Η ευρωβουλευτής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και της ΝΔ Μαρία Σπυράκη μιλάει στη Voria.gr με αφορμή την εκδήλωση «Νερό – νεράκι», που έχει ως θέμα την ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων και θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή το πρωί, στην Αποθήκη 1 του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, με πρωταγωνιστές μαθητές από σχολεία της Θεσσαλονίκης.
Κυρία Σπυράκη, ποια είναι τα χαρακτηριστικά και ποιοι οι στόχοι της εκδήλωσης για το νερό με ακροατήριο μαθητές της Θεσσαλονίκης, που διοργανώνει το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει ενεργό ρόλο για την πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με το νερό, ενώ παράλληλα προχώρησε σε δημόσιες διαβουλεύσεις επί του θέματος. Στην ΕΕ εξελίχθηκε και το Right2Water, η πρώτη Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών για το νερό που οδήγησε στη στρατηγική για τη βιώσιμη διαχείριση του νερού. Στην εκδήλωση οι μαθητές θα ενημερωθούν για το νερό ως φυσικό πόρο και την διαχείριση του στην καθημερινότητα μας. Παράλληλα τα σχολεία θα παρουσιάσουν τις προτάσεις τους, με μορφή δρώμενων, video και άλλου οπτικού υλικού για την ορθολογική χρήση και καλύτερη διαφύλαξη του νερού ως πολύτιμου φυσικού πόρου. Η ομάδα των μαθητών που θα παρουσιάσει την καλύτερη πρόταση θα επιβραβευθεί με φιλοξενία στις Βρυξέλλες και ξενάγηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Σύμφωνα με την εμπειρία σας, σε ποιο επίπεδο βρίσκεται η ευαισθητοποίηση των νέων παιδιών στη χώρα μας γύρω από τα θέματα του νερού;
Τα παιδιά είναι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας μας. Είναι επίσης πρωταγωνιστές της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης σε κάθε οικογένεια. Το ζήτημα της διαχείρισης του νερού είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά μας γι’ αυτό χρειάζονται γνώση και εργαλεία. Πολλά παιδιά έχουν την ευκαιρία να έχουν παρακολουθήσει το εργαστήριο δεξιοτήτων, που έχει εισάγει στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση το υπουργείο Παιδείας, και δείχνουν ήδη πόσο σημαντική είναι αυτή η εμπειρία τους. Με αφορμή, λοιπόν, την παγκόσμια ημέρα νερού οργανώνουμε την εκδήλωση στις 6 Μαΐου, στην Αποθήκη 1 στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης, για να μην πούμε « το νερό – νεράκι».
Πού βρίσκεται η Ελλάδα στο πεδίο της διαχείρισης των υδάτινων πόρων σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η Ελλάδα, με βάση το National Geographic, κατατάσσεται επί του παρόντος στην 26η θέση για το στρες στο νερό στον κόσμο και οι προβλέψεις για τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είναι ζοφερές: περίπου το 30% της Ελλάδας θα μπορούσε να γίνει έρημος τις επόμενες δεκαετίες. Επιπλέον, η ίδια πηγή αναφέρει ότι η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν αποθέματα νερού στη Μεσόγειο, με βροχοπτώσεις να ποικίλλουν πάρα πολύ σε όλη τη χώρα. Αυτή η ανισορροπία εμφανίζεται κυρίως στα νησιά και στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αττική και η Θεσσαλονίκη. Η κλιματική κρίση αναμένεται να επιδεινώσει την ήδη κακή κατάσταση. Μέχρι το 2050, αν δεν ληφθεί κανένα ουσιαστικό μέτρο, στην Ελλάδα η θερμοκρασία θα είναι 2°C υψηλότερη με 18% λιγότερες βροχοπτώσεις. Οι ξηρασίες θα γίνουν πιο συχνές και έντονες, ενώ η αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων, από την οποία εξαρτάται μεγάλο μέρος της Ελλάδας, θα συνεχίσει να μειώνεται. Η Ελλάδα αντλεί περισσότερο από το 40% του χρησιμοποιήσιμου νερού της από υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η φέρουσα ικανότητα τους. Επομένως, πρέπει να ληφθούν μέτρα σε εθνικό επίπεδο. Στον τομέα της γεωργίας ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για την μείωση της υπερεκμετάλλευσης των υπόγειων υδάτων και της εξοικονόμησης νερού. Στον τομέα των κατοικιών τα νοικοκυριά αντιπροσωπεύουν το 14% της κατανάλωσης νερού, ενώ αντλούνται περίπου 177 λίτρα γλυκού νερού ανά κάτοικο την ημέρα. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από κάθε άλλο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ευτυχώς τεχνογνωσία, όπως οι έξυπνοι μετρητές νερού, και διάθεση για οργανωτική καινοτομία και διαρκή αναβάθμιση των υποδομών, υπάρχουν και σε περιφερειακό και σε εθνικό επίπεδο.
Ποιο είναι το βασικό θέμα που οφείλει να διαχειριστεί η χώρα μας, ώστε να διασφαλιστεί η επάρκεια πόσιμου νερού;
Η Ελλάδα ως αγροτική και τουριστική χώρα καλείται να διαχειριστεί το θέμα της υπεράντλησης των υδάτων. Η υπεράντληση σχετίζεται με την διαχείριση των υπόγειων υδάτων αλλά και την υπερεκμετάλλευση του πόσιμου νερού. Συγκεκριμένα, το 82% της ετήσιας ζήτησης νερού στην Ελλάδα την απορροφά η χρήση αρδευτικών μέσων. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Η εν λόγω υπερκατανάλωση νερού από τα υδατικά συστήματα προκαλεί μεγάλες πιέσεις στο σύστημα νερού της χώρας.
Η αρδευτική δραστηριότητα δεν επηρεάζει μόνο τους αγρότες. Η υπεράντληση για χρήση στη γεωργία μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις στην κατανάλωση στα νοικοκυριά και τη βιομηχανία. Ακόμη και αν δεν τεθεί κάποιο ζήτημα έλλειψης νερού, το νερό που θα είναι διαθέσιμο για τις άλλες χρήσεις μπορεί να καταλήξει αλλοιωμένο ποιοτικά, λόγω της χρήσης φυτοφαρμάκων και χημικών. Παράλληλα λόγω της κλιματικής κρίσης αυτή η μορφή διαχείρισης προκαλεί έλλειψη νερού κυρίως κατά τους θερινούς μήνες. Σήμερα, με βάση το Μανιφέστο για το Νερό, η λειψυδρία επηρεάζει το 11% του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Ας μην ξεχνάμε ότι το νερό είναι ένας πεπερασμένος πόρος που τον μοιραζόμαστε όλοι! Επομένως, απαιτείται η διαφύλαξη και η υπεύθυνη διαχείριση του με συντονισμένο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η δίκαιη κατανομή του και η διατήρηση της φυσικής του προέλευσης ώστε να είναι εγγυημένη η βιώσιμη προοπτική του.
Ποια λάθη γίνονται και –όπως ομολογούν όλοι οι εμπλεκόμενοι- καταγράφεται σπατάλη νερού στη χώρα μας;
Η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει σοβαρές συνέπειες στην ποιότητα και διαθεσιμότητα του νερού. Όπως έχει αναφέρει ο καθηγητής Άγης Παπαδόπουλος, Πρόεδρος της ΕΥΑΘ, στη Θεσσαλονίκη διοχετεύονται έως και 250.000 κυβικά μέτρα πόσιμου νερού ημερησίως. Είναι η ποσότητα που αντιστοιχεί στο νερό που χωρά σε 100 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων. Από αυτή την ποσότητα νερού «χάνεται» περίπου το 28%. Από αυτό ένα μέρος – περίπου το 20% - οφείλεται σε διαρροές. Παρόλο που οι δημόσιοι πάροχοι έχουν πλήρως δεσμευτεί στην επεξεργασία και τον καθαρισμό του νερού σύμφωνα με τα πιο υψηλά πρότυπα, η βέλτιστη επιλογή παραμένει η πρόληψη της επιδείνωσης της φυσικής ποιότητας του νερού. Αυτό ήδη αναγνωρίζεται από τη νομοθεσία, κυρίως με την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Ωστόσο, ο κατακερματισμός των ευθυνών μεταξύ των φορέων εμποδίζει την λεπτομερή εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνω πληρώνει» και αυξάνει τον κίνδυνο να οδηγούμαστε σε άνιση μεταφορά του κόστους επεξεργασίας στα νοικοκυριά.
Ποια είναι η κατάσταση στην Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη Κεντρική Μακεδονία στο πεδίο της διαχείρισης του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής;
Ο υδροφόρος ορίζοντας της Κεντρικής Μακεδονίας χρησιμοποιείται για ύδρευση, άρδευση, βιομηχανική και κτηνοτροφική χρήση. Η διαρκώς αυξανόμενη ανάγκη για τρόφιμα ,η οποία σημείωσε αύξηση κατά 14.5% σε επίπεδο ΕΕ για το διάστηκα 2010-2019, οδήγησε στην αυξανόμενη χρήση γεωργικών λιπασμάτων που στοχεύουν στην επίτευξη υψηλότερων αποδόσεων. Τα λιπάσματα, χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη το άζωτο και τον φώσφορο . Η άμεση ή έμμεση απόρριψη αζωτούχων ενώσεων στο υδάτινο περιβάλλον δημιουργεί το φαινόμενο της νιτρορύπνασης. Η Κεντρική Μακεδονία θεωρείται ευπρόσβλητη ζώνη νιτρορύπανσης με βάση το άρθρο 3 της Κοινοτικής Οδηγίας 91/676/ ΕΟΚ. Επιπλέον, με βάση την ανάλυση τρωτότητας του Περιφερειακού Σχεδίου για την Προσαρμογή την Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας προέκυψε ότι το σύνολο των Υδατικών Συστημάτων εντός της Περιφέρειας παρουσιάζει μέτρια ή μεγάλη τρωτότητα στην κλιματική αλλαγή. Ειδικότερα, μεγαλύτερη τρωτότητα θα έχουν συστήματα που βρίσκονται γεωγραφικά εντός των περιφερειών Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής. Ευτυχώς η Περιφέρεια είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη στο θέμα και έχει δρομολογήσει δράσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τα επόμενα βήματα, είναι σημαντικό να περιλαμβάνουν:
* Απόκτηση και διάχυση γνώσης για την κλιματική κρίση.
* Δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης κοινού, δημοσίων φορέων και επιχειρήσεων για τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στους υδατικούς πόρους και τους τρόπους αντιμετώπισης τους.
* Δράσεις εξοικονόμησης και αποτελεσματικής χρήσης νερού.
* Προώθηση της επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων αστικών λυμάτων.
* Ανάπτυξη δραστηριοτήτων και χρήσεων γης που είναι συμβατές με τους τοπικούς διαθέσιμους υδατικούς πόρους.
* Ενσωμάτωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον σχεδιασμό διαχείρισης των υδατικών πόρων.
* Παρακολούθηση κρίσιμων παραμέτρων για την εκτίμηση των εν δυνάμει κινδύνων κυρίως για τον γεωργικό και τουριστικό τομέα.
* Διαχείριση κινδύνων από καταστροφές λόγω κλιματικής αλλαγής.