Ένας χορός με την Αλίκη Βουγιουκλάκη λίγο μετά την προβολή της εμβληματικής «Μανταλένα», μία ομάδα ιντελεκτουάλ νέων που αποδοκιμάζουν την ταινία του υπουργείου Γεωργίας και η αίσθηση πως κάτι νέο γεννιέται στους κόλπους της πόλης έμελλε να συνθέσει το τοπίο της 1ης Εβδομάδας του Ελληνικού Κινηματογράφου, της… γιαγιάς του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενός φεστιβάλ βασικού συστατικού του DNA της πόλης.
Όλα ξεκίνησαν στις 20 Σεπτεμβρίου του 1960 στο κινηματοθέατρο «Ολύμπιον» σε μια πόλη που μόλις μερικά χρόνια πριν είχε ζήσει τα χειρότερα γεγονότα της ιστορίας του τόπου. Μία ομάδα καλλιεργημένων αστών και ακαδημαϊκών απάρτιζε τη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» και κυρίως, ο ιδρυτής της, Παύλος Ζάννας, προώθησε για πρώτη φορά ένα είδος καλλιτεχνικού κινηματογράφου εντελώς άγνωστου στην Ελλάδα και έτσι έγινε η εισήγηση στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) να εντάξει στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την επέτειο των 25 χρόνων της μία εβδομάδα αφιερωμένη στον ελληνικό κινηματογράφο. Σύντομα συστάθηκε μία 19μελής κριτική επιτροπή η οποία λειτούργησε και ως προκριματική για την επιλογή των ταινιών του προγράμματος. Πρώτος πρόεδρος της επιτροπής προκρίσεως ορίζεται ο ακαδημαϊκός Στρατής Μυριβήλης με επίτιμο πρόεδρο τον υπουργό Βιομηχανίας, Νικόλαο Μάρτη.
Πολλή διαφήσιμη δεν έγινε, μάλιστα, θα μπορούσε να πει κανείς πως δεν έγινε σχεδόν καθόλου. Αφίσες δεν τοιχοκολλήθηκαν, παρά μόνο τις τελευταίες ημέρες, αλλά η άφιξη της Αλίκης Βουγιουκλάκη για την προβολή της ταινίας του Ντίνου Δημόπουλου «Μανταλένα» στην οποία πρωταγωνιστούσε διαδόθηκε τάχιστα, με αποτέλεσμα να συρρεύσουν πλήθη.
Συνολικά οκτώ ταινίες μεγάλου μήκους υποβλήθηκαν για συμμετοχή, δύο από τις οποίες το «Κορίτσι του δρόμου» του Χρήστου Αποστόλου και το «Αγνές ψυχές» του Γιώργου Διζικιρίκη απορρίπτονται από την επιτροπή. Τα μέλη της αποφασίζουν να προβληθούν και οι δύο εκδοχές της ταινίας «Το ποτάμι» του Νίκου Κούνδουρου με επέμβαση, όμως, των παραγωγών στο αρχικό μοντάζ του σκηνοθέτη στη δεύτερη.
Οι διοργανωτές ενέταξαν στο πλαίσιο του φεστιβάλ ένα αφιέρωμα με τις καλύτερες ελληνικές ταινίες της περιόδου 1950-1960 προκειμένου να δοθεί μία κατατοπιστική εικόνα της προόδου της ελληνικής κινηματογραφίας.
Τα ονόματα όμως που ξεχωρίζουν εκείνη την πρώτη χρονιά είναι ο Νίκος Κούνδουρος με το λυρικό του «Ποτάμι» και ο Τάκης Κανελλόπουλος με το εκπληκτικής ομορφιάς ντοκιμαντέρ «Μακεδονικός Γάμος». Από την άλλη, της ίδιας εκτίμησης δεν έχαιρε το μικρού μήκους φιλμ «Τα δάση μας καίγονται» του υπουργείου Γεωργίας σε σκηνοθεσία Τάκη Καρρά καθώς αυτό αποδοκιμάζεται έντονα. Εκεί ακριβώς τοποθετείται και η έναρξη του έντονου παρεμβατικού και συμμετοχικού ρόλου του κοινού του Φεστιβάλ, που θα καθιερωθεί ως ο «λόγος του εξώστη» και στις επόμενες διοργανώσεις θα συσπειρώσει φοιτητές με λόγο για την τέχνη, αλλά και μία ανησυχία ζωγραφισμένη στα μάτια και στα σφυρίγματά τους.
Οι προβολείς αρχίζουν συμβολικά με το ντοκιμαντέρ «Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης» του Ρούσσου Κουνδούρου, ενώ ως πρώτη ταινία μεγάλου μήκους επιλέγεται τιμής ένεκεν η μυθοπλασία «Μία του κλέφτη» του παλαίμαχου σκηνοθέτη Δημήτρη Ιωαννόπουλου με τους Θανάση Βέγγο, Δημήτρη Χορν, Κάκια Αναλυτή, Διονύση Παπαγιαννόπουλο και ενώ η εβδομάδα ολοκληρώνεται με την προβολή της ταινίας «Μανταλένα» του Ντίνου Δημόπουλου με τους πασίγνωστους και ιδιαίτερα αγαπητούς στο κοινό Αλίκη Βουγιουκλάκη, Δημήτρη Παπαμιχαήλ και Παντελή Ζερβό. Την ταινία παρακολουθεί πλήθος κόσμου και αρκετοί γνωστοί καλλιτέχνες που είχαν έρθει από την Αθήνα όπως η πρωταγωνίστρια Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Γκέλυ Μαυροπούλου, ο Μάνος Κατράκης, η Μάρω Κοντού, η Ρίκα Διαλυνά, ο Μίμης Πλέσσας και πολλοί άλλοι.
Η τελετή της απονομής των βραβείων γίνεται τη Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου στη Λέσχη Αξιωματικών και πλαισιώνεται από μια μεγάλη επίσημη δεξίωση με περιορισμένο αριθμό εισιτηρίων που κοστίζουν 100 δραχμές. Ο τύπος της εποχής είχε γράψει πως «η εσπερίς αυτή αποτέλεσε το λαμπρότερο ίσως μεταπολεμικό γεγονός στην κοσμική ζωή της Θεσσαλονίκης.
Την καλλιτεχνική επιμέλεια της βραδιάς έχει ο Γιώργος Οικονομίδης που είναι κεντρικός παρουσιαστής, ενώ τα έσοδα θα διαθετούν υπέρ του ταμείου αλληλοβοήθειας ηθοποιών. Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, Στρατής Μυριβήλης, καταγγέλλει το χαμηλό επίπεδο των σεναρίων και εκφράζει την ευχή στην επόμενη διοργάνωση να βελτιωθεί και σε αυτό να συμβάλλουν οι Έλληνες λογοτέχνες.
Η κριτική επιτροπή, με πρόεδρο τον Στράτη Μυριβήλη και μέλη προσωπικότητες όπως η Κατίνα Παξινού, ο Μάριος Πλωρίτης, η Ελένη Βλάχου, ο Γιάννης Μόραλης, ο Νάσος Μπότσης, ο Σπύρος Σκούρας, ο Αχιλλέας Μαμάκης, και άλλοι, απονέμει το βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στον Νίκο Κούνδουρο και το βραβείο Μουσικής στον Μάνο Χατζιδάκι για "Το Ποτάμι", ενώ στη Βουγιουκλάκη το βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας Α' Γυναικείου Ρόλου. Τα βραβεία συνοδεύονται από χρηματικά έπαθλα.
Τα πρώτα βραβεία σκηνοθεσίας, σεναρίου, φωτογραφίας, μουσικής, α΄ ανδρικού και β΄ γυναικείου ρόλου συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο 30.000 δραχμών το καθένα ενώ τα δεύτερα βραβεία β΄ ανδρικού ρόλου, καλύτερης ταινίας μικρού μήκους, από 20.000 δραχμές το καθένα οι τιμητικές διακρίσεις των ταινιών του αναδρομικού αφιερώματος 1950-1960 συνοδεύονται από χρυσά μετάλλια που φέρουν ανάγλυφη την κεφαλή του μεγάλου Αλεξάνδρου.
Η Αλίκη Βουγιουκλάκη η πρωταγωνίστρια της ταινίας "Μανταλένα" πραγματοποιεί συγκλονιστική εμφάνιση στη δεξίωση απονομής βραβείων όπου σύμφωνα με τα δημοσιεύματα διεξάγεται πλειοδοτικός διαγωνισμός για έναν χαλαρό χορό μαζί της τον οποίο κέρδισε ο εφοπλιστής, Μάρκος Νομικός, έναντι 30.000 δραχμών και τα χρήματα δωρίζονται στο Δημοτικό Βρεφοκομείο Θεσσαλονίκης.
Σήμερα, 63χρόνια μετά, η διοργάνωση φαίνεται να πέτυχε το διεθνές της υπόθεσης και να μεγάλωσε όπως ευχήθηκε ο Στρατής Μυριβήλης. «Ο διεθνής χαρακτήρας του Φεστιβάλ είναι σύμφυτος με την ίδια την ύπαρξη, ταυτότητα και αποστολή του εδώ και δεκαετίες, φέρνοντας τη Θεσσαλονίκη στο προσκήνιο του διεθνούς κινηματογραφικού στερεώματος. Από την πλευρά μας, φροντίζουμε να εμπλουτίζουμε συνεχώς το διεθνές ταξίδι του Φεστιβάλ, συνάπτοντας συνεργασίες με τα κορυφαία φεστιβάλ του κόσμου και κινηματογραφικούς φορείς και θεσμούς υψηλού κύρους, προσκαλώντας καταξιωμένους επαγγελματίες του χώρου στη Θεσσαλονίκη και δίνοντας την ευκαιρία στους έλληνες δημιουργούς να δικτυωθούν στην παγκόσμια κινηματογραφική σκηνή», δήλωσε στη Voria, ο καλλιτεχνικός διευθυντής Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ορέστης Ανδρεαδάκης.
Με πληροφορίες και φωτογραφίες από την επετεική έκδοση του ΦΚΘ «50 χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1960-2009»