«Γνωρίζετε ότι ως καταναλωτής έχετε δικαιώματα;». Αυτή ήταν μια από τις πολλές ερωτήσεις που απηύθυνε πριν λίγο καιρό το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών σε πολίτες, σε μια από τις έρευνες που πραγματοποιεί προκειμένου να χαρτογραφήσει κατά πόσο οι Έλληνες καταναλωτές γνωρίζουν ότι είναι προστατευμένοι από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.
«Ενώ το 98% των πολιτών απάντησε πως γνωρίζει ότι έχει δικαιώματα, όταν στη συνέχεια ρωτήσαμε για το πόσο καλά τα γνωρίζουν, τα ποσοστά ήταν απογοητευτικά», εξηγεί στη Voria.gr ο πρόεδρος του ΚΕΠΚΑ Νίκος Τσεμπερλίδης.
Το παραπάνω παράδειγμα δείχνει δυστυχώς ότι οι Έλληνες καταναλωτές όταν πραγματοποιούν αγορές, πολλές από τις οποίες πλέον είναι ηλεκτρονικές, βαδίζουν στο άγνωστο με κίνδυνο πολλές φορές να πέσουν είτε θύματα απάτης, είτε να λάβουν προϊόν το οποίο δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ήθελαν.
Η καμπάνια #YourEURight, είναι μια δράση της Γενικής Διεύθυνσης Δικαιοσύνης και Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με στόχο την ενδυνάμωση των καταναλωτών, ώστε να παίρνουν ενημερωμένες αποφάσεις για τις αγορές τους.
Στην Ελλάδα, ειδικότερα, η καμπάνια, που ήδη έχει ξεκινήσει να τρέχει, εστιάζει σε τρεις τομείς, στους οποίους έχουν εντοπιστεί πολλάκις προβλήματα για τους Έλληνες καταναλωτές. Το πρώτο είναι τα συμβόλαια με δίκαιους όρους, το δεύτερο η διαφάνεια των τραπεζικών συναλλαγών και τρίτο η 14ημερη προθεσμία επιστροφής προϊόντων.
Συμβόλαια με Δίκαιους Όρους
Ορισμένα συμβόλαια έχουν «κρυφούς» όρους, μπορεί να περιορίζουν την ευθύνη του εμπόρου, να του επιτρέπουν να ακυρώσει το συμβόλαιο χωρίς να παρέχουν στον καταναλωτή το ίδιο δικαίωμα, ή να απαιτούν υπέρογκη αποζημίωση από τον αγοραστή. Αν ένα συμβόλαιο περιλαμβάνει καταχρηστικούς όρους, τότε παραβιάζει τα δικαιώματα των καταναλωτών για αγορές εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αλλαγή Τράπεζας και Διαφάνεια
Οι καταναλωτές θα πρέπει να μπορούν να μεταφέρουν εύκολα τον τραπεζικό τους λογαριασμό σε άλλη τράπεζα. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν κρυφά τέλη στη διαδικασία μεταφοράς ενός τραπεζικού λογαριασμού. Οι καταναλωτές της ΕΕ έχουν δικαιώματα, τα οποία οφείλουν να υπερασπιστούν.
14ημερη Προθεσμία Επιστροφής
Ένα από τα βασικά δικαιώματα των online καταναλωτών είναι το δικαίωμα επιστροφής των προϊόντων και των αγαθών που αγόρασαν στο διαδίκτυο εντός 14 ημερών. Οι καταναλωτές δεν χρειάζεται να αναφέρουν κάποιον λόγο για να πραγματοποιήσουν την επιστροφή, απλά ενημερώνουν τον πωλητή εντός 14 ημερών και επιστρέφουν το προϊόν.
Άγνωστες οι λεπτομέρειες
Όπως λέει ο πρόεδρος του ΚΕΠΚΑ, το οποίο συνεργάζεται για τη διάδοση της καμπάνιας στην Ελλάδα, «οι καταναλωτές έχουν μια γενική εικόνα των δικαιωμάτων τους. Στην πραγματικότητα δεν ξέρουν τα δικαιώματά τους γιατί δεν γνωρίζουν τις λεπτομέρειες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί καταναλωτές δεν γνωρίζουν καν την ισχύ του 14ημέρου εάν πραγματοποιήσουν αγορές από το ηλεκτρονικό εμπόριο. «Δηλαδή μπορούν να επιστρέψουν αντικείμενα που αγόρασαν εντός αυτής της περιόδου, χωρίς συγκεκριμένο λόγο, χωρίς καμία χρέωση και χωρίς να χρειάζεται να προχωρήσουν σε εξηγήσεις παίρνοντας πίσω τα χρήματά τους», επισημαίνει ο κ. Τσεμπερλίδης.
Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του ΚΕΠΚΑ, η μη γνώση του δικαιώματος της επιστροφής από πολλούς καταναλωτές, τους οδηγεί σε μια «Οδύσσεια» μέχρι να μπορέσουν να βρουν το δίκιο τους με τις εταιρείες, εφόσον δεν λάβουν το προϊόν που επιθυμούν. «Πρόκειται για ένα δικαίωμα που εύλογα έχει θεμοθετηθεί βάσει νομοθεσίας μιας και στο ηλεκτρονικό εμπόριο οι καταναλωτές δεν μπορούν να δουν εξαρχής το προϊόν που αγοράζουν», εξηγεί ο κ. Τσεμπερλίδης.
Βέβαια, κατά τον Νίκο Τσεμπερλίδη, «το βασικότερο στις ηλεκτρονικές αγορές για τους καταναλωτές είναι η μελέτη των όρων. Να δουν για παράδειγμα εάν στην αρχική τιμή προστίθενται τα μεταφορικά ή φόροι».
Κάτι τέτοιο βέβαια είναι πολλές φορές αρκετά δύσκολο γιατί οι όροι δεν είναι μια σελίδα, είναι πολυσέλιδοι, με δύσκολη ορολογία που πρέπει κάποιος να είναι ειδικός για να καταλάβει, «κάτι που είναι μέρος της πολιτικής αρκετών εταιρειών», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Τσεμπερλίδης.
Κατά τον πρόεδρο του ΚΕΠΚΑ «αυτό φέρνει τον καταναλωτή σε μειονεκτική θέση, καθώς μπορεί να υπάρχουν και καταχρηστικοί όροι. Όταν έρχεται ο καταναλωτής σε εμάς διαπιστώνουμε κάτι τέτοιο. Η ηλεκτρονική αγορά ολοένα και αυξάνεται και θα έλεγα ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο καταφέραμε να έχουμε μια πολύ καλή νομοθεσία. Το θέμα είναι βέβαια να τη γνωρίζει ο καταναλωτής ώστε να την ασκεί».
Αναγκαία η ισχυρή νομοθεσία
Το ΚΕΠΚΑ, μαζί με άλλες οργανώσεις καταναλωτών από την υπόλοιπη Ευρώπη, έχει πρωτοστατήσει τα τελευταία χρόνια σε παρεμβάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε να υπάρξει καλύτερη προστασία των καταναλωτών μέσω νομοθεσίας.
Μετά από συνεχείς πιέσεις και την πάροδο των ετών, η λογική των Ευρωπαίων πολιτικών φάνηκε να αλλάζει. Όπως αναφέρει ο πρόεδρος του ΚΕΠΚΑ έγινε αντιληπτό ότι το εμπόριο και οι συναλλαγές είναι ένας τομέας όπου έπρεπε να θεσμοθετηθεί μια ισχυρή νομοθεσία που θα προστατεύει τους καταναλωτές εντός ΕΕ.
Σύμφωνα με τον ίδιο, με τα χρόνια η Κομισιόν άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι το εργαλείο που θα έδινε μια άλλη εικόνα για τη λειτουργία της Ευρώπης στους καταναλωτές, είναι να γνωρίζουν το τι κάνει η Ευρώπη για αυτούς.
«Καμπάνιες σαν την #YourEURight, εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο και πετυχαίνουν δύο στόχους. Και να ενδυναμώσουν τη σχέση μας με την Ευρώπη, αλλά και να μάθουμε καλύτερα τα δικαιώματα μας για να τα ασκούμε», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Τσεμπερλίδης, γιατί όπως λέει, «τα δικαιώματα των καταναλωτών, περιέχονται οριζόντια σε πάρα πολλές νομοθεσίες και είναι αδύνατον ένας καταναλωτής να τα ξέρει. Για αυτό χρειάζεται και τη συλλογική του έκφραση όπως είναι το ΚΕΠΚΑ για να αγωνίζεται από τη μια πλευρά ώστε να υπάρχει μια καλύτερη νομοθεσία».