραφήσει τη μεγάλη εικόνα. Η Ελλάδα είναι ένας ευλογημένος τόπος –το καλύτερο οικόπεδο, όπως λένε πολλοί-, που έχει την ατυχία να τον κατοικούν κατά βάσιν επιπόλαιοι στα κοινωνικά θέματα άνθρωποι. Μία χώρα που σε σημαντικό βαθμό ζει από το περιβάλλον –τι άλλο επιλέγουν τα δεκάδες εκατομμύρια των ξένων επισκεπτών που έχουν αναδείξει τον ελληνικό τουρισμό σε βαριά βιομηχανία;- ταυτόχρονα το περιφρονεί πλήρως. Όχι μόνο δεν κάνει κάτι από μόνη της για να το προστατεύσει, αλλά εδώ και δεκαετίες πληρώνει πρόστιμα της Ευρωπαϊκή Ένωση επειδή το καταστρέφει συστηματικά. Με την άθλια διαχείριση των απορριμμάτων. Με τους ρύπους των λιγνιτικών εργοστασίων της ΔΕΗ. Με τη μόλυνση των θαλασσών. Μόλις τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αξιόλογη κινητοποίηση της πολιτείας για το περιβάλλον, που όμως έχει περιορισμένα αποτελέσματα, κυρίως λόγω της ατομικής δραστηριότητας. Η πανέμορφη περιοχή της Αττικής που καίγεται τις τελευταίες ημέρες είναι σε αρκετά σημεία της μια άναρχη χωματερή μπάζων. Όπως σε όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδας τα υπολείμματα από ανακαινίσεις και άλλες οικοδομικές εργασίες δεν παραδίνονται σε οργανωμένους χώρους και με συστηματικό τρόπο, αλλά πετιούνται μέσα σε βουνά, δάση και ρέματα. Όπως και πολλά σκουπίδια και λύματα κάνουν πάρτι στα λαγκάδια, στις ακτές και στον βυθό της θάλασσας. Κάπως έτσι ένα κομμάτι γυαλί που εκτίθεται για αρκετές ημέρες σε υψηλές θερμοκρασίες είναι πιθανόν να ανατιναχτεί, να αναφλεγεί και να ξεκινήσει την καταστροφή.
Αυτή η βίαιη συμπεριφορά απέναντι στο περιβάλλον έχει τη βάση της στην εξαιρετικά κακή σχέση που έχει ο νεοέλληνας με την έννοια του δημόσιου χώρου. Ανάμεσα στα πρώην κομμουνιστικά καθεστώτα, όπου δεν υπήρχε ιδιοκτησία επί ακινήτων από πολιτική επιλογή, και στις σύγχρονες ανεπτυγμένες δημοκρατίες του δυτικού κόσμου, στις οποίες ο σεβασμός του δημόσιου χώρου προκύπτει ως αποτέλεσμα της κουλτούρας και του πολιτισμού, υπάρχει το αντίβαρο του αδιάφορου 3ου κόσμου, επίτιμο μέλος του οποίου είναι στο συγκεκριμένο πεδίο η Ελλάδα. Όπως ακριβώς οι Έλληνες –για παράδειγμα- ενδιαφέρονται περισσότερο να έχουν δύο τηλεοράσεις στο σπίτι και να αλλάξουν το σαλονάκι, τα πλακάκια του μπάνιου ή το αυτοκίνητο πενταετίας, παρά για το αν είναι βαμμένο το σχολείο στο οποίο πηγαίνει και ζει τη μισή ημέρα το παιδί τους, έτσι –επίσης για παράδειγμα- αδιαφορούν για τα δολοφονικά εναέρια καλώδια του ηλεκτρικού ρεύματος και χρησιμοποιούν τη φύση για να ξεφορτωθούν όσα δεν θέλουν στην αυλή τους. Στην ίδια λογική, με ήσυχη συνείδηση καταπατούν δημόσιες εκτάσεις και μετά αναζητούν το… δίκιο τους στα δικαστήρια. Φτιάχνουν αυθαίρετα σπίτια γνωρίζοντας ότι αργά ή γρήγορα κάποιος νόμος θα τους επιτρέψει να τα νομιμοποιήσουν. Περιφράσουν ακτές και λόφους αποκόπτοντας την πρόσβαση των άλλων. Ή ενσωματώνουν στο οικοπεδάκι τους ένα μέτρο από τον δρόμο και το πεζοδρόμιο για να το… μεγαλώσουν και να φαίνεται πιο αρχοντικό.
Αυτή η νοοτροπία οδήγησε το 2018 στην τραγωδία στο Μάτι και το 2021 στην καταστροφή στη Βαρυμπόμπη. Όπως και σε πολλές άλλες περιοχές χθες και σήμερα, αλλά –μετά βεβαιότητας- και αύριο.
Η εμπειρία της ζωής αποδεικνύει ότι για όλους τους ανθρώπους κάποια στιγμή έρχεται η ώρα των μεγάλων αποφάσεων. Η ώρα που μεγάλου ναι ή του μεγάλου όχι. Η ώρα που ο καθένας, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, «βλέπει το φως το αληθινό, λαμβάνει πνεύμα επουράνιο» και μπορεί να κάνει το σωστό. Κάποιοι λίγοι, ελάχιστοι, αξιοποιούν την ευκαιρία. Οι περισσότεροι την ξεπερνούν επειδή δεν τους βολεύει. Κυρίως επειδή τους ξεβολεύει. Αλλά κι αυτή η ψευδαίσθηση εξατμίζεται όταν τα πράγματα φτάσουν και όριά τους. Όταν οι καταστάσεις μάς ξεπερνούν. Για την ελληνική κοινωνία η πύρινη καταστροφή αυτών των ημερών είναι ένα ακόμη κόκκινο σήμα. Περισσότερο ηχηρό από τα διδακτικού χαρακτήρα ηχογραφημένα μηνύματα που στέλνει στα κινητά η Πολιτική Προστασία. Εάν υπάρξει στοιχειώδης αφύπνιση τότε ούτε η θυσία του εθελοντή που έχασε χθες τη ζωή του στο καθήκον θα πάει εντελώς χαμένη ούτε η αξία των περιουσιών που κάηκαν θα έχει μεγάλη σημασία. Τώρα –θα σκεφτεί κάποιος- η ελληνική κοινωνία ξεπέρασε με τη γνωστή άνεση του αναίσθητου όντος τους νεκρούς και τα δάκρυα στο Μάτι, στη Μάνδρα και στην Ηλεία, θα συγκινηθεί τώρα; Ποτέ κανείς δεν ξέρει ποια είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι και μπορεί να κινητοποιήσει τους ανθρώπους είτε ατομικά είτε συλλογικά. Έτσι δεν είναι; Η ελπίδα υπάρχει πάντα…