Των Mariya Gabriel* και Μαρίας Σπυράκη**
Η έρευνα και η καινοτομία είναι απαραίτητες ώστε να εξασφαλιστεί ουσιαστική πρόοδος στις οικονομίες μας και στην καθημερινή μας ζωή, να αντιμετωπιστούν απρόβλεπτες κρίσεις και να οικοδομηθούν ανθεκτικές κοινωνίες. Η έρευνα συγκαταλέγεται στους πρώτους τομείς πολιτικής της ΕΕ που επέδειξαν ολοκληρωμένη απόκριση στην κρίση που προκλήθηκε από τον κορωνοϊό. Κινητοποιήθηκε ένα δισεκατομμύριο ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» με στόχο να παρασχεθούν νέες μέθοδοι διενέργειας τεστ, αγωγές και εμβόλια. Αναμφίβολα, κατά τους προσεχείς μήνες και τα επόμενα χρόνια, η επιστήμη θα παραμείνει, περισσότερο από ποτέ, στην πρώτη γραμμή της κοινής μας απάντησης στις προκλήσεις που ανακύπτουν σε σχέση με την υγεία, την κοινωνία και την οικονομία.
Με προϋπολογισμό ύψους 95,5 δισεκατομμυρίων ευρώ και ένα σύνολο σύγχρονων μέσων, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» καθίσταται το ισχυρότερο πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας στον κόσμο. Δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τους πολίτες της Ένωσης, ούτως ώστε να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τις ανάγκες τους. Χάρη σ' αυτό, εκτιμάται ότι το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα αποφέρει κέρδος έως και 11 ευρώ στο ΑΕΠ για κάθε ευρώ που επενδύεται και ότι θα δημιουργηθούν έως και 100.000 θέσεις εργασίας στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας πριν από το τέλος του 2027.
Το πρόγραμμα θα συνεχίσει να υποστηρίζει σθεναρά την έρευνα αιχμής μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ). Θα ενθαρρύνει περισσότερους νέους και νέες να σταδιοδρομήσουν στην έρευνα μέσω των δράσεων Marie Skłodowska-Curie (MSCA) και θα επενδύσει σε ερευνητικές υποδομές παγκοσμίου κύρους. Τόσο το ΕΣΕ όσο και οι δράσεις MSCA θα βοηθήσουν την Ευρώπη να προσελκύσει ικανούς ερευνητές και ικανές ερευνήτριες από όλο τον κόσμο.
Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», μέσω των έξι ομάδων του που εστιάζουν στο πλήρες φάσμα των παγκόσμιων προκλήσεων, θα δώσει ώθηση στη δημιουργία νέας γνώσης και την πρωτοποριακή καινοτομία σε τομείς όπως η υγεία, το κλίμα, ο ψηφιακός χώρος, η ενέργεια και η κινητικότητα, τα τρόφιμα, η γεωργία και η βιοποικιλότητα, ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα, η πολιτική προστασία, η βιομηχανία και το διάστημα. Για παράδειγμα, η ομάδα για την υγεία θα αντιμετωπίσει προκλήσεις όπως η πανδημία του κορωνοϊού, η επέκταση των κλινικών δοκιμών, τα εμβόλια, οι αγωγές και τα διαγνωστικά μέσα, καθώς και η μετουσίωση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε μέτρα πολιτικής για τη δημόσια υγεία.
Για πρώτη φορά, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα επικεντρωθεί ιδιαίτερα στην αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού της έρευνας και της καινοτομίας στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, καθώς και στη συμβολή που έχουν στην ευρωπαϊκή καινοτομία. Για τη διατήρηση και την προώθηση του πολιτιστικού πλούτου της Ευρώπης, προβλέπει τη δημιουργία ενός χώρου ψηφιακής συνεργασίας για την πολιτιστική κληρονομιά.
Το πρόγραμμα στηρίζει επίσης τη διαρθρωτική καινοτομία που απαιτείται σε καίριες αξιακές αλυσίδες, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη της ευρωπαϊκής τεχνολογικής αυτοδυναμίας σε τομείς κρίσιμης σημασίας. Οι επενδύσεις στην έρευνα, την καινοτομία και την τεχνολογία αποτελούν προϋποθέσεις για τη διασφάλιση βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας. Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα επικεντρωθεί στον αντίκτυπο που έχει η έρευνα, σε διατομεακό επίπεδο, μέσω ειδικών μέσων, όπως οι ευρωπαϊκές αποστολές και οι ευρωπαϊκές εταιρικές σχέσεις.
Οι αποστολές θα επικεντρωθούν σε φιλόδοξους, χρονικά προσδιορισμένους και εφικτούς στόχους για την επίτευξη κοινών ευρωπαϊκών αγαθών. Οι στόχοι των αποστολών είναι οι εξής: διάσωση 3 εκατομμυρίων επιπλέον ζωών από τον καρκίνο έως το 2030, 100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις, υγιείς ωκεανοί, θάλασσες και εσωτερικά ύδατα, υγιή εδάφη και υγιεινά τρόφιμα, καθώς και περιφέρειες ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, μια στρατηγική προσέγγιση ως προς τις ευρωπαϊκές συμπράξεις με τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα θα βελτιώσει την ευθυγράμμισή τους με τις επενδύσεις των κρατών μελών και της βιομηχανίας, καλύπτοντας στρατηγικούς τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η βιοποικιλότητα, η υγεία, τα τρόφιμα, η κυκλικότητα.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει για πρώτη φορά έναν νέο ξεχωριστό πυλώνα δράσεων για τη στήριξη ανατρεπτικών καινοτομιών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας (ΕΣΚ) θα παρέχει στήριξη στις πλέον προηγμένες και ρηξικέλευθες καινοτομίες προκειμένου να τις εντάξει στην αγορά. Θα συμβάλει στην ανάπτυξη του συνολικού τοπίου της ευρωπαϊκής καινοτομίας σε συνέργεια με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), το οποίο προωθεί την ολοκλήρωση του τριγώνου της γνώσης, δηλαδή της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας.
Δεδομένου ότι η ανάπτυξη της γνώσης και της τεχνολογίας δεν γνωρίζει σύνορα, η διεύρυνση της συμμετοχής και η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας θα αυξήσουν τη στήριξη προς τα κράτη μέλη της ΕΕ στις προσπάθειές τους να αξιοποιήσουν στο έπακρο το εθνικό τους δυναμικό στην έρευνα και την καινοτομία. Για τον σκοπό αυτό, έχει προταθεί αύξηση του προϋπολογισμού του προγράμματος, σε σύγκριση με το πρόγραμμα «Ορίζων 2020», ο οποίος πλέον θα ανέρχεται στο 3,3 % του συνολικού προϋπολογισμού.
Χάρη στην επιστήμη, σημειώνεται πρόοδος σε όλες τις πτυχές της ζωής μας. Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα αποτελέσει βασικό μοχλό ώστε να δοθεί ώθηση στην καινοτομία, κάτι που θα βοηθήσει την Ευρώπη να αναδυθεί από την κρίση λόγω της COVID-19 ισχυρότερη και έτοιμη να δώσει ώθηση στη διττή —ψηφιακή και οικολογική— μετάβαση. Η συμμετοχή ερευνητών και φορέων καινοτομίας θα συμβάλει ώστε το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» να εξασφαλίσει στους πολίτες της Ευρώπης το μέλλον που επιθυμούν.
*Η Mariya Gabriel είναι Επίτροπος για την Καινοτομία, την Έρευνα, τον Πολιτισμό την Εκπαίδευση και τη Νεολαία
**Η Μαρία Σπυράκη είναι Ευρωβουλευτής ΝΔ-ΕΛΚ