Την επιτακτική ανάγκη ενημέρωσης του κοινού τόσο όσον αφορά τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος όσο και σε σχέση με τις εναλλακτικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες, λύσεις ήρθε και ανέδειξε η πανελλαδική έρευνα με τίτλο «Πανδημία, Lockdown και Κάπνισμα-Συνήθειες και Κοινωνικές Τάσεις» της εταιρείας Marc για λογαριασμό της Παπαστράτος.
Στο πλαίσιο της έρευνας, η οποία διεξήχθη τον Μάρτιο σε περισσότερα από 1200 νοικοκυριά σε αστικά κέντρα αλλά και την περιφέρεια, διαπιστώθηκε ότι περισσότεροι από 9 στους 10 καπνιστές (90,8%) σε Μακεδονία-Θράκη δηλώνουν πως δεν έχουν την ενημέρωση που χρειάζονται για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος (σε σχέση με το μ.ο. πανελλαδικά που είναι 82,9%). Και αυτό παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης (πάνω από 88%) πιστεύει πως θα πρέπει να έχουν και αξιόπιστη ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις καπνίσματος. Εκείνες τις λύσεις που, πρέπει να επισημάνουμε, ότι το 43,1% του κοινού σε Μακεδονία-Θράκη θεωρεί πως είναι λιγότερο βλαβερές για την υγεία σε σχέση με το κάπνισμα, με το μ.ο. πανελλαδικά να κυμαίνεται ελαφρώς υψηλότερα (45,6%).
Επιπλέον πάνω από τους μισούς καπνιστές (51,1%) δήλωσαν πως δεν έχουν επαρκή ενημέρωση ούτε για τα οφέλη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος. Με την κατάσταση στους νέους ηλικίας 21-34 να είναι ακόμη χειρότερη καθώς το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 61,7%. Ενώ επίσης αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το 51,6% των καπνιστών αναφέρουν πως δεν γνωρίζουν τις διαφορές μεταξύ των συμβατικών τσιγάρων και των εναλλακτικών προϊόντων καπνού. Όσον αφορά συγκεκριμένα την Μακεδόνια-Θράκη αυτό το ποσοστό είναι ακόμη μεγαλύτερο, ξεπερνώντας τους 6 στους 10 καπνιστές (63,3%). Όπως είναι φανερό, αυτή τη χρονική στιγμή, η γνώση δεν φθάνει εντός του οπτικού πεδίου των ανθρώπων που την έχουν ανάγκη.
Πώς η πανδημία βοηθάει το κάπνισμα
Η συγκεκριμένη έρευνα, που έλαβε χώρα στο πλαίσιο της μετα-πανδημικής επικαιροποίησης της στρατηγικής της Παπαστράτος για την επίτευξη του στόχου του «Ένα εκατομμύριο λιγότεροι καπνιστές έως το τέλος του 2021» που είχε εξαγγείλει πριν από ένα χρόνο, ανέδειξε επίσης μια ευθεία σύνδεση μεταξύ του άγχους και της οικονομικής ανασφάλειας της περιόδου με την αύξηση του καπνίσματος.
Συγκεκριμένα η πανδημία φαίνεται ότι μας πήγε ένα βήμα πίσω στο ζήτημα του καπνίσματος καθώς το 27,2% των ερωτηθέντων καπνιστών δήλωσε πως καπνίζει περισσότερο εν μέσω πανδημίας. Ενώ ένα 7,1%, ξεκίνησαν ξανά ενώ το είχαν διακόψει. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης της συχνότητας του καπνίσματος παρατηρήθηκαν στην Αττική (33,4%), στους αυτοαπασχολούμενους (37,4%), στους άνεργους (47,6%) και στις ηλικίες 21-34 ετών (37,8%). Σε εκείνες δηλαδή ομάδες του πληθυσμού που ένοιωσαν και νοιώθουν μεγαλύτερο άγχος και ανασφάλεια.
Μια επιστροφή στο κάπνισμα, λόγω των συνθηκών, που λαμβάνει χώρα παρά το γεγονός ότι 84,3% των καπνιστών δηλώνει πως ανησυχεί πως το κάπνισμα έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία τους. Μια ανησυχία η οποία, δυστυχώς, δεν μεταφράζεται και σε γνώση καθώς ένα εντυπωσιακό 18,4% (που ανεβαίνει στο 21,7% όσον αφορά την Μακεδονία-Θράκη) δεν μπορεί καν να αναγνωρίσει ποιες είναι οι ουσίες στο τσιγάρο που βλάπτουν την υγεία του.
Η επιστήμη και η τεχνολογία δείχνουν τον δρόμο για το τέλος του τσιγάρου
Αισιοδοξία προκαλεί, από την άλλη, το γεγονός ότι οι πολίτες ζητούν περισσότερη ενημέρωση για τα εναλλακτικά προϊόντα, απέναντι στα οποία είναι θετικά προδιατεθειμένοι. Συγκεκριμένα 60,5% του πληθυσμού δηλώνει πως εάν κάποιος κοντά του χρησιμοποιεί μια εναλλακτική λύση χωρίς καπνό, δεν τον ενοχλεί σε σύγκριση με κάποιον που καπνίζει τσιγάρα (61,3% για Μακεδονία-Θράκη). Ενώ 37,4% των ερωτηθέντων έχει ήδη προτείνει σε κάποιον καπνιστή να σταματήσει το κάπνισμα τσιγάρων και να δοκιμάσει μια εναλλακτική λύση (34,3% για Μακεδονία-Θράκη). Ένα ποσοστό που αξίζει να επισημάνουμε ότι ανεβαίνει στο 52,8% στις ηλικίες 21-34 ετών.
Επιπλέον έξι στους δέκα ενήλικες δηλώνουν πως θα επέλεγαν πιο εύκολα ή θα πρότειναν σε καπνιστές εναλλακτικά προϊόντα εάν είχαν πιο σαφή ενημέρωση για τα επιστημονικά δεδομένα που τα διαφοροποιούν από το κάπνισμα. Ένα ποσοστό που εκτοξεύεται στο 70,2% στις ηλικίες 21-34 ετών. Κάτι που σημαίνει ότι οι νέοι φαίνονται να αντιλαμβάνονται την ευκαιρία που αντιπροσωπεύουν αυτά τα καινοτόμα προϊόντα για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα.
Όπως φαίνεται να το έχει αντιληφθεί, παρά το αποδεδειγμένο έλλειμα ενημέρωσης, και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ένα γεγονός που έρχεται και αποτυπώνεται σε αριθμούς στην ύπαρξη περίπου 440.000 χρηστών ενναλακτικών προϊόντων αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα (εκ των οποίων το 8,4% βρίσκεται στην Αττική και μόλις το 3,2% σε Μακεδονία-Θράκη), μεταξύ των οποίων και άνω των 300.000 που έχουν επιλέξει το προϊόν της PMI που θερμαίνει τον καπννό αντί να τον καίει και πρόσφατα αδειοδοτήθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ως το πρώτο και μοναδικό προϊόν καπνού «διαφοροποιημένου κινδύνου» σε σχέση με το τσιγάρο και κατά συνέπεια καλύτερο για τη δημόσια υγεία.
Η επιστήμη φαίνεται πως θα είναι αυτή που τελικά θα μας δείξει το δρόμο για το τέλος του τσιγάρου. Συγκεκριμένα ένα 91,1% του συνολικού πληθυσμού δηλώνει πως για την επιλογή του σωστού εναλλακτικού προϊόντος καπνίσματος θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η επιστήμη και η τεχνολογία που βρίσκεται σε αυτό. Αξιοσημείωτο είναι ότι την ίδια άποψη μοιράζεται και το 92,7% των μη καπνιστών που, παρότι δεν έχει σχέση με τα συγκεκριμένα προϊόντα, φαίνεται επίσης να κατανοεί την αξία της επιστήμης για τη μείωση της βλάβης του καπνίσματος.
Εκτός μόδας το κάπνισμα
Ίσως τελικά το κρίσιμο στοιχείο που θα φέρει το τέλος του τσιγάρου να μην έχει να κάνει με την ουσία, δηλαδή με το πόσο βλάπτει την υγεία, αλλά και με την εικόνα καθώς, από τα στοιχεία της έρευνας, φαίνεται ότι το να είσαι καπνιστής στην εποχή μας είναι ξεπερασμένο, μη ελκυστικό και διαβρωτικό για τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Συγκεκριμένα 70,7% των μη καπνιστών θεωρεί πως το κάπνισμα αποτελεί μια ξεπερασμένη συνήθεια ενώ 1 στους 2 συμφωνεί ότι τα άτομα που καπνίζουν είναι λιγότερο ελκυστικά και επιθυμητά από αυτούς που δεν καπνίζουν. Επιπλέον το 49% των καπνιστών με σύντροφο μη καπνιστή αυτών αναφέρει πως το κάπνισμα αποτελεί αιτία διαφωνιών και καβγάδων με την/τον σύντροφό τους και το 13,6% παραδέχτηκαν πως έχουν φτάσει στο σημείο να κρύβουν ότι καπνίζουν από αγαπημένα πρόσωπα ή φίλους.
Όπως είναι εύκολο να διακρίνει κάποιος, υπάρχει ένα υπό διαμόρφωση κοινωνικό στίγμα απέναντι στους καπνιστές. Κάτι που σαφώς και αντιλαμβάνονται και οι ίδιοι, με το 34% να δηλώνει πως αισθάνεται συχνά άβολα σε παρέες που δεν καπνίζουν και ένα 30,6% να διατυπώνει την πεποίθηση ότι γίνονται διακρίσεις εις βάρος του.
Η αυξανόμενη κοινωνική πίεση στους καπνιστές για να σταματήσουν το κάπνισμα ή να στραφούν σε καλύτερες, επιστημονικά τεκμηριωμένες εναλλακτικές, επεκτείνεται και στο ευρύτερο φιλικό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Ξεκινώντας από το πως αισθάνονται οι ίδιοι όταν επισκέπτονται τα σπίτια άλλων από τη στιγμή που μία στις δύο οικογένειες (48,9%) δεν επιτρέπουν το κάπνισμα πουθενά στο σπίτι τους. Ή, αντίστροφα, πόσο άβολα αισθάνονται οι μη καπνιστές όταν επισκέπτονται τα δικά τους σπίτια, με το 61% να αναφέρει πως ενοχλείται γιατί δεν αισθάνεται άνετα σε χώρο με καπνό.
Αυτό που θα πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι, παρότι η περίοδος της πανδημίας οδήγησε ένα μέρος του πληθυσμού πίσω στο κάπνισμα, αυτό μοιάζει να αποτελεί μια προσωρινή παρένθεση. Η συντεταγμένη κατεύθυνση της κοινωνίας μας δείχνει πως σύντομα θα καταφέρουμε, με οδηγό την επιστήμη και την τεχνολογία, να ξεπεράσουμε για πάντα αυτή την, σύμφωνα με τα ευρήματα, ξεπερασμένη και βλαβερή συνήθεια.
Σχολιάζοντας τα στοιχεία της έρευνας ο Σταύρος Δρακουλαράκος, Γενικός Διευθυντής Επικοινωνίας της Παπαστράτος, επισήμανε πως: «Ένα χρόνο μετά το ανοιχτό κάλεσμα που απευθύναμε προς όλους με στόχο 1.000.000 λιγότερους καπνιστές έως το τέλος του 2021, βλέπουμε ότι ένας στους τέσσερις κατοίκους στην Ελλάδα, συνεχίζει αυτή τη βλαβερή συνήθεια. Την ίδια ώρα που οι καπνιστές αναζητούν αξιόπιστη ενημέρωση είτε για διακοπή είτε για αλλαγή σε καλύτερες, επιστημονικά τεκμηριωμένες εναλλακτικές του τσιγάρου και που, όπως φαίνεται από τα ευρήματα, η πλειονότητα της κοινωνίας θεωρεί το κάπνισμα μια ξεπερασμένη συνήθεια. Με οδηγό την επιστήμη και την τεχνολογία δεσμευόμαστε ότι θα συνεχίσουμε την πορεία μας προς τη μεγάλη αλλαγή που απαιτεί η κοινωνία ώστε να οδηγηθούμε σε ένα μέλλον, όπου το τσιγάρο θα αποτελεί οριστικά παρελθόν. Ένα μέλλον που είναι πιο κοντά από ποτέ καθώς, με το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο και την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών θα σταματήσουμε να πουλάμε τσιγάρα, εντός 10-15 ετών, σε πολλές χώρες του κόσμου».