Το μεγαλύτερο ανέκδοτο που κυκλοφορεί τα τελευταία κάμποσα χρόνια στη Θεσσαλονίκη είναι η λειτουργία του μετρό. Έχουν παρέλθει σχεδόν 16 χρόνια από την έναρξη της κατασκευής του και θα χρειαστούν άλλα τουλάχιστον δύο έως την εμπορική λειτουργία του, σύνολο 18 δηλαδή και βλέπουμε. Εσχάτως, δίπλα στο «μεγαλύτερο ανέκδοτο της Θεσσαλονίκης» αρχίζει να αναφύεται ένα ακόμη, σχετικό και αυτό με τις δημόσιες συγκοινωνίες. Πρόκειται για τον μεγάλο διαγωνισμό για την αγορά 770 καινούργιων αστικών λεωφορείων εκ των οποίων περίπου το 1/3 θα διατεθεί στη Θεσσαλονίκη.
Χθες ο γενικός γραμματέας Μεταφορών Ιωάννης Ξιφαράς αποφάσισε την, εκ νέου, μετάθεση της καταληκτικής ημερομηνίας υποβολής προσφορών του διαγωνισμού για τις 14 Μαρτίου και της ημερομηνίας αποσφράγισης των προσφορών στις 18 Μαρτίου. Αυτή είναι η τέταρτη κατά σειρά μετάθεση του διαγωνισμού ενώ είχε προηγηθεί η ακύρωση του προηγούμενου τον οποίο είχε προκηρύξει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Και εάν για την κατασκευή του μετρό, το οποίο είναι ένα βαρύ και μεγάλο έργο, απαιτείται ένα εύλογο χρονικό διάστημα, έστω οκτώ, δέκα χρόνων, για την ολοκλήρωσή του, η πενταετία για την αγορά λεωφορείων υπερβαίνει ακόμη και αυτά τα ελληνικά παράδοξα.
Σε λίγο καιρό θα συμπληρωθούν ήδη τρία χρόνια από την πρώτη απόπειρα διενέργειας του διαγωνισμού. Τη διαδικασία είχε εκκινήσει ο τέως υπουργός Μεταφορών Χρήστος Σπίρτζης. Αφορούσε την αγορά συνολικά 750 λεωφορείων για τις αστικές συγκοινωνίες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με προϋπολογισμό 461 εκατ. ευρώ. Μάλιστα το διαγωνισμό τον είχε ανακοινώσει σε ημερίδα της Voria.gr τον Νοέμβριο του 2018, λέγοντας ότι εντός του 2019 τα λεωφορεία θα κυκλοφορούν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης.
Ο διαγωνισμός ορίστηκε τελικά για την 5η Ιουλίου 2019, δηλαδή μόλις δύο ημέρες πριν από τις εκλογές, αλλά λόγω των σφοδρών επικρίσεων μετατέθηκε για μετά τις εκλογές. Τελικά ακυρώθηκε έπειτα από προσφυγές οι οποίες κατατέθηκαν από δύο εταιρείες στην Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών καθώς, όπως αποδείχθηκε ο σχεδιασμός του διαγωνισμού ήταν εξαιρετικά πρόχειρος. Συγκεκριμένα, δεν είχε εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση της αγοράς των λεωφορείων, αλλά ούτε και τα κονδύλια για τη συντήρησή τους. Επιπλέον, σύμφωνα με την απόφαση της ΑΕΠΠ, οι περίπλοκες τεχνικές προδιαγραφές του διαγωνισμού δυσκόλευαν τις εταιρείες να καταθέσουν προσφορές με αποτέλεσμα να μειώνεται ο ανταγωνισμός.
Μετά τις εκλογές η σημερινή κυβέρνηση προχώρησε, με αρκετή καθυστέρηση, σε επαναπροκήρυξη του διαγωνισμού, θεραπεύοντας υποτίθεται, τις παθογένειες του προηγούμενου, διασφαλίζοντας τη χρηματοδότηση, βελτιώνοντας ταυτόχρονα και τους όρους του διαγωνισμού ώστε να διευκολύνεται ο ανταγωνισμός. Η αρχική προθεσμία υποβολής των φακέλων ορίστηκε για τις 8 Νοεμβρίου 2021 και το άνοιγμα των προσφορών στις 12 του ίδιου μήνα. Στη συνέχεια η ημερομηνία μετατέθηκε για τις 29 Νοεμβρίου και 3 Δεκεμβρίου αντίστοιχα, ακολούθησε δεύτερη μετάθεση για τις 18 και 24 Ιανουαρίου 2022, τρίτη μετάθεση για τις 25 Φεβρουαρίου και 3 Μαρτίου και τώρα τέταρτη μετάθεση για τις 14 και 18 Μαρτίου.
Αιτία των αλλεπάλληλων μεταθέσεων είναι οι προσφυγές οι οποίες κατατέθηκαν στην ΑΕΠΠ εκ μέρους δύο εταιριών, της Solaris Bus & Coach και της Mercedes Benz Ελλάς. Οι προσφυγές των δύο εταιριών αφορούν τις τεχνικές προδιαγραφές, αλλά και ορισμένους από τους όρους του διαγωνισμού. Η εταιρία Solaris στη δική της προσφυγή επικαλείται, μεταξύ άλλων, ότι στο μείγμα των λεωφορείων περιλαμβάνεται μεγάλο ποσοστό συμβατικών οχημάτων, μη φιλικών προς το περιβάλλον, εκφράζει ενστάσεις για τη διάσπαση του διαγωνισμού σε πέντε τμήματα, ενώ κάνει λόγο για ασάφειες στους τεχνικούς όρους που αφορούν τη φόρτιση των ηλεκτρικών λεωφορείων.
Από την πλευρά της η Mercedes Benz Ελλάς επικαλείται όρους σχετικούς με τις τεχνικές προδιαγραφές, οι οποίοι όπως υποστηρίζει περιορίζουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των εταιριών εις βάρος κάποιων συμμετεχόντων, αναφερόμενη κυρίως σε συγκεκριμένη μέθοδο υβριδισμού, η οποία εκτιμά ότι «φωτογραφίζει» συγκεκριμένες εταιρίες. Επιπλέον, η εταιρεία αναφέρει πως η χρηματοδότηση του διαγωνισμού δεν ήταν εξασφαλισμένη κατά την προκήρυξή του.
Κατόπιν αυτών, εάν τελικά ο διαγωνισμός τελεσφορήσει και ανακηρυχθεί ανάδοχος κάποια στιγμή εντός του 2022, λεωφορεία στους δρόμους της Θεσσαλονίκης και των Αθηνών δεν πρόκειται να κυκλοφορήσουν πριν από το τέλος του 2023, αρχές 2024. Στο μεταξύ, σε ό,τι αφορά τη Θεσσαλονίκη, παραμένει ασαφές ποιος θα είναι ο φορέας στον οποίο θα καταλήξουν τα λεωφορεία, αν και όποτε αγοραστούν καθώς, σύμφωνα με τα έως τώρα ισχύοντα, ο ΟΑΣΘ θα πάψει να υπάρχει στο τέλος του 2022. Αλλά αυτή είναι μια άλλη, ξεχωριστή και πολυεπίπεδη συζήτηση.
Τι περιλαμβάνει ο διαγωνισμός
Ο διαγωνισμός είχε βγει στον αέρα στις 8 Οκτωβρίου 2021 με αρχική ημερομηνία κατάθεσης προσφορών την 8η Νοεμβρίου. Αφορούσε την προμήθεια 770 καινούριων λεωφορείων για τις ανάγκες μετακίνησης στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Είχε διαχωριστεί σε πέντε τμήματα ως εξής:
ΤΜΗΜΑ 1: Προμήθεια 100 απλών αστικών λεωφορείων 12m υβριδικής τεχνολογίας EURO VI, με δικαίωμα προαίρεσης για αύξηση κατά 20 οχήματα κατά το στάδιο της κατακύρωσης των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού. Προϋπολογισμός 38.440.000 € που με το δικαίωμα προαίρεσης αυξάνεται σε 46.128.000 €
ΤΜΗΜΑ 2: Προμήθεια 200 απλών αστικών λεωφορείων 12m συμπιεσμένου φυσικού αερίου (CNG) EURO VI. Προϋπολογισμός: 73.160.000 €
ΤΜΗΜΑ 3: Προμήθεια 100 αρθρωτών αστικών λεωφορείων 18m συμπιεσμένου φυσικού αερίου (CNG) EURO VΙ. Προϋπολογισμός: 53.320.000 ευρώ
ΤΜΗΜΑ 4: Προμήθεια 100 απλών ηλεκτρικών αστικών οχημάτων 12m ελάχιστης αυτονομίας 135 χλμ. Προϋπολογισμός: 56.265.000 ευρώ.
ΤΜΗΜΑ 5: Προμήθεια 250 απλών ηλεκτρικών αστικών οχημάτων 12m ελάχιστης αυτονομίας 180 χλμ. Προϋπολογισμός: 154.621.800 €.
Βάσει της διακήρυξης, η παράδοση των οχημάτων οριζόταν να γίνει εντός 520 – 580 ημερών από την ημερομηνία της υπογραφής της σύμβασης.