Ένα εκλογικό σύστημα το οποίο εφαρμόστηκε μία και μοναδική φορά το μακρινό 2006, για την εκλογή των αυτοδιοικητικών οργάνων, αντικαθιστά το σύστημα της υποτιθέμενης απλής αναλογικής το οποίο επίσης εφαρμόστηκε άπαξ το 2019.
Στην πραγματικότητα το υπό κατάργηση εκλογικό σύστημα ήταν ένα διφασικό σύστημα αφού ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης εκλέγονταν με πλειοψηφία 50% συν ένα, τα δε δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια με απλή αναλογική. Το αποτέλεσμα το βλέπουμε στην πράξη.
Οι βασικές αλλαγές που επιφέρει το νομοσχέδιο Βορίδη το οποίο συζητήθηκε προ ημερών στο υπουργικό συμβούλιο και πρόκειται να τεθεί σε διαβούλευση με σκοπό να ψηφιστεί μέσα στον Φεβρουάριο είναι οι εξής:
- Το όριο εκλογής από τον πρώτο γύρο τίθεται στο 43%, 1% μεγαλύτερο από αυτό που ίσχυσε στις εκλογές του 2006.
- Ο νικητής εξασφαλίζει πλειοψηφία 3/5 των μελών του Συμβουλίου.
- Τίθεται όριο 3% για τη εκλογή δημοτικού ή περιφερειακού συμβούλου, όπως ισχύει και στις βουλευτικές εκλογές.
- Καταργείται η ξεχωριστή κάλπη για την εκλογή των κοινοτικών συμβουλίων. Πλέον οι υποψήφιοι κοινοτικοί σύμβουλοι θα μετέχουν στα ψηφοδέλτια των υποψηφίων δημάρχων. Επίσης, όποιος κερδίσει το δήμο εξασφαλίζει πλειοψηφία και στις κοινότητες.
- Σε μικρότερες κοινότητες έως 500 κατοίκους ο εκπρόσωπός τους εκλέγεται από ενιαία λίστα υποψηφίων και εκτός συνδυασμών.
- Επαναφέρεται η πενταετής θητεία για τους δημάρχους και τους περιφερειάρχες, κάτι που επίσης ίσχυσε μόνον μία φορά, το 2014.
- Μειώνεται ο αριθμός των μελών του δημοτικού και του περιφερειακού συμβουλίου.
- Οι εκλογές θα γίνονται τον Οκτώβριο ενώ καταληκτική ημερομηνία για την κατάρτιση των συνδυασμών τίθεται η 30η Ιουνίου, ώστε να υπάρχει πλήρης έλεγχος των εκλογικών δαπανών και να είναι εγκαίρως γνωστοί στο εκλογικό σώμα οι υποψήφιοι.
Η αλλαγή του τρόπου εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων κινείται προς τη θετική κατεύθυνση. Στις εκλογές του 2019 σε σύνολο 332 δημάρχων, μόνον οι 107 οι οποίοι εξελέγησαν από την πρώτη Κυριακή διέθεταν πλειοψηφία ώστε να μπορούν να διοικήσουν. Από τους υπόλοιπους 225 υπήρξαν δεκάδες των οποίων η δημοτική ομάδα ήταν αριθμητικά υποδεέστερη ακόμη και από αυτήν του ηττημένου στον δεύτερο γύρο. Πλέον, μόνον οι ιδεοληπτικά εμμονικοί δεν αποδέχονται ότι το πείραμα της υποτιθέμενης απλής αναλογικής απέτυχε παταγωδώς.
Απέτυχε διότι ήταν απλή αναλογική αλά καρτ και οδήγησε σε μετεκλογικές συμφωνίες και εξαγορές προκειμένου να επιτευχθούν πλειοψηφίες. Προγραμματικές συγκλίσεις θα επιτυγχάνονταν μόνον εάν τα συμβούλια εκλέγονταν με απλή αναλογική και στη συνέχεια, θα εξέλεγαν εκείνα τον δήμαρχο ή τον περιφερειάρχη μεταξύ των επικεφαλής των δύο πρώτων συνδυασμών.
Ωστόσο, είναι υπερβολική η πλειοψηφία των 3/5 που δίνεται στους νικητές, μάλιστα ακόμη και σε αυτούς οι οποίοι θα συγκεντρώσουν 43%. Ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης θα πρέπει να εκλέγεται με 50% συν 1, η δε πλειοψηφία που θα διασφαλίζει, να αυξάνεται κλιμακωτά, όσο θα αυξάνεται το ποσοστό του πάνω από το 50%.
Προς θετική κατεύθυνση κινείται η κατάργηση της ξεχωριστής κάλπης για την ανάδειξη των κοινοτικών συμβουλίων. Όποιος έζησε από κοντά την τοπική αυτοδιοίκηση τον τελευταίο ενάμιση χρόνο μπορεί να αντιληφθεί που οδήγησε η ξεχωριστή κάλπη. Σε πολλές περιπτώσεις εξελέγησαν ανεξάρτητοι υποψήφιοι οι οποίοι από την επόμενη κιόλας μέρα άρχισαν να λειτουργούν σαν τους παλιούς κοινοτάρχες, έχοντας κατά νου, κάποια στιγμή, να διεκδικήσουν την πλήρη αυτονόμηση των κοινοτήτων τους. Η ξεχωριστή κάλπη δημιούργησε μια ψευδαίσθηση αποκέντρωσης καθώς ο νομοθέτης δεν έδωσε καμία ουσιαστική αρμοδιότητα στα κοινοτικά συμβούλια, παρά μόνον εξουσία χωρίς περιεχόμενο και φυσικά χωρίς λογοδοσία.
Μετά την κατάργηση της απλής αναλογικής η οποία ενθάρρυνε υστερόβουλες ή ακόμη και γραφικές υποψηφιότητες, πλέον, η θέσπιση ορίου 3% για την εκλογή στο συμβούλιο είναι αχρείαστο μέτρο. Κάθε συγκροτημένη πολιτική συλλογικότητα είναι χρήσιμο και αναγκαίο να εκπροσωπείται στα συμβούλια.
Αντιθέτως, είναι θετικό μέτρο η θέσπιση πενταετούς θητείας καθώς η τετραετία, δεδομένης και της τεράστιας γραφειοκρατίας, δεν είναι επαρκής χρόνος για μια δημοτική ή περιφερειακή διοίκηση να δείξει τι μπορεί να κάνει. Τέλος, κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση η μείωση του αριθμού των δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων. Μπορεί να διευκολύνει τη λειτουργία των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, ωστόσο, αποθαρρύνει τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά.