Skip to main content

Με 283 εκ. ευρώ η Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη στην Κεντρική Μακεδονία μέσω του νέου ΕΣΠΑ

Οι αστικές αναπλάσεις σε Θεσσαλονίκη, Σέρρες και Κατερίνη, οι νέοι δήμοι που εντάσσονται, οι κωμοπόλεις με 10.000 κατοίκους και το εξωαστικό κομμάτι.

Υπερδιπλάσιο προϋπολογισμό σε σχέση με την προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο 2014 – 2020 έχει το πρόγραμμα της Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στο νέο ΕΣΠΑ. Προϋπολογισμός που ανέρχεται, όπως ανακοινώθηκε, σε περίπου 283 εκ. ευρώ.

Το πρόγραμμα της Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, που ήταν καινοτόμο στην προηγούμενη περίοδο και έδωσε την ευκαιρία για πολλά και σημαντικά έργα τοπικού χαρακτήρα, πλην όμως σπουδαία για τους δήμους που συμμετείχαν, κρίθηκε επιτυχημένο όχι ιδιαιτέρως ως προς τους δείκτες υλοποίησης, αλλά κυρίως ως προς την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων, την καθημερινότητα των πολιτών στις περιοχές παρέμβασης και ως προς ένα νέο για τα ελληνικά δεδομένα μοντέλο διακυβέρνησης, που δοκίμασε για πρώτη φορά στην περιοχή τη μητροπολιτικότητα στην πράξη.

Στην πρώτη εφαρμογή του προγράμματος αναδείχτηκαν πολλές αδυναμίες, ειδικά από τους σχετικά απροετοίμαστους δήμους, τις οποίες όμως αντιμετώπισαν. Εκείνο που δεν αντιμετώπισαν ώστε να κάνουν γρήγορη και ουσιαστική χρήση των πόρων ήταν η υποστελέχωση. Χωρίς το αναγκαίο προσωπικό οι δήμοι δυσκολεύτηκαν να αξιοποιήσουν τους πόρους, οι οποίοι ξεπέρασαν τα 100 εκ. ευρώ κι αυτό επειδή ήταν απόφαση του περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολου Τζιτζικώστα, να διπλασιάσει το υποχρεωτικό 5% του συνολικού προϋπολογισμού του ΕΣΠΑ της Περιφέρειας για το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και σήμερα οι δήμοι, οι οποίοι χωρίς το αναγκαίο προσωπικό αδυνατούν να επιβλέψουν τα έργα και έτσι προκύπτουν καθυστερήσεις και δυσκολίες απορρόφησης των πόρων.

Είναι ένα θέμα που πρέπει να λυθεί κεντρικά εν όψει της έναρξης του νέου προγράμματος, ώστε τα περίπου 283 εκ. ευρώ να απορροφηθούν γρήγορα και να έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, το οποίο είναι πολύ κρίσιμο για τις τοπικές κοινωνίες μέχρι το 2030 και για το αποτύπωμα που θα αφήσουν οι δημοτικές αρχές όσων δήμων ενταχθούν στο νέο πρόγραμμα.

Η Ολοκληρωμένη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη χωρίζεται στο νέο ΕΣΠΑ σε τρία προγράμματα. Μάλιστα, το ένα αφορά στο εξωαστικό κομμάτι, δηλαδή σε κωμοπόλεις κι όχι μόνον σε μεγάλους δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας.

Το πρώτο πρόγραμμα αφορά στα μεγάλα αστικά κέντρα, με πληθυσμό άνω των 50.000 κατοίκων. Δηλαδή αφορά στη Θεσσαλονίκη (ευρύτερη περιοχή), τις Σέρρες και την Κατερίνη. Το όριο των 50.000 κατοίκων μπήκε από την Κομισιόν. Αυτή τη φορά πάντως από τη Θεσσαλονίκη δεν θα συμμετέχουν μόνο οι οχτώ δήμοι, που εντάχθηκαν στο προηγούμενο πρόγραμμα υπό την ομπρέλα της Αντιπεριφέρειας Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης, αλλά η περιοχή παρέμβασης προβλέπεται να διευρυνθεί, όπως είπε στην πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης του ΕΣΠΑ 2021 – 2027 της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας η προϊσταμένη της Διαχειριστικής Αρχής του ΕΣΠΑ, Λίλα Ωραιοπούλου.

Ποιοι άλλοι δήμοι θα ενταχθούν και θα τους δοθεί η δυνατότητα για έργα και δράσεις μέσω της Ολοκληρωμένης Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης δεν έχει προσδιοριστεί ακόμη. Θα γίνει μέσα από την επικαιροποίηση του σχεδίου, που είναι σε εξέλιξη. Η σχετική εμπειρογνωμοσύνη θα τεκμηριώνει τους λόγους για τους οποίους κάποια περιοχή εντάσσεται στο πρόγραμμα, όπως και γιατί η συνολική περιοχή παρέμβασης που θα επιλεγεί συνιστά ένα λειτουργικό σύνολο, για να είναι ολοκληρωμένο το αποτύπωμα που θα αφήσουν τα έργα και οι δράσεις του προγράμματος. Αυτή η εμπειρογνωμοσύνη αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί εντός του 2023, για να αρχίσουν έτσι και οι επιλογές των έργων και δράσεων που θα χρηματοδοτηθούν και να περάσουμε στην υλοποίηση.

Μια εικόνα των επιπλέον περιοχών που θα ενταχθούν πάντως την έχουμε, καθώς στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης εντάσσεται όλο το πολεοδομικό συγκρότημα, οι δήμοι Ωραιοκάστρου, Θέρμης και Θερμαϊκού και γενικότερα η περιοχή σχεδόν μέχρι τα όρια με τον δήμο Λαγκαδά.

Ακριβώς επειδή η πρόβλεψη της Κομισιόν για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα μόνον των δήμων με πληθυσμό άνω των 50.000 κατοίκων εξαιρεί πολλές περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, επιλογή της Περιφέρειας ήταν να λάβει πρόνοια και για τους μικρότερους πληθυσμιακά αστικούς δήμους. Έτσι, στον άξονα προτεραιότητας που αφορά στο περιβάλλον, προβλέφθηκε ποσό 25 εκ. ευρώ για τα αστικά κέντρα με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων. Εκεί δεν μιλάμε για ολοκληρωμένα σχέδια βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, αλλά κυρίως για δημοτικά έργα, που όμως είναι αναγκαία και συνιστούν σε τοπικό επίπεδο σημαντικές παρεμβάσεις, οι οποίες θα αφήσουν στην κοινωνία διακριτό αποτύπωμα. Επειδή οι οικισμοί είναι πολλοί, οι διαθέσιμοι πόροι προφανώς αρκούν για λίγα έργα, οπότε θα γίνει αυστηρή επιλογή ώστε αυτά να είναι σημαντικές παρεμβάσεις κι όχι για παράδειγμα η διαμόρφωση ενός πάρκου...

Το τρίτο κομμάτι είναι το εξωαστικό. Για τα μη αστικά κέντρα στο νέο ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, το πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Βιώσιμης Ανάπτυξης προβλέπει πόρους 36,1 εκ. ευρώ. Οι περιοχές που θα ενταχθούν θα επιλεγούν και πάλι μέσω μιας εμπειρογνωμοσύνης, η οποία θα προσδιορίσει μείζονες περιοχές (πιθανώς δύο σε όλη την Κεντρική Μακεδονία), με κοινά χαρακτηριστικά και θεματικό προσανατολισμό της παρέμβασης (π.χ. ενίσχυση τουρισμού). Κάθε περιοχή θα περιλαμβάνει περισσότερους του ενός δήμους και ο χαρακτήρας των έργων και δράσεων θα έχει συγκεκριμένη στόχευση, για να έχει και αποτέλεσμα. Ένα παράδειγμα θα ήταν η μια περιοχή να περιλαμβάνει τις ορεινές περιοχές, όμως αυτό είναι κάτι που θα το προσδιορίσει η σχετική εμπειρογνωμοσύνη.

Εκείνο που επίσης είναι σημαντικό είναι το μοντέλο διακυβέρνησης, η μητροπολιτικότητα, η οποία αρχικά αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη, όμως αποδείχτηκε πιο αποτελεσματική από όσο αναμενόταν. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά μέσα από τη συνεργασία της Αντιπεριφέρειας Θεσσαλονίκης με τους οχτώ δήμους (Δέλτα, Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Κορδελιού – Ευόσμου, Παύλου Μελά, Νεάπολης – Συκεών, Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς και Πυλαίας – Χορτιάτη) και αποδείχτηκε εξαιρετικά λειτουργική. Στο πρότυπο αυτής της συνεργασίας θα βασιστούν και τα προγράμματα βιώσιμης ανάπτυξης που θα "τρέξουν" στο νέο ΕΣΠΑ.

Σε ό,τι αφορά στα έργα και τις δράσεις, πέρα από τα κοινωνικού χαρακτήρα, τα οποία δεν αναμένεται να έχουν διαφοροποιήσεις και στόχευση, ζητούμενο βάσει των κανόνων των προγραμμάτων είναι να έχουν περιβαλλοντικό αντίκτυπο, να δίνουν ζωή στις περιοχές παρέμβασης, να έχουν δηλαδή αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών και αναπτυξιακό πρόσημο, να κάνουν πιο ελκυστικές τις πόλεις, να συνιστούν ολοκληρωμένες παρεμβάσεις με αναπτυξιακό χαρακτήρα και συγκεκριμένο προσανατολισμό, να προωθούν σύγχρονες αστικές τάσεις, όπως η ηλεκτροκίνηση και να συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο πλάνο ανάπτυξης, που θα μπορεί να γίνει αντιληπτό στον πολίτη, μετά την υλοποίηση του συνόλου των παρεμβάσεων.