Η αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί μία από τις διαχρονικές παθογένειες της Ελλάδας. Ο εθνικός σχεδιασμός, αν και υπάρχει στους βασικούς του άξονες, όπως και ο σχεδιασμός σε κάθε περιφέρεια, εντούτοις η υλοποίησή του προχωρά με πολύ βραδείς ρυθμούς. Η καθυστέρηση στην υλοποίηση των μονάδων διαχείρισης αποβλήτων ανά την επικράτεια δεν διευκολύνει ούτε την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων ούτε και προβλέψεων για το πως πρόκειται να εξελιχθούν τα πράγματα στον τομέα αυτόν κατά την περίοδο 2020 – 2023. Τα ανωτέρω είναι μερικά μόνον από τα συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν από τη διημερίδα με θέμα «απορρίμματα και ενεργός συμμετοχή πολιτών», την οποία διοργάνωσε το Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για τον ρατσισμό, την οικολογία, την ειρήνη και τη μη βία, ΑΝΤΙΓΟΝΗ, στο πλαίσιο του έργου Zero Waste BSB.
Στο πλαίσιο της διημερίδας παρουσιάστηκε έρευνα από τον Δρ. Χρήστο Παπαλεξίου, στην οποία αποτυπώνεται η υφιστάμενη και η μελλοντική κατάσταση των απορριμμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Ελλάδα, αλλά και ειδικότερα στην Κεντρική Μακεδονία. Ενδεικτικό της υστέρησης που υπάρχει στη χώρα μας στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων είναι ότι λειτουργούν συνολικά μόλις έξι Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ), εκ των οποίων στην Κ. Μακεδονία είναι μόνον μία, στις Σέρρες. Υπάρχουν επίσης, 44 Κέντρα Διαλογής Υλικών Ανακύκλωσης (ΚΔΑΥ) εκ των οποίων στην Κ. Μακεδονία λειτουργούν επτά σε Θέρμη, Ιωνία, Σίνδο, Ταγαράδες, Σέρρες, Κατερίνη και Καλλιθέα-Νεοχωρούδα.
Λειτουργούν επίσης 22 εγκεκριμένα Εναλλακτικά Συστήματα Διαχείρισης τα οποία καλύπτουν απορρίμματα συσκευασίας, φορητές μπαταρίες και συσσωρευτές, απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων, απόβλητα λιπαντικών, οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, απόβλητα μπαταριών για οχήματα και βιομηχανία, απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (οικιακά και μη οικιακά) και μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων. Συνοπτικά, ο αριθμός συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης ανά ροή διαχειριζόμενων αποβλήτων φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
Πίνακας 25: Εναλλακτικά Συστήματα Διαχείρισης που λειτουργούν στην Ελλάδα το 2018
Τύπος συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης | Αριθμός συστημάτων |
Απόβλητα συσκευασίας | 4 |
Φορητές μπαταρίες και συσσωρευτές | 1 |
Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων | 9 |
Απόβλητα λαδιού λίπανσης | 1 |
Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους | 1 |
Απορρίψτε μπαταρίες για οχήματα και βιομηχανία | 3 |
Απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (οικιακά και μη οικιακά) | 2 |
Ελαστικά μεταχειρισμένων οχημάτων | 1 |
ΣΥΝΟΛΟ | 22 |
Πηγή: Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων 2020 – 2030
Τα δεδομένα για την περίοδο 2020-2030
Οι βασικές αρχές του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων είναι: πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων, ενίσχυση της διαλογής στην πηγή, προώθηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης, κατασκευή 27 ΜΕΑ μέχρι το 2023 και δημοπράτηση 31 Μονάδων Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), έμφαση σε έργα ΣΔΙΤ, παραγωγή δευτερογενών καυσίμων από τα υπολείμματα των ΜΕΑ, ενεργειακή αξιοποίηση των εναλλακτικών δευτερογενών καυσίμων.
Σύμφωνα με το ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα του ΕΣΔΑ έως το 2022 θα πρέπει να σταματήσει η ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων και να γίνει αποκατάσταση των παράνομων χωματερών καθώς και να καταστεί υποχρεωτική η χωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων (στους καφέ κάδους). Έως το 2023 να έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή των 27 ΜΕΑ. Έως το 2025 το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων να φτάσει στο 55% για να ανέλθει στο 60% το 2030.
Εφόσον προχωρήσει αυτός ο σχεδιασμός θα μπορεί να υπάρξει μείωση τόσο στο κόστος διαχείρισης αποβλήτων όσο και στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα καθώς και την κυκλοφορία και τις διαρροές των απορριμματοφόρων. Ταυτόχρονα οι δήμοι θα εξοικονομήσουν πόρους από τη συντήρηση των απορριμματοφόρων, από τα καύσιμα κ.λπ., που σπαταλούνται στη μεταφορά των απορριμμάτων στους ΧΥΤΑ και επομένως θα έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τα αντίστοιχα δημοτικά τέλη.
Όπως σημειώνει ο κ. Παπαλεξίου «αν υλοποιηθούν όσα αναφέρει ο ΕΣΔΑ ως το 2030, οι υποδομές θα είναι διαφορετικές, όπως και οι διαδρομές των αποβλήτων. Οι στόχοι, όμως, αυτοί, είναι γενικές εξαγγελίες και δεν μπορούν να εκτιμηθούν διότι δεν έχουν συγκεκριμενοποιηθεί. Όταν θα εξαγγελθεί επίσημα το τι θα γίνει με τις μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης/καύσης, τότε θα έχουμε και περισσότερα στοιχεία για τις τοποθεσίες των μονάδων, τη δυναμικότητα, τη χρηματοδότηση κ.τ.λ. Για τις μονάδες αυτές δεν είναι δυνατόν να υπολογιστούν οι διαδρομές, παρά μόνον εφόσον οριστικοποιηθούν οι θέσεις τους και ποιους δήμους θα εξυπηρετούν. Τα Πράσινα Σημεία επίσης δεν είναι σαφώς προσδιορισμένα για την περιοχή της Θεσσαλονίκης, δεν είναι γνωστά τα σημεία που θα γίνουν και ποιους ΟΤΑ ή πληθυσμό θα εξυπηρετεί το κάθε Σημείο. Για τις ΜΕΑ υπάρχουν τα δεδομένα των θέσεων, της δυναμικότητας και των εξυπηρετούμενων ΟΤΑ, αλλά κανείς αρμόδιος φορέας τους κράτους ή της Αυτοδιοίκησης δεν έχει υπολογίσει τις διαδρομές των αποβλήτων. Στην παρούσα φάση, ο όλος προγραμματισμός είναι σε εξέλιξη».
Σύμφωνα με την έκθεση την οποία παρουσίασε ο κ. Παπαλεξίου το 2018 λειτουργούσαν στη χώρα 85 Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), 129 Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) και 36 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) τα οποία ανά περιφέρεια έχουν ως εξής:
Πηγή: Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων 2020 – 2030
Τα δεδομένα στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας
Εστιάζοντας ειδικότερα στην Κεντρική Μακεδονία, ενδιαφέρον έχουν τα στοιχεία, που προέκυψαν από το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και αποτυπώνουν τις υφιστάμενες υποδομές αλλά και τις προτεινόμενες για τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων.
Υφιστάμενες υποδομές διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας
Προτεινόμενες υποδομές διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας
Οι υφιστάμενες και οι προτεινόμενες υποδομές για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας είναι οι εξής:
