Skip to main content

Πανεπιστήμια: Από τη λογική «κάθε πόλη και στάδιο», στον νέο ακαδημαϊκό χάρτη

Η αναδιάρθρωση του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι επιτακτική. Όμως, αναδιάρθρωση χωρίς κατάργηση τμημάτων δεν νοείται

Χύθηκε πολλή μελάνη τους τελευταίους μήνες, όση εν πάση περιπτώσει περίσσεψε από τη συνεχή ενασχόληση με την πανδημία, για λογαριασμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με αφορμή την ψήφιση του νόμου Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη. Μόνον που η μελάνη ξοδεύτηκε για ένα ζήτημα ήσσονος σημασίας, όπως είναι αυτό της φύλαξης τριών, τεσσάρων κεντρικών πανεπιστημίων. Διότι τα σοβαρά προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι άλλα, έχουν διαρθρωτικό χαρακτήρα και η επίλυσή τους απαιτεί την ανάληψη σημαντικών πρωτοβουλιών από πλευράς κυβέρνησης.

Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 23 πανεπιστήμια και ένα ΤΕΙ, με συνολικά 430 τμήματα, διασκορπισμένα σε περισσότερες από πενήντα πόλεις ανά την επικράτεια. Ο πληθωρισμός των πανεπιστημιακών τμημάτων είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το οποίο γιγαντώθηκε στη διάρκεια κυρίως της δεκαπενταετίας 1995 – 2010 όταν οι τότε κυβερνήσεις κινήθηκαν στο μοντέλο της αλήστου μνήμης επταετίας «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο».

Στη διάρκεια εκείνης της περιόδου ιδρύθηκαν περισσότερα από πενήντα νέα πανεπιστημιακά τμήματα, στην πλειονότητά τους σε πόλεις της επαρχίας, πολλά από τα οποία είχαν ελάχιστους φοιτητές και ακόμη λιγότερους καθηγητές. Ήταν η εποχή που το πολιτικό σύστημα υπέκυπτε στις πιέσεις των δημάρχων, των νομαρχών και των βουλευτών οι οποίοι, μαζί με τα κατά τόπους στρατόπεδα, προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν για τον τόπο τους και έστω ένα τμήμα ΤΕΙ προκειμένου να προσελκύσουν φοιτητές ώστε να δημιουργηθεί τζίρος για τις τοπικές κοινωνίες.

Η πρώτη προσπάθεια να συμμαζευτεί κάπως το πράγμα έγινε το 2013, υπό την πίεση και των δανειστών, με το σχέδιο «Αθηνά» το οποίο προέβλεπε αρκετές συγχωνεύσεις τμημάτων. Όμως, το σχέδιο ναυάγησε γρήγορα και αντ' αυτού ήρθε το τελειωτικό χτύπημα στον τελευταίο χρόνο της θητείας της κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ με την εν μία νυκτί μετατροπή των ΤΕΙ σε πανεπιστήμια. Χωρίς καμία προϋπόθεση, χωρίς την παραμικρή αξιολόγηση, με μόνο κριτήριο την αποκόμιση πολιτικού οφέλους.

Κάπως έτσι μπήκαν στο μηχανογραφικό πανεπιστημιακά τμήματα τα οποία δεν είχαν καν στέγη, δεν είχαν ούτε καθηγητές, ορισμένα δεν έχουν ακόμη και σήμερα. Κάποιοι, δε, εκπαιδευτικοί των ΤΕΙ μεταπήδησαν ξαφνικά στην ακαδημαϊκή βαθμίδα χωρίς να έχουν ούτε καν τα τυπικά προσόντα. Την ίδια ώρα, το άναρχο καθεστώς των μετεγγραφών αποδυνάμωνε τα περιφερειακά ιδρύματα, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη ασφυξία στα πανεπιστήμια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Η αναδιάρθρωση του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι επιτακτική. Όμως, αναδιάρθρωση χωρίς κατάργηση τμημάτων δεν νοείται. Μια τέτοια απόφαση είναι δύσκολη για κάθε κυβέρνηση καθώς συνεπάγεται πολιτικό κόστος. Ήδη, με την καθιέρωση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, η οποία θα έχει επιπτώσεις σε ορισμένα περιφερειακά πανεπιστήμια, άρχισαν τα όργανα. Βουλευτές, δήμαρχοι και διοικήσεις των περιφερειακών ΑΕΙ, συνασπίζονται και απαιτούν ο ακαδημαϊκός χάρτης να παραμείνει ως έχει.

Τυχόν νέα υποχώρηση και αυτής της κυβέρνησης, όπως συνέβη με την εγκατάλειψη του σχεδίου «Αθηνά», θα ήταν μεγάλο λάθος. Η συγχώνευση τεσσάρων τμημάτων του πανεπιστημίου Πατρών είναι ένα πρώτο μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Κάθε επόμενο θα βρίσκει απέναντί του τις δυνάμεις του λαϊκισμού, της μικροπολιτικής και της ψηφοθηρίας. Η κυβέρνηση πρέπει να τις αγνοήσει, αλλά και η αντιπολίτευση, ως συνυπεύθυνη της σημερινής κατάστασης, οφείλει να συνδράμει κι αυτή με ιδέες και προτάσεις ώστε η μετάβαση στον νέο ακαδημαϊκό χάρτη να γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και με τη μέγιστη συναίνεση.