Skip to main content

Τα αντιπλημμυρικά έργα στη Θεσσαλονίκη υπό προϋποθέσεις βγάζουν και δήμαρχο...

Για να αλλάξει η αντιμετώπιση των αντιδημοφιλών αντιπλημμυρικών έργων από τους πολίτες, πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία όσων αποφασίζουν.

Υπάρχουν έργα βιτρίνας και έργα ουσίας. Μπορούν αυτά τα δυο να συνδυαστούν ώστε και τα αντιδημοφιλή έργα, εκείνα που η ωφέλειά τους είναι αθόρυβη καθώς θεωρείται αυτονόητη (αν και δεν είναι), να καταστούν δημοφιλή; Να βγάζουν δηλαδή... δήμαρχο;

Η απάντηση είναι εύκολη, αν λάβουμε υπόψη αφενός την αξία των συγκεκριμένων έργων στην καθημερινότητα, την ασφάλεια και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, αφετέρου αν αυτά τα έργα δεν είναι αποσπασματικές παρεμβάσεις, περιορισμένες στο τεχνικό αντικείμενό τους (την ουσία τους δηλαδή), αλλά ολοκληρωμένες παρεμβάσεις με εμφανές αποτύπωμα. Αν έχουν δηλαδή και εικόνα, αν έχουν το -όχι περιττό- αμπαλάζ.

Θα δώσω το παράδειγμα των αντιπλημμυρικών έργων. Δεν έχουν εικόνα, δεν είναι «εύπεπτη» η χρησιμότητά τους, δεν τα απολαμβάνει ο κόσμος στην καθημερινότητά του, δεν αντιλαμβάνεται η κοινή γνώμη το κόστος και τη δυσκολία της κατασκευής τους. Και δυστυχώς για να εκτιμήσουμε την αξία τους πρέπει να πάθουμε.

Επί πολλές δεκαετίες στη Θεσσαλονίκη «σέρνουμε» διάφορα master plan θωράκισης από πλημμύρες, τα οποία μάλιστα συμπληρώνονται κάθε φορά με νέα αναγκαία έργα, αναλόγως πού θα χτυπήσει η κακοκαιρία και θα εμφανιστούν νέα προβλήματα πλημμυρογένεσης. Με τα λάθη του παρελθόντος να βγάζουν πλέον τις επιπτώσεις τους πάνω μας και να μας εκδικούνται, η αδυναμία διόρθωσης της κατάστασης είναι εμφανής.

Είναι πιο εμφανής από ποτέ στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης. Πρώτον διότι πολλά ρέματα και χείμαρροι επί πολλά χρόνια καταπατούνταν συστηματικά. Δεύτερον διότι πολλά μπαζώθηκαν. Τρίτον επειδή όσα έργα υποδομής έγιναν στη Θεσσαλονίκη δεν είχαν προβλέψεις για την ομαλή απορροή των νερών. Τέταρτον επειδή κανείς δεν μπήκε στον κόπο να κάνει μια συνολική παρέμβαση στο αποχετευτικό σύστημα της πόλης, για την αντικατάσταση των παντορροϊκών αγωγών και φυσικά των αγωγών που είναι κατασκευασμένοι εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Πέμπτον επειδή σε ένα πυκνοδομημένο περιβάλλον, όσο καλές και να είναι οι προθέσεις, η υλοποίηση των αναγκαίων παρεμβάσεων είναι ένα μεγάλο πρόβλημα και με πολύ μεγάλο πολιτικό κόστος, που κανένας δεν φάνηκε μέχρι σήμερα διατεθειμένος να επωμιστεί.

Υπάρχουν και πολλοί άλλοι λόγοι, μεταξύ των οποίων κι ένας πολύ σοβαρός: Το υπέρογκο κόστος των αντιπλημμυρικών έργων, οι χρονοβόρες διαδικασίες υλοποίησης και η έκταση που καταλαμβάνουν μέχρι να ολοκληρωθούν. Και προσθέστε εδώ και τις μεγάλες αλλαγές που συνεπάγονται στη λειτουργία μιας πόλης, που καλώς ή κακώς καλύφθηκε από τσιμέντο διαχρονικά, και τις οποίες αλλαγές είναι ζητούμενο εάν θα υιοθετήσουν και θα αφομοιώσουν οι περισσότεροι πολίτες. Διότι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μην αποδεχτούν οι πολίτες τόσο μεγάλες αλλαγές στην καθημερινότητα που συνήθισαν, διότι δεν θα αντιλαμβάνονται την αξία των αντιπλημμυρικών παρεμβάσεων.

Αυτό είναι επίσης ένα σημείο – κλειδί για όσους έχουν τις αποφασιστικές αρμοδιότητες. Να κατασκευάσεις ένα έργο του οποίου το κόστος είναι πολυεπίπεδο, πολυπαραμετρικό και πολύ μεγάλο και του οποίου τη χρησιμότητα θα τη διαπιστώνουν όλοι μόνο κάθε 50 χρόνια;

Από την άλλη υπάρχει κάτι πιο ισχυρό: Είναι αδιανόητο μια πόλη με κλίση προς τη θάλασσα να πλημμυρίζει κάθε τρεις και λίγο κι εμείς να παρακολουθούμε άπραγοι, αποδεχόμενοι ότι θα ζήσουμε μέσα στην κλιματική κρίση με τις επιπτώσεις των έντονων βροχοπτώσεων. Κάτι πρέπει να γίνει για να θωρακιστεί αντιπλημμυρικά η Θεσσαλονίκη. Όχι μόνο το κέντρο της. Όλο το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα. Όλη η αστική περιοχή. Αν τα νερά κάπου λιμνάζουν και πνίγουν επιχειρήσεις, δρόμους, καταστήματα και αδόμητους χώρους, δεν αρκεί η διαπίστωση ή η αποδοχή. Χρειάζεται λύση. Αν τα νερά της βροχής μετατρέπουν τις κάθετες στη θάλασσα οδούς σε ποτάμια πρέπει κάτι να γίνει σε αυτούς τους δρόμους, όπως πρέπει να γίνει κάτι και στις περιοχές της... εκβολής των ποταμών για να μπορούν τα νερά να φεύγουν και να μη λιμνάζουν. Νομίζω κανένας πολίτης δεν μπορεί να αποδεχτεί ότι σηκώνουμε τα χέρια ψηλά απέναντι στο πρόβλημα.

Τι θα μπορούσε να σταθεί ως μη λαϊκιστικό επιχείρημα σε όλους τους προβληματισμούς, που διαχρονικά κατέστησαν αντιδημοφιλή σε πολίτες και πολιτικούς τα αντιπλημμυρικά έργα; Εάν αυτά συνοδεύονταν κι από ένα «περιτύλιγμα», του οποίου η χρησιμότητα δεν θα ήταν μόνο για την... ομορφιά και την αισθητική, αλλά θα συνιστούσαν σοβαρές αστικές παρεμβάσεις, αναγκαίες για την υποστήριξη του κυρίως αντιπλημμυρικού έργου.

Εάν για παράδειγμα η παρέμβαση θωράκισης από τις πλημμύρες μιας περιοχής δεν αφορά μόνον στη διασφάλιση της παροχετευτικότητας του ρέματος, αλλά συνοδεύεται κι από μια ευρύτερη ανάπλαση, στη λογική της διαμόρφωσης του ελεύθερου δημόσιου χώρου εκατέρωθεν του ρέματος όλη η αντιμετώπιση του έργου από τους πολίτες θα αλλάξει.

Γιατί δεν θα πρέπει να περιμένουν μια θεομηνία για να καταλάβουν από τι σώθηκαν και πόσο σημαντικό ήταν το αντιπλημμυρικό έργο, που τους... στέρησε χώρο από πολυκατοικίες. Θα κατανοούν την αξία του κάθε μέρα, λόγω του αναπλασμένου χώρου, τον οποίο θα χρησιμοποιούν, ακριβώς όπως χρησιμοποιούν τα πάρκα, τις πλατείες, τα πεζοδρόμια, τους άλλους ελεύθερους χώρους. Όπως απολαμβάνουν δηλαδή τα λεγόμενα δημοφιλή έργα, τα έργα – βιτρίνα, στα οποία τόσο πολύ επιμένουν οι πολιτικοί και αυτοδιοικητικοί, επειδή αυτά βγάζουν... δήμαρχο.

Για να αλλάξει η νοοτροπία και η αντιμετώπιση των πολιτών απέναντι σε τέτοιες παρεμβάσεις (ζωτικής κατά τα άλλα σημασίας) πρέπει συνεπώς να αλλάξει η νοοτροπία όσων έχουν τις αποφασιστικές αρμοδιότητες. Όσων καλούνται να διαθέσουν τους πόρους και να αποφασίσουν για τις προτεραιότητες των έργων, σε μια περιοχή, που πλέον πλήττεται πολύ πιο συχνά από έντονα έως ακραία καιρικά φαινόμενα.

Ένα καλό επιχείρημα είναι ότι με αυτό τον τρόπο το πολιτικό κόστος που θα κληθούν να επωμιστούν, επειδή αποφάσισαν αντί να κάνουν ένα σιντριβάνι κάπου στην πόλη, που θα λειτουργεί μόνον όταν γίνει «κατακλυσμός», να κάνουν τελικά μια ανάπλαση στην περιοχή από την οποία διέρχεται ένας χείμαρρος ή ένα ρέμα, θα είναι εξαιρετικά περιορισμένο. Πιθανώς μάλιστα τα αντιδημοφιλή μέχρι σήμερα αντιπλημμυρικά έργα να αποδειχθεί -με μια άλλη λογική κατασκευής- ότι μπορούν να βγάζουν και... δημάρχους.