«Ακόμη κι αν διώξεις τη φύση με τσουγκράνα, θα βρει τον τρόπο να επιστρέψει». Πρόκειται για απόφθεγμα που αποδίδεται στον κορυφαίο Ρωμαίο λυρικό ποιητή, Οράτιο. Βέβαια, στη σύγχρονη εποχή, όταν η φύση βρίσκει, τελικά, τον τρόπο να επιστρέψει εκεί από όπου εκδιώχθηκε, το κάνει με δριμύτητα: αδιαμφισβήτητα, στις μέρες μας η κλιματική κρίση έχει διογκωθεί επικίνδυνα κι αυτό, δυστυχώς, γίνεται ολοένα και πιο εύκολα αντιληπτό. Είναι δραματική η ένταση και η σφοδρότητα με την οποία το τελευταίο διάστημα εκδηλώνονται στο σύνολο του πλανήτη τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο άνθρωπος, κατά την επιστημονική κοινότητα No1 υπεύθυνος για την κλιματική αλλαγή, πρέπει να αλλάξει ρότα. Ο καθένας μας μπορεί, σαφώς, να σεβαστεί το περιβάλλον ανακυκλώνοντας όσο περισσότερο μπορεί, εξοικονομώντας, κατά το δυνατόν, φυσικούς πόρους και φροντίζοντας να μειώνει το οικολογικό του αποτύπωμα. Ωστόσο, η κατά μόνας περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δεν μπορεί επ' ουδενί να σταθεί ορόσημο στην προσπάθεια αναχαίτισης της κλιματικής κρίσης. Επιβάλλεται μαζική συνειδητοποίηση και «πράσινη αντίσταση», ούτως ώστε να παραδώσουμε στην επόμενη γενιά τον κόσμο σε καλύτερη μοίρα από αυτήν που τον βρήκαμε. Γιατί από τα παιδιά μας τον δανειστήκαμε.
Ο άνθρωπος είναι ο βασικός κατηγορούμενος για την κλιματική αλλαγή εξαιτίας των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, προφανώς αυτών μεγάλης, βιομηχανικής κλίμακας. Κατά το -όχι και πολύ μακρινό- παρελθόν, η βαριά βιομηχανία εκφύλισε ασύδοτα τη φύση και τους πόρους της, δίχως καμία αναστολή για τα περιβαλλοντικά συντρίμμια που άφηνε πίσω της και το βαρύ τίμημα που θα πλήρωναν (και, πλέον, έχουν αρχίσει να πληρώνουν) οι επόμενες γενιές.
Τα διαρκώς επιδεινούμενα περιβαλλοντικά προβλήματα γέννησαν την ανάγκη όχι μόνο για την τεχνική αντιμετώπισή τους, αλλά και για την αλλαγή της θεώρησης του ανθρώπου και της δραστηριότητάς του σε σχέση με τη φύση. Έτσι, η πικρή συναίσθηση ενός ζοφερού μέλλοντος οδήγησε τον κόσμο μας και το επιχειρείν στην έσχατη εναλλακτική: αυτή που θα αξιοποιεί τους πόρους σεβόμενη το περιβάλλον και θα αναπτύσσεται με γνώμονα ένα καθαρότερο μέλλον.
Αυτό κρατά ως παρακαταθήκη και η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός, θυγατρική της Eldorado Gold, που αναπτύσσει τη μεταλλευτική δραστηριότητά της στην ανατολική Χαλκιδική υπεύθυνα και σε συμφωνία με την περιβαλλοντική ηθική, επιχειρώντας με σεβασμό στο περιβάλλον που τη φιλοξενεί να εκμηδενίσει το οικολογικό της αποτύπωμα. Πώς το καταφέρνει αυτό; Μέσα από μία σειρά σημαντικών και καινοτομικών πρωτοβουλιών, που εφαρμόζονται σε ελάχιστα μεταλλεία παγκοσμίως, υποστηριζόμενων σε τρεις κεντρικούς πυλώνες:
- Το καινοτόμο Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης
- Την Παράλληλη Αποκατάσταση
- Τις βέλτιστες πρακτικές Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Η εταιρεία μετράει, εσείς παρακολουθείτε την «υγεία» του περιβάλλοντος
Η εξορυκτική εταιρεία έχει σχεδιάσει και εφαρμόσει ένα από τα πιο ολοκληρωμένα προγράμματα περιβαλλοντικής παρακολούθησης στην Ευρώπη, το οποίο παρακολουθεί και καταγράφει τα μετεωρολογικά δεδομένα, την ποιότητα του αέρα, του εδάφους και των επιφανειακών-υπογείων υδάτων, την ποιότητα του πόσιμου νερού και του θαλάσσιου περιβάλλοντος, των αέριων εκπομπών και του θορύβου, της σεισμικότητας (με προγράμματα δονημετρικού ελέγχου, τοπογραφικές μετρήσεις και έλεγχο της ευστάθειας των χώρων απόθεσης), του οικοσυστήματος (χλωρίδας και πανίδας) και παρακολουθεί τα υγρά απόβλητα, τις επιφανειακές απορροές και τα στερεά κατάλοιπα, σε 400 σημεία μέτρησης εντός των Μεταλλείων Κασσάνδρας και της γύρω περιοχής, ενώ είναι προσβάσιμο από όλους μέσω ειδικής πλατφόρμας στο διαδίκτυο.
Στην επένδυση αυτή, το κόστος εγκατάστασης των σταθμών παρακολούθησης και συλλογής περιβαλλοντικών παραμέτρων ανήλθε σε 4 εκατ. ευρώ. ενώ το κόστος λειτουργίας φτάνει 2 εκατ. ευρώ. Στην πλατφόρμα αναρτώνται όλες οι μετρήσεις, δίνοντας τη δυνατότητα σε όποιον το επιθυμεί να έχει μία ολοκληρωμένη εικόνα αξιολόγησης της «υγείας» του περιβάλλοντος εντός και πέριξ της μεταλλευτικής δραστηριότητας, σε πραγματικό, μάλιστα, χρόνο.
Η ποιότητα των εδαφών παρακολουθείται σε συνεχή βάση με λήψη 23 δειγμάτων/χρόνο για ανάλυση 33 στοιχείων σε κάθε δείγμα, ενώ η συστηματική παρακολούθηση της ποσότητας και της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, πραγματοποιείται από 149 σταθμούς δειγματοληψίας, με λήψη 730 δειγμάτων/μήνα για ανάλυση έως 25 στοιχείων σε κάθε δείγμα.
Σε ό,τι αφορά τις ατμοσφαιρικές παραμέτρους και τις εκπομπές σκόνης, λαμβάνονται από 21 μόνιμους σταθμούς 112 δείγματα ανά μήνα για ποιοτική ανάλυση 8 στοιχείων σε κάθε δείγμα. Ταυτόχρονα, είναι ενεργοί 7 μόνιμοι σταθμοί μέτρησης σειράς αερίων (CO, CO2, NO2, NO, SO2, H2S, CH4 και VOC), 10 μετεωρολογικοί σταθμοί και 3 φορητοί σταθμοί παρακολούθησης σκόνης.
Επιπλέον, ο θόρυβος και οι δονήσεις στην ευρύτερη περιοχή στην οποία αναπτύσσονται τα Μεταλλεία Κασσάνδρας παρακολουθούνται μέσω 7 μόνιμων σταθμών μέτρησης θορύβου, αξιοποιούνται 14 θέσεις παρακολούθησης με κινούμενο σταθμό μέτρησης, ενώ ενεργοποιούνται συνολικά 14 δονησιογράφοι.
Σημαντική είναι και η επόπτευση της βιοποικιλότητας στην περιοχή, καθώς εκπονείται οικολογική μελέτη κάθε τριετία, ενώ εφαρμόζεται Σχέδιο Διαχείρισης Βιοποικιλότητας για την παρακολούθηση της κείμενης χλωρίδας και της πανίδας.
Ταυτόχρονα, μελετάται η θαλάσσια ζωή και φυσικά η σπάνια μόνιμη αποικία ιπποκάμπων στη θαλάσσια περιοχή του Στρατωνίου, η περιβαλλοντική σημασία της οποίας έχει αναδειχθεί από επιστημονικούς και ερευνητικούς φορείς διεθνούς εμβέλειας. Ο πληθυσμός του σπάνιου αυτού είδους, αποτελεί μοναδικό παράδειγμα της τοπικής και εθνικής βιοποικιλότητας που ευδοκιμεί παράλληλα με την εξορυκτική δραστηριότητα στην περιοχή.
Παράλληλη Αποκατάσταση
Ένα μεγάλο στοίχημα που έχει βάλει η Ελληνικός Χρυσός είναι η παράλληλη αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος: η επαναφορά της γης όπου επιχειρείται εξορυκτική δραστηριότητα στην πρότερη κατάστασή της, αμέσως μόλις η εταιρεία ολοκληρώσει την παρουσία της στην περιοχή. Απώτερος στόχος, φυσικά, είναι η αναβάθμιση του τοπίου, η ανάπτυξη νέας βλάστησης και η συνεπακόλουθη προστασία του ευρύτερου οικοσυστήματος. Βασικό σκέλος αυτής της πρωτοβουλίας, βέβαια, είναι και η επιχείρηση αποκατάστασης και εξυγίανσης της γης από το συνολικό αποτύπωμα της προγενέστερης από την Ελληνικός Χρυσός μεταλλευτικής δραστηριότητας, δηλαδή από την περίοδο 1976-1995. Πρόκειται για απόφαση που ελήφθη από την εταιρεία, πριν ακόμη το επενδυτικό της πλάνο για τα Μεταλλεία Κασσάνδρας πάρει το «πράσινο φως».
Για παράδειγμα, στην Ολυμπιάδα, έχουν ήδη απομακρυνθεί 2,6 εκατ. τόνοι μεταλλευτικών καταλοίπων από την προγενέστερη μεταλλευτική δραστηριότητα (περίοδος 1976-1995), ενώ ολοκληρώνεται η πλήρης εξυγίανση έκτασης 300.000 τ.μ., με τη συνολική δαπάνη να ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ.
Στο Στρατώνι, η αποκατάσταση της περιοχής «Καρακόλι» αποτελεί πλέον «case study» για περιβαλλοντολόγους, αφού αποτυπώνει την επιτυχημένη διαχείριση ενός χώρου απόθεσης τελμάτων μετά την ολοκλήρωση της χρήσης του.
Τράπεζα φυτών έκτασης 150.000 τ.μ.
Εξάλλου, η εταιρεία έχει... σπείρει ένα φυτώριο συνολικής έκτασης 150.000 τ.μ. σε μία περιοχή που στο παρελθόν αποτελούσε χώρο απόθεσης τελμάτων. Σήμερα, εκεί καλλιεργούνται περισσότερα από 400 είδη τοπικών φυτών, τα οποία χρησιμοποιούνται στα έργα αποκατάστασης. Οι σπόροι έχουν συλλεγεί από τη γύρω περιοχή, αναπτύσσονται νεαρά δενδρύλλια, ενώ επαναχρησιμοποιείται νερό από το μεταλλείο Ολυμπιάδας.
Σε κάθε μικρό ή μεγαλύτερο κομμάτι έργου που ολοκληρώνεται εφαρμόζεται υδροσπορά, ενώ στη Στρατονίκη υλοποιείται πειραματική καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών (ΑΦΦ).
Την ίδια στιγμή, τα πράσινα απόβλητα του δήμου Αριστοτέλη από κλαδεύσεις συλλέγονται, θρυμματίζονται και κομποστοποιούνται. Αυτό το εδαφοβελτιωτικό, η θρυματισμένη δασική βιομάζα και το κομπόστ, αξιοποιούνται στο έργο αποκατάστασης του χώρου απόθεσης παλαιών τελμάτων Ολυμπιάδας. Στις δε Σκουριές, τα θρύμματα των υπολειμμάτων υλοτομίας από την ξύλευση της περιοχής, χρησιμοποιούνται ως εδαφοβελτιωτικό προϊόν.
Όλος ο «πράσινος» σχεδιασμός αποσκοπεί στη μελλοντική ανάδειξη και αξιοποίηση της έκτασης, σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία.
Βέλτιστες Πρακτικές Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Ο τρίτος βασικός άξονας πάνω στον οποίον στήριζεται η εξορυκτική εταιρεία ώστε να ελαχιστοποιήσει το οικολογικό της αποτύπωμα είναι και η πλέον καινοτομική, σε διεθνές επίπεδο. Η Ελληνικός Χρυσός εφαρμόζει βέλτιστες πρακτικές περιβαλλοντικές διαχείρισης χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, τεχνολογία ξηρής απόθεσης αποβλήτων και λιθογόμωση με επαναχρησιμοποίηση υλικών στο μεταλλείο, ενώ προβαίνει σε διαχείριση υδάτων ανακυκλώνοντας το νερό.
Η πρωτοποριακή μέθοδος της ξηρής απόθεσης αποτελεί την ασφαλέστερη και σημαντικά φιλο-περιβαλλοντική αποθήκευση τελμάτων, που αποφέρει εξοικονόμηση νερού και μικρότερο -κατά 40%- περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Γιατί;
Όλα τα μεταλλεία παράγουν μια μορφή επεξεργασμένων καταλοίπων που ονομάζονται τέλματα -μίγμα νερού και στείρων υλικών-, το οποίο απομένει από την επεξεργασία του μεταλλεύματος. Παραδοσιακά, τα τέλματα αποθηκεύονταν σε υγρή μορφή σε μεγάλες εγκαταστάσεις, τις γνωστές λίμνες τελμάτων. Οι σύγχρονες μέθοδοι της ξηρής απόθεσης αφαιρούν την περίσσεια νερού, με αποτέλεσμα να προκύπτει ένα αμμώδες υλικό, το οποίο κατόπιν στοιβάζεται και συμπιέζεται. Καθώς είναι απολύτως σταθερό και στατικό, αυξάνεται η ασφάλεια στη διατήρησή του.
Ως εκ τούτου, συρρικνώνεται το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς τα απόβλητα καταλαμβάνουν πολύ μικρότερη επιφάνεια, εξοικονομείται νερό από τη διαδικασία της αφύγρανσης και επαναχρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία, ενώ η στερεά σύσταση των αποτιθέμενων καταλοίπων αυξάνει σημαντικά την ασφάλεια, αφού περιορίζει τους γεωτεχνικούς κινδύνους.
Επί του πρακτέου: Κοκκινόλακας και Σκουριές
Τρανό παράδειγμα αυτής της περιβαλλοντικά φιλικής τεχνολογίας για τη διαχείριση ξηρών τελμάτων, είναι ο Χώρος Ξηρής Απόθεσης που λειτουργεί στον Κοκκινόλακα. Ενοποιημένος και κατάλληλα προστατευμένος, ο Χώρος ενσωματώνει κορυφαίες διεθνείς πρακτικές στη διαχείριση των μεταλλευτικών καταλοίπων. Στο σημείο υπάρχει ειδικός γεωτεχνικός σχεδιασμός με σύστημα αδιαπέραστης στεγάνωσης 4 επιπέδων σύμφωνα με τις εθνικές και ευρωπαϊκές οδηγίες και τις υψηλότερες διεθνείς προδιαγραφές, λειτουργεί αδιαλείπτως σύστημα παρακολούθησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων και της γεωτεχνικής ευστάθειας, αλλά και συστήματα διαχείρισης υδάτων, σχεδιασμένα για την προστασία των φυσικών υδάτινων πόρων και την ευστάθεια της εγκατάστασης. Έχει, δε, σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο που επιτυγχάνεται υψηλή προστασία από το ενδεχόμενο σεισμικών δονήσεων και πλημμυρικών φαινομένων.
Ο έτερος χώρος ξηρής απόθεσης της εταιρείας βρίσκεται στο υψηλής περιεκτικότητας κοίτασμα χρυσού-χαλκού των Σκουριών, που έχει σχεδιαστεί να λειτουργεί με έναν συνδυασμό μεθόδων ανοιχτής εξόρυξης και υπόγειας εκμετάλλευσης, απόφαση βασισμένη στην αρχή της εταιρείας για παράλληλη αποκατάστασης και ελαχιστοποίηση της κατάληψης επιφάνειας.
Τα περιβαλλοντικά οφέλη που προκύπτουν είναι:
- Μείωση συνολικού αποτυπώματος του έργου κατά 40%
- Χρήση τού ενός από τους δύο αρχικά χώρους απόθεσης - πλήρης απελευθέρωση της έκτασης 486 στρεμμάτων λεκάνης του «Λοτσάνικου»
- Βελτίωση των γεωτεχνικών χαρακτηριστικών των χώρων απόθεσης
- Πλήρης ενσωμάτωση στο φυσικό ανάγλυφο της περιοχής, με την ολοκλήρωση της λειτουργίας
- Ανάκτηση του νερού μέσω της εξοικονόμησης από τη διαδικασία της αφύγρανσης
... και λιθογόμωση
Με τη μέθοδο της λιθογόμωσης που αξιοποιείται για τα μεταλλευτικά κατάλοιπα από την Ελληνικός Χρυσός, επιτυγχάνεται η επαναχρησιμοποίηση των υλικών αυτών στο ίδιο το μεταλλείο. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει στα τέλματα να επιστρέφουν στις εγκαταστάσεις, όπου, αναμεμιγμένα με τσιμέντο, γεμίζουν τις στοές που δεν χρησιμοποιούνται πια. Έτσι, η λιθογόμωση προσδίδει σταθερότητα στις στοές και στο υπερκείμενο έδαφος και επιτυγχάνει ελαχιστοποίηση του φαινομένου της όξινης απορροής.