Skip to main content

Όταν ο Τζάγκερ συνάντησε τον Ζάκερμπεργκ 50 χρόνια μετά

Οι πρωταγωνιστές είχαν ονοματεπώνυμο, είτε ήταν δαχτυλοδεικτούμενοι στη γειτονιά τους, είτε εθνικοί ή πλανητικοί ήρωες. Τώρα είναι… αόρατοι.

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ο πλανήτης ήταν έτοιμος για το μεγάλο άλμα. Βγήκε στο φως και λίγα χρόνια αργότερα –από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και σε όλη τη δεκαετία του 1960- η μεγάλη έκρηξη έφερε τα πάνω κάτω. Ο πολιτισμός γύρισε πολλές σελίδες και η ιστορία άλλαξε κεφάλαιο.

Σε πολλά επίπεδα και στα περισσότερα πεδία οι νέοι –επιστήμονες, πολιτικοί, μουσικοί, καλλιτέχνες- βρήκαν διέξοδο προς τα μπρος παρασύροντας κατεστημένες νοοτροπίες. Κοινό χαρακτηριστικό τους η διαρκής κίνηση. Το παιχνίδι της εξέλιξης κερδήθηκε εκείνα τα χρόνια στους δρόμους, στα πεζοδρόμια, στις πλατείες, στα πάρκα, στα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων, στις συναυλίες, στα καφενεία, στις γκαλερί, στις μετακινήσεις με ΙΧ, στο γύρο της Ευρώπης με τρένο, στα πάρτι, στις καταλήψεις.

Στην απελευθέρωση σωμάτων και συναισθημάτων. Στις αλλαγές στην συμπεριφορά, ακόμη και στο λεξιλόγιο. Το καινούριο είχε αξία και στιλ, που αναγνώριζαν ακόμη και όσοι δεν συμφωνούσαν, διότι το έβλεπαν να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια τους. Ο Έλβις Πρίσλεϊ, οι Ρόλινγκ Στόουνς, τα στενά τζιν παντελόνια, οι μίνι φούστες και τα μπικίνι στις παραλίες σκανδάλιζαν τους έκπληκτους γονείς των εφήβων της εποχής, οι οποίοι, όμως, αντιλαμβάνονταν ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει. Κατά κάποιο τρόπο η κινητικότητα, κυριολεκτική και μεταφορική, έδωσε ώθηση στον κόσμο.  

Νέος τόμος στην εγκυκλοπαίδεια

Σήμερα για διαφορετικούς λόγους και με άλλους όρους ο κόσμος είναι έτοιμος και πάλι να γυρίσει σελίδα. Να αλλάξει κεφάλαιο, ίσως και τόμο ολόκληρο στην εγκυκλοπαίδεια της ανθρώπινης εξέλιξης. Η ψηφιακότητα, τα δεδομένα, τα μετά-δεδομένα, το internet, τα social media, τα smart phones, η τεχνολογία 5G και όλα τα συναφή δημιουργούν ήδη το περιβάλλον των επόμενων δεκαετιών, αφού πολλοί θεωρούν ως μοναδική σύγκριση την περίοδο που ο άνθρωπος ανακάλυψε και αξιοποίησε την ηλεκτρική ενέργεια. Η πανδημία, που επιβάλει την αποστασιοποίηση και τα πάσης φύσεως «εξ’ αποστάσεως», αφού ο κορωνοϊός είναι… κοινωνικός και μόνο η απομόνωση τον σκοτώνει,  λειτουργεί ως επιταχυντής των εξελίξεων στο πεδίο της ψηφιοποίησης.

Σε πολύ λίγα χρόνια προφανώς οι αλλαγές θα είναι μεγάλες και θα έχουν καθιερωθεί σε βαθμό που θα φαίνονται απόλυτα φυσιολογικές. Όπως συμβαίνει σήμερα με ένα σωρό πράγματα και καταστάσεις που στα 60’s ήταν… προχωρημένα και για πολλούς θεωρούνταν αδιανόητα. Μια νέα γενιά βρίσκεται και πάλι σε κίνηση, αλλά όχι με την κλασική έννοια του όρου.

Οι πρωτοπόροι νέοι της σύγχρονης εποχής και οι γκουρού τους είναι κατά βάσιν άτομα εσωστρεφή, ίσως και μοναχικά. Δουλεύουν ατελείωτες ώρες σε γραφεία με χαμηλό φωτισμό, μπροστά σε υπολογιστές, σε συντονισμό με φίλους και συνεργάτες που βρίσκονται στις άκρες του κόσμου και πιθανόν να μην τους έχουν συναντήσει ποτέ από κοντά. Δηλαδή, δεν έχουν και μεγάλη σχέση με τους μπυρόβιους συνομήλικους τους, που συνωστίζονται σε μπαρ και πλατείες. Επαναστάτες της πλάκας με τα λεφτά του μπαμπά, που μόνο ως καρικατούρες των «ηρώων» περασμένων δεκαετιών μπορούν να θεωρηθούν. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, τις εξελίξεις κατευθύνουν σήμερα εσωστρεφείς, προσηλωμένοι και ταγμένοι άνθρωποι μιας επόμενης εποχής, που έτυχε να γεννηθούν… πρόωρα.



Οι μεγάλες ανακαλύψεις και καινοτομίες των 60’s είχαν τα ονοματεπώνυμα συγκεκριμένων ανθρώπων, που ήταν οι ίδιοι εμπνευστές και εκφραστές των ιδεών τους. Σήμερα πίσω από το κάθε Facebook και την κάθε Microsoft που εκφράζουν ο κάθε Μαρκ Ζάκερμπεργκ και ο κάθε Μπιλ Γκέιτς υπάρχουν ομάδες ταλαντούχων ανθρώπων, που μιλάνε την ίδια γλώσσα και συνεργάζονται τόσο συνειδητά, ώστε τίποτα καινούριο δεν τους εκπλήσσει. Το θεωρούν αναμενόμενο.    

Το καλό και το κακό

Η αλήθεια είναι ότι η αφήγηση της δεκαετίας του '60 βρίσκεται μονίμως υπό την απειλή παρερμηνείας και αποσπασματικότητας, αφού μετά τις πανηγυρικές, ιδεαλιστικές αφετηρίες της οδηγήθηκε σε μια τραχιά κι οργισμένη κορύφωση. Ίσως μόνο ένα βιβλίο με καλειδοσκοπική οπτική θα μπορούσε να δώσει ειρμό σ' αυτά τα χρόνια. Το «Μια γενιά σε κίνηση» του Ντέιβιντ Πιτσάσκι συμπλέκει τα γεγονότα αυτής της πολύχρωμης δεκαετίας με τα τραγούδια που χόρευε η νεολαία της, με τη μουσική που τη συνόδευε στις διαδηλώσεις και τα μαστουρώματά της.

Όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου τα τραγούδια ήταν η καινούργια μυθολογία. Από τους Beatles στον Μπομπ Ντίλαν, από τους Rolling Stones στους Mothers of Invention, από τους Doors στους Kinks. Άλλοτε ψυχαγωγική κι άλλοτε παράλογη, άλλοτε φρενήρης κι ενίοτε μεγαλειώδης, η μουσική μιλούσε στους πάντες. Με στίχους τραγουδιών και περιγραφές, ο συγγραφέας επιχειρεί την αναπαραγωγή της δεκαετία του 1960. Από το "Blowin' In the Wind" στο "The Times they Are-A-Chargin'", από το "I Wanna Hold Ypur Hand" στο "Satisfaction", από τις μέρες της ελπίδας ως τις μέρες της σύγκρουσης και μετά στις μέρες του κατακερματισμού, το βιβλίο περικλείει  τον ιδεαλισμό και το καινοτόμο πνεύμα της εποχής. Μια ζωντανή παρουσίαση των αμφιλεγόμενων απαντήσεων γι' αυτό που συνέβη πράγματι τη δεκαετία του '60.

Το καλό και συγχρόνως το κακό της υπόθεσης είναι ότι το συγκεκριμένο βιβλίο, όπως και όλα όσα έχουν γραφτεί για τα 60’s εκ των υστέρων, αναφέρονται σε καταστάσεις που δικαιώθηκαν από την πραγματικότητα. Με αυτή την έννοια αναφέρεται σε μια απολαυστική εποχή εκ του ασφαλούς. Ενώ το σήμερα –για όλους εμάς που το ζούμε- παραμένει αχαρτογράφητο, τουλάχιστον σε σχέση με τις βαθύτερες συνέπειες του στην πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού. Ίσως επειδή προσπαθούμε να καταλάβουμε τον ψηφιακό κόσμο, ενώ σκεφτόμαστε αναλογικά. Αν και υποψιαζόμαστε ορισμένα πράγματα, δεν είμαστε βέβαιοι για το πως θα φαίνεται το 2020 όταν κάποιος θα το μελετάει το 2070 ή το 2080, που χωρίς αμφιβολία θα φτάσουν. Ή μήπως όχι; Το μόνο σίγουρο είναι κάποια εξωτερικά χαρακτηριστικά όσων κινούν τις εξελίξεις, που θα καθορίσουν τις επόμενες δεκαετίες.

Η πραγματική κίνηση έχει υποκατασταθεί από την κίνηση στα δίκτυα. Και οι μοναχικές πορείες και οι ολιγομελείς παρέες του 1960 σε κοινότητες ανθρώπων που απλώνονται στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα στις πέντε ηπείρους. Πριν από 60 χρόνια οι πρωταγωνιστές βρίσκονταν σε κοινή θέα. Είχαν ονοματεπώνυμο, είτε ήταν δαχτυλοδεικτούμενοι στη γειτονιά τους, είτε εθνικοί ή πλανητικοί ήρωες. Τώρα είναι… αόρατοι. Δεν επιλέγουν κάτι τέτοιο με πονηρό σκοπό. Δεν θέλουν σώνει και καλά να κρυφτούν. Αυτή είναι η φύση τους, αλλά και ο χαρακτήρας των δικών τους μέσων έκφρασης και δημιουργίας. Ίσως, μάλιστα, κάτω από τα έντονα φώτα και τα υψηλά ντεσιμπέλ να δυσανασχετούν. Ίσως ακόμη μέσα στην πολυκοσμία να αισθάνονται άβολα.