Skip to main content

Ρέματα, ποταμοί και χείμαρροι: Ανάγκη για νέο ρεαλιστικό πλαίσιο

Άρθρο της Νιόβης Παυλίδου στη Voria.gr για τα πλημμυρικά φαινόμενα των τελευταίων χρόνων που αποδεικνύονται ιδιαίτερα καταστροφικά.

Της Νιόβης Παυλίδου*

Θεωρήθηκαν διαχρονικά ευλογία θεού. Οι ποταμοί, οι χείμαρροι και τα ρέματα πλημμυρίζουν, γεμίζουν τις όχθες φερτά υλικά και κάνουν τη γη γόνιμη. Όχι πλέον όμως. Κάποια στιγμή αποφασίσαμε ότι είναι πιο έξυπνο να πολεοδομούμε τα ποτάμια και να χτίζουμε δίπλα τους ακόμη και κρίσιμες υποδομές, όπως νοσοκομεία. Έτσι από τη γόνιμη γη φτάσαμε στην καταμέτρηση θυμάτων σε κάθε πλημμύρα.

Τα πλημμυρικά φαινόμενα τα τελευταία χρόνια, πέρα από την κλιματική αλλαγή  στην οποία μας βολεύει να αναφερόμαστε, αποδεικνύονται ιδιαίτερα καταστροφικά λόγω της ανορθολογικής οικιστικής ανάπτυξης και της παντελούς έλλειψης περιβαλλοντικής στρατηγικής που χαρακτήρισε τις τελευταίες δεκαετίας τις πρακτικές της χώρας μας, όταν η εντατική κατασκευαστική δραστηριότητα ταυτίστηκε με την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία, και δυστυχώς, μέσα σε ένα πεπλεγμένο θεσμικό πλαίσιο, γεμάτο με γκρίζες ζώνες ευθυνών και αρμοδιοτήτων.

Στο Γραφείο του Περιφερειακού Συμπαραστάτη κατατίθενται αιτήματα πολιτών που αναζητούν απάντηση για διάφορα πλημμυρικά προβλήματα της περιοχής κατοικίας τους. Δεν είναι εύκολες οι απαντήσεις από τις τεχνικές μας υπηρεσίες. Διότι για την ορθολογική διαχείριση, δηλ. αστυνόμευση, καθαρισμό, κατασκευή και συντήρηση, των αντιπλημμυρικών έργων, απαιτείται ένα σαφές και σταθερό χρονικά νομοθετικό πλαίσιο. Το οποίο δεν υπάρχει σήμερα και αποτελεί προτεραιότητα για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Γενικά, τις υδάτινες λεκάνες απορροής, ρέματα, ποταμούς, χειμάρρους, τις διακρίνουμε σε τρείς ομάδες:

1.Τα ορεινά ανάγλυφα, μέσα σε δάση, και όρη, που προστατεύονται ισχυρά από το Σύνταγμα και επί χρόνια ανήκαν στον έλεγχο δασικών υπηρεσιών.

2.Τα ρέματα σε οικιστικές περιοχές που λογικά εμπίπτουν στην δικαιοδοσία των δήμων.

3.Όλα τα άλλα ρέματα τα οποία καλύπτονται γενικά από αρμοδιότητες της περιφέρειας. Παρόλα αυτά η νομοθεσία που καλύπτει το αντικείμενο είχε ιδιαίτερα πεπλεγμένη εξέλιξη.

Το πιο σαφές νομοθετικό πλαίσιο της χώρας ήταν μάλλον η Εγκύκλιος ΥΠΕΧΩΔΕ, εγκ.33/12-10-1998, που διαχώριζε τις ευθύνες δασικών υπηρεσιών και νομαρχιών με αρκετή σαφήνεια. Ο Ν.3852/10 Καλλικράτης ανέθεσε στις περιφέρειες όλες τις αρμοδιότητες των νομαρχιών. Ο Ν. 4071/12 επιφέρει κάποια συσκότιση αρμοδιοτήτων και αναθέτει την συντήρηση ορεινών ρεμάτων στους ορεινούς δήμους. Ο Ν. 4555/2018 μετέφερε αυτή την αρμοδιότητα στις περιφέρειες. Υπάρχει παράλληλα και μια σύγχυση αρμοδιοτήτων, άλλοι φορείς να αστυνομεύουν, να  εποπτεύουν τα αντιπλημμυρικά έργα και άλλοι να τα κατασκευάζουν και να τα συντηρούν. Επίσης παρατηρείται έλλειψη συντονισμού του συνολικού έργου. Ο χείμαρρος δεν οριοθετείται και δεν συντηρείται με ενιαίο, αποτελεσματικό σχεδιασμό από την πηγή μέχρι την εκβολή του, ασχέτως αν εμπλέκονται περισσότεροι του ενός φορείς, με αποτέλεσμα επισφαλείς αποσπασματικές παρεμβάσεις.

Για να μην συγχύζουμε τον αναγνώστη, από το 1998 μέχρι σήμερα παρεμβάλλονται και διάφορες άλλες νομοθετικές πρωτοβουλίες που επιφέρουν μικροαλλαγές σε αρμοδιότητες και ευθύνες, χωρίς να διευθετούν ουσιαστικά τίποτα σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των αντιπλημμυρικών έργων, απόδειξη ότι υπάρχουν πιέσεις από φορείς προς την πολιτεία για την ανάθεση των αρμοδιοτήτων και ευθυνών.

Γιατί υπάρχουν πιέσεις; Οι φορείς είναι διστακτικοί να αναλάβουν αρμοδιότητες. Με βάση το Σύνταγμα όταν αρμοδιότητες ενός δημόσιου φορέα μεταφέρονται σε άλλον θα πρέπει να γίνεται και η αντίστοιχη μεταφορά πόρων, σε προσωπικό και κονδύλια. Αυτή η απαίτηση δύσκολα ικανοποιείται την τελευταία δεκαετία της οικονομικής δυσπραγίας. Και έτσι οι φορείς (πχ περιφέρειες) εμφανίζονται διστακτικοί να αναλάβουν αντιπλημμυρικά που κατασκευάστηκαν από άλλους φορείς (πχ δήμους) προηγούμενων περιόδων, χωρίς τα κονδύλια που θα εξασφάλιζαν την αποτελεσματική διόρθωση κακών κατασκευών που εγκυμονεί κινδύνους και επισύρει πιθανά καταδικαστικές αποφάσεις.

Όλα αυτά πρέπει να ρυθμιστούν με γενναιότητα από την πολιτεία. Η κυβέρνηση οφείλει να αναλάβει πρωτοβουλία νομοθετώντας σχολαστικά και για βάθος χρόνου ένα ρεαλιστικό πλαίσιο περιβαλλοντικής στρατηγικής για τα υδατορέματα, με στόχο πάντα την ασφάλεια του πολίτη και τον σεβασμό του περιβάλλοντος. Είναι ακατανόητη η νομοθετική σύγχυση γύρω από μια αυτονόητα σημαντική δραστηριότητα. Να ελπίζουμε ότι η Επιτροπή που συστάθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών για την επεξεργασία των επικαλύψεων των αρμοδιοτήτων μεταξύ κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης (και των δυο βαθμών) θα εξετάσει και αυτό το θέμα;

Για τη Θεσσαλονίκη υπάρχει και μια ιδιαιτερότητα. Πέρα από τους Δήμους και την Περιφέρεια, η ΕΥΑΘ Παγίων εμπλέκεται στις αρμοδιότητες των ανοιχτών ρεμάτων στην πόλη. Είναι πολύ σημαντική η πρωτοβουλία που ανακοινώθηκε για ένα μνημόνιο μεταξύ Δήμων, Περιφέρειας, ΕΥΑΘ Παγίων για καταγραφή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, των χρήσεων γης, και των αρμοδιοτήτων στα ανοιχτά ρέματα του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, ώστε να καταλήξουμε σε ένα Μητρώο που θα τακτοποιήσει τις δράσεις στην πόλη μας. Ελπίζουμε η πρωτοβουλία να προχωρήσει πολύ γρήγορα. Και να είναι ενταγμένη σε ένα εθνικό πλαίσιο αντιπλημμυρικών στρατηγικών.

Το ίδιο περιβάλλον μοιραζόμαστε, και θα μοιραζόμαστε σε βάθος χρόνου, όλοι μας, λιγότερο ή περισσότερο πλούσιοι, κάτοικοι ή επισκέπτες της χώρας. Είναι τελείως παράλογο να ασχημονούμε πάνω του, ας το προστατεύσουμε με κάθε τρόπο. Και όπως βλέπουμε τα λάθη στη διαχείρισή του φτάνουν να πληρώνονται και με ανθρώπινες ζωές.

Η Νιόβη Παυλίδου είναι Καθηγήτρια στο ΑΠΘ και Συμπαραστάτης του Πολίτη & της Επιχείρησης στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας