Της Καλλιόπης Καλύμνιου
Η πρόσφατη είδηση για πιθανό 14χρονο εμπρηστή που ενδέχεται να προκάλεσε πολλές πυρκαγιές στον Θεολόγο έχει συγκλονίσει την ελληνική κοινωνία. Παράλληλα, οι ισχυρισμοί ότι πολλές από τις φωτιές σε Αττική και Ηλεία ήταν αποτέλεσμα εμπρησμού ολοένα και αυξάνονται. Η ερώτηση που κυριαρχεί στο μυαλό πολλών είναι, φυσικά, το γιατί;
Γιατί κάποιος γίνεται εμπρηστής; Ποια είναι τα κίνητρα πίσω από τις πράξεις του; Είναι ο εμπρησμός ψυχική διαταραχή; Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε έναν εμπρηστή και έναν πυρομανή; Υπάρχει θεραπεία για την πυρομανία ή είναι μία ασθένεια μη αντιμετωπίσιμη;
Μιλώντας στη voria.gr ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, Χριστόφορος Νεστορής, εξηγεί αρχικά τη διαφορά ανάμεσα στον πυρομανή και τον εμπρηστή, δύο όρους που συχνά συγχέονται. «Η πυρομανία είναι διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων, όπως είναι η κλεπτομανία και βουλιμία», επισημαίνει ο κ. Νεστορής και προσθέτει ότι «δεν έχει κάποιο κίνητρο (ο πυρομανής), δεν έχει κάποια σκοπιμότητα, απλώς έχει μία διέγερση όταν βάζει κάτι φωτιά και το βλέπει να καίγεται».
Ταυτόχρονα, ο κ. Νεστορής αναφέρει ότι «η πυρομανία είναι ασθένεια που σχετίζεται με μία προσωπικότητα που είναι διαταραγμένη. Προφανώς, παίζει ρόλο και η παιδική ηλικία του πυρομανή. Ο πυρομανής έχει θέματα αυτοπεποίθησης, ψάχνει μία ανωριμότητα κατά κάποιον τρόπο και δεν μπορεί να συγκρατήσει τον έλεγχο του... Έχει συναισθηματικά προβλήματα. Μπορεί να έχει και άλλα προβλήματα στις ανθρώπινες προσωπικές σχέσεις. Αυτό, βέβαια, μπορεί να είναι μία περίπτωση. Μπορεί, όμως, να είναι και "το κερασάκι στην τούρτα" άλλων, σοβαρότερων διαταραχών, όπως της κατάθλιψης, να συνυπάρχει και να επιδεινώνεται. Μπορεί, δηλαδή, να συνυπάρχει με μία αγχώδη διαταραχή, μία καταθλιπτική, που έχουν αυξηθεί τελευταία λόγω κορωνοϊού».
Αντίθετα, όπως σημειώνει ο ψυχίατρος - ψυχοθεραπευτής, ο εμπρησμός αναφέρεται πιο πολύ στο να υπάρχει ένα κίνητρο πίσω από αυτόν, ένας σκοπός. Είτε είναι εκδικητικός είτε υπάρχει κάποιο όφελος, όπως είναι η οικοπεδοποίηση, είτε θέλει ο εμπρηστής να καλύψει κάποια στοιχεία ενός εγκλήματος, να τρομοκρατήσει. Συνήθως, δεν πρόκειται, δηλαδή, για κάποιου είδους ασθένεια, αλλά για παραβατική, επιθετική συμπεριφορά.
Ωστόσο, ο κ. Νεστορής επισημαίνει ότι ο εμπρησμός «θα μπορούσε να είναι, ίσως, μία υλική εκδήλωση μιας διαταραχής προσωπικότητας που έχει μαζέψει θυμό, έχει αντικοινωνικά στοιχεία... Σαν γενικότερη έκφραση ενός θυμού, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι στο πλαίσιο αντικοινωνικής προσωπικότητας. Όταν, όμως, υπάρχει σκοπιμότητα για εγκληματικούς στόχους ή τρομοκρατία, αυτό δεν είναι ασθένεια, είναι παραβατική συμπεριφορά. Δεν είναι κάποιο άτομο που καταφεύγει εκεί επειδή έχει κάποια θέματα συγκρότησης. Αν είχε υποστεί το ίδιο άτομο βία και τώρα έχει έναν αντίστοιχο ρόλο, συγκαταλέγεται με την κοινωνία ως θύμα ή ως θύτης. Οπότε αν υπάρχει φωτιά, θα κάνει ζημιά με τη φωτιά, όμως δεν υπάρχει ειδική σχέση με τη φωτιά, όπως στην πυρομανία. Υπάρχει ένας θυμός που έχει μαζευτεί στην παιδική ηλικία και διοχετεύεται προς όλους, γιατί το ίδιο το θύμα έχει υποστεί τέτοια συμπεριφορά. Οπότε, μεγαλώνοντας, κατά περίπτωση, μπορεί να εξασκεί και τους δύο ρόλους, και του θύματος και του θύτη».
Η θεραπεία και τα προβλήματα
Αν και η πυρομανία δεν είναι ασθένεια που μπορεί να ιατρευτεί με ένα χάπι, υπάρχουν συγκεκριμένες μέθοδοι και κάποιου είδους ιατροφαρμακευτική αγωγή που μπορεί να πάρει ένας πυρομανής για να συγκρατήσει την παρόρμηση του να βάλει κάτι φωτιά. «Η πυρομανία αντιμετωπίζεται με γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και κάποια φαρμακευτική αγωγή, με κάποιο φάρμακο που βοηθάει στον έλεγχο των παρορμήσεων, στο πρότυπο της κλεπτομανίας, της βουλιμίας, που έχουν παρόμοια ψυχοπαθολογία», εξηγεί ο κ. Νεστορής.
Ωστόσο, λίγοι είναι αυτοί που θα επιλέξουν να έρθουν οικειοθελώς σε ένα ιατρείο ψυχιάτρου και ακόμη λιγότεροι αυτοί που θα επιλέξουν να συνεχίσουν σταθερά τις ψυχοθεραπείες. «Δυστυχώς, δεν έρχονται. Αν έρθουν, όπως και σε άλλες διαταραχές παρορμήσεων, όπως η κλεπτομανία, θα έρθουν μόνο επειδή θα τους φέρουν κάποιοι άλλοι, συγγενείς ή δικοί τους άνθρωποι, και δεν θα μείνουν στη θεραπεία. Δεν υπάρχει, δηλαδή, ισχυρό κίνητρο για να θεραπευτούν. Δεν τους ενδιαφέρει. Θα τους φέρει κάποιος άλλος με το ζόρι, και με το ζόρι θεραπεία δεν γίνεται. Θα έρθουν είτε επειδή μία δικαστική αρχή τους ανάγκασε ή ένας δικός τους άνθρωπος και, επομένως, δεν θα συνεργαστούν», διευκρινίζει ο κ. Νεστορής.
Τέλος, υπάρχει η πρόταση αντί για φυλακή, να υποχρεώνονται οι θύτες των πυρκαγιών να συνεισφέρουν σε επιχειρήσεις κατάσβεσης, καθαρισμού των χώρων που έχουν καεί και εργασίες παρομοίου πλαισίου, ώστε να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος της καταστροφής των πράξεων τους. Σχολιάζοντας σχετικά, ο κ. Νεστορής αναφέρει ότι «ο πυρομανής δεν «βάζει μυαλό». Δεν είχε σαν σκοπό αυτό, να κάνει δηλαδή ζημιά, αλλά αισθάνεται αδυναμία (προς τη φωτιά). Η συμπεριφορά του θα δώσει απαντήσεις ανώριμες. Μπορεί νπ βοηθήσει, βέβαια, στο πλαίσιο μιας θεραπείας να αναλογιστεί τις συνέπειες των πράξεων του, γιατί όταν βάζει μία φωτιά, φυσικά, δεν τις σκέφτεται. Θα βοηθούσε αυτό, αλλά δεν αρκεί. Θα βοηθούσε στην αντίληψη και μπορεί να αποκτήσει ενσυναίσθηση και να μπει στο ρόλο του θύματος που θα υποστεί τη συμπεριφορά αυτή, αλλά αυτό δεν φτάνει, θα χρειαστεί μια συνολική θεραπεία».