του Παναγιώτη Ιωακειμίδη*
Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και περισσότερο λόγος για τις βιώσιμες πόλεις, τα βιώσιμα ξενοδοχεία, τις βιώσιμες επιχειρήσεις, τον βιώσιμο τουρισμό. Για ποια βιωσιμότητα μιλάμε και ελπίζουμε όταν δεν έχουμε όμως τουριστική παιδεία;
Μπορεί οι δεσμεύσεις της Agenda 2030 να έγιναν σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων, ο ρόλος όμως της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Τοπικών Κοινωνιών είναι σημαντικός στην επιτυχημένη επίτευξή της.
Μπορεί στο μυαλό όλων να έχει επικρατήσει ότι η αειφορία ή βιωσιμότητα στον τουρισμό έχει να κάνει με το περιβάλλον, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι η συνεργασία τριών πυλώνων: Οικονομίας, Περιβάλλον, Κοινωνίας. Μίας Κοινωνίας που έχει ανάγκη να αποκτήσει τουριστική παιδεία.
Οι σπουδαστές στη χώρα μας έχουν να επιλέξουν μεταξύ των ΙΕΚ, Μαθητεία, Κολλέγια, Επαγγελματικές Σχολές του ΟΑΕΔ, Κέντρα Διά Βίου Μάθησης, ανώτερες σχολές τουρισμού ΑΣΤΕ, διετή πανεπιστημιακά προγράμματα κατάρτισης, ΑΕΙ και ΑΤΕΙ, Μεταπτυχιακές σπουδές κ.ά.
Μπορεί τα ξενοδοχεία να αποτελούν προπομπό στην τουριστική εκπαίδευση αλλά δεν είναι ο μόνος κλάδος που χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό στο τομέα του τουρισμού. Από την εστίαση μέχρι και τους επαγγελματίες υγείας υπάρχει ένα σημαντικό κομμάτι φιλοξενίας που έχουμε να διαχειριστούμε ειδικά τους θερινούς μήνες. Και για όσους αποφασίσουν να γίνουν επαγγελματίες του τουρισμού και όχι εποχιακά απασχολούμενοι, δεν πρέπει να ξεχνάνε ότι το επάγγελμα φέρει διεθνή αναγνώριση και οι προοπτικές απασχόλησης είναι πολλές και ανταγωνιστικές ανά τον κόσμο.
Όποιον εκπαιδευτικό φορέα και να επιλέξουν οι σπουδαστές αυτό που είναι άμεση ανάγκη να γίνει είναι η συνεργασία σχολών με τις επιχειρήσεις του κλάδου, κάτι που θα τους επιτρέψει, πρώτον, να εξοικειωθούν με τις ανάγκες του, δεύτερον να λειτουργήσουν αποδοτικά ως μοχλός διασύνδεσης ανάμεσα σε αυτόν και στους σπουδαστές τους και, τρίτον, να αναβαθμίσουν τα προγράμματα σπουδών τους και να προσφέρουν επιλογές εξειδίκευσης σε σύγχρονες και δυσεύρετες γνώσεις και δεξιότητες.
Εξειδικεύσεις όπως ο :
Sustainability Consultant (Σύμβουλος αειφορίας του τουρισμού που συμβουλεύει εταιρείες για το πώς να είναι πιο βιώσιμες και πώς μπορούν να βελτιώσουν τον τρόπο που λειτουργούν ή θα μπορούσατε να εργαστείτε για την εφαρμογή βιώσιμου τουρισμού που προστατεύει το περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία)
Revenue manager (Αφορά τιμολογιακές στρατηγικές και διαδικασίες, προκειμένου να βελτιωθούν και να βελτιστοποιηθούν τα έσοδα της επιχείρησης)
Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων (Eίτε εντός της τουριστικής επιχείρησης είτε σε κάποιο πρακτορείο δημοσίων σχέσεων με πελάτες τουριστικές επιχειρήσεις)
Digital Marketeer (Eίναι υπεύθυνος για την ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από την εταιρία μέσα από όλα τα ψηφιακά κανάλια)
Smart Technology Developer (Bοηθάει τις εταιρείες να καινοτομήσουν τουριστικά και να βελτιώσουν την παροχή των υπηρεσιών τους, όπως η διαχείριση πόρων και η μεγιστοποίηση της ανταγωνιστικότητας - μενού κωδικών QR σε εστιατόρια)
Αντίστοιχες ανάγκες για εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό υπάρχουν και σε τομείς ειδικών μορφών τουρισμού (π.χ. θρησκευτικός τουρισμός, yachting, κρουαζιέρες, κ.λπ.), σε οργανισμούς διαχείρισης προορισμών (Destination Management Organizations), αλλά και σε εταιρείες διοργάνωσης εκδηλώσεων και συνεδρίων. Όσον αφορά μάλιστα το συνεδριακό τουρισμό, η Ελλάδα δεν διαθέτει ειδικότητα congress & events management στις τουριστικές σχολές της, την στιγμή μάλιστα που διεκδικούμε διεθνή συνέδρια ακόμα και για το 2025. Αναγκαία λοιπόν η επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών των εκπαιδευτικών δομών, καθώς και η ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση. Επίσης αναγκαία η στήριξη των σπουδαστών αλλά και των εκπαιδευτών στο θέμα των παρουσιών, καθώς η σεζόν συνήθως τελειώνει στα τέλη Οκτώβρη με αρχές Νοέμβρη και όλοι συζητάμε για τρόπους επιμήκυνσης της σεζόν. Πώς λοιπόν οι εργαζόμενοι στον τουρισμό να παρακολουθήσουν τα μαθήματα, τη στιγμή που τουλάχιστον το 30% των σπουδαστών ακόμα εργάζεται.
Τουριστική παιδεία όμως πρέπει να αποκτήσουν πέραν των ανθρώπων που ασχολούνται επαγγελματικά με τον τουρισμό και οι δυνητικοί Έλληνες τουρίστες. Πρέπει να δεχθούμε ως τουριστικά έξυπνο το εγχείρημα να κλείνει κάποιος εισιτήρια 6-8 μήνες νωρίτερα από τον χρόνο υλοποίησης του ταξιδιού και όχι last minute όπως οι περισσότεροι Έλληνες ταξιδιώτες. Τουριστικά έξυπνο είναι το να επισκέπτεται κάποιος την μαγευτική Σαντορίνη και να κινείται προς την άκρη της Οίας στο Καστέλι του Αγίου Γεωργίου για να δει το ηλιοβασίλεμα πέραν του Αυγούστου. Γιατί τότε (τον Αύγουστο) θα κάνει ο ίδιος λόγο για τα αρνητικά του μαζικού τουρισμού, ενώ στην πραγματικότητα είναι ο κακός τουριστικός σχεδιασμός του ταξιδιού ή αλλιώς η έλλειψη τουριστικής παιδείας.
Τί πρέπει να γίνει από εδώ και στο εξής
Αλλαγή νοοτροπίας στον τουρισμό και παιδεία. Η νοοτροπία «δουλεύω τρεις μήνες και κερδίζω για να ζω άνετα δώδεκα» επικρατεί τα τελευταία χρόνια σε αρκετά μέρη της Ελλάδας και αναδείχθηκε το καλοκαίρι του 2022, που σε πολλές περιπτώσεις οι τιμές δεν είχαν καμία λογική σε σχέση με την προσφερόμενη υπηρεσία. Να εξαλειφθούν άμεσα τα φαινόμενα αισχροκέρδειας, να επενδύσουμε σε υποδομές (π.χ. οδικό δίκτυο), στη δημιουργία χώρων στάθμευσης, στην προβληματική υδροδότηση και ηλεκτροδότηση (κυρίως στα νησιά) και στην παρουσία σχεδίου για τη διαχείριση των απορριμμάτων, δηλαδή ένα στρατηγικό τουριστικό σχεδιασμό που να εστιάζει σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
Δημιουργία ξεκάθαρου θεσμικού πλαισίου ως αναφορά στην τουριστική εκπαίδευση, με στοχοθέτηση και ευκρίνεια στα προγράμματα μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων εκπαίδευσης (ΙΕΚ, ΑΣΤΕ, ΤΕΙ, ΑΕΙ, ΜΤΠ). Αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό στο κλάδο του τουρισμού είναι ο δρόμος που θα μας οδηγήσει στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υψηλού επίπεδου σε όλους τους κλάδους της τουριστικής διαδικασίας.
Η αειφορία πρέπει να είναι το μέλλον του τουρισμού. Μετά από την διαχείριση δύο ετών πανδημίας, διαπιστώθηκε ότι ο ταξιδιώτης αποζητά την ασφάλεια και την εμπειρία και όχι την απλή κατανάλωση τουριστικών προϊόντων που μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις έχουν ξεπεραστεί. Επιλέγει «ταξίδια εμπειριών» που συνάδουν με την κουλτούρα του και την κουλτούρα του τόπου επίσκεψης.
Βιωσιμότητα του τουρισμού είναι και η διατήρηση της βιοποικιλότητας και της φυσικής κληρονομιάς της χώρας. Ένα άλλο σημαντικό βήμα προς το βιώσιμο τουρισμό είναι η αύξηση της αναγνωρισιμότητας των τοπικών προϊόντων και της γαστρονομίας. Σχεδόν σε όλα τα πολυτελή ξενοδοχεία έχει ενταχθεί το «Ελληνικό Πρωινό», το οποίο προσφέρει στους επισκέπτες μια ποικιλία από τα αυθεντικά ελληνικά προϊόντα της περιοχής στην οποία βρίσκονται.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που οι Βρετανοί υποδέχθηκαν την νέα πλατφόρμα sustainablegreece.co.uk, που προβάλλει στην βρετανική αγορά τις εθνικές δράσεις και τις βέλτιστες πρακτικές βιώσιμου τουρισμού στην Ελλάδα. Αναδεικνύεται η αξία που αποδίδουν οι Βρετανοί στη βιωσιμότητα του προορισμού που επιλέγουν για τις διακοπές τους.
Έχουμε ανάγκη από την διαμόρφωση ενός βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου τουριστικής διακυβέρνησης το οποίο να συνδυάζει:
Εκπαιδευτική Τουριστική Πολιτική
Καταγραφή και μείωση των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης
Εστίαση σε νέες μορφές τουρισμού και υποστήριξη θεματικών μορφών τουριστικής ανάπτυξης.
*Ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης είναι ερευνητής σε ελληνικό ΑΕΙ στο κλάδο των Πολιτισμικών Οικονομικών
Ο Δρ. Παναγιώτης Γ. Ιωακειμίδης είναι Οικονομολόγος – Ερευνητής, με πολυετή τραπεζική εμπειρία. Τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά του ενδιαφέροντα σχετίζονται με τις επιδράσεις του πολιτισμού στον τουρισμό και την πολιτιστική διαχείριση. Διδάσκει ως επισκέπτης διδάσκων στο Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΠΜΣ) του Ιονίου Πανεπιστημίου με τίτλο «Διατήρηση & Διαχείριση Πολιτισμικής Κληρονομιάς» (Preservation & Management of Cultural Heritage). Ως μεταδιδακτορικός ερευνητής ασχολήθηκε με το ρόλο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στον πολιτισμό και στη βιωσιμότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας στο πλαίσιο της Ατζέντας 2030.