Του Σπύρου Βούγια*
Οι τριάντα προτάσεις που συγκροτούν το «αρχείο» που παρουσιάζεται σήμερα στο δημοτικό συμβούλιο, δεν κατατίθενται για πρώτη φορά. Κάποιες απ’ αυτές συζητούνται ως «προτεραιότητες» εδώ και 40 περίπου χρόνια, από το 1980 που το «κυκλοφοριακό» μπήκε ξαφνικά στη ζωή της πόλης και συμμετείχα αισιόδοξος στην πρώτη δημόσια συζήτηση που έγινε στη Θεσσαλονίκη για το θέμα. Άλλες προέκυψαν αργότερα, ακολουθώντας τις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, τις (χαμένες συνήθως) μάχες για τον δημόσιο χώρο, τις εμπειρίες και τις καλές πρακτικές από άλλες περιοχές του κόσμου και τις κατακτήσεις της ψηφιακής εποχής που δίνουν την ευκαιρία σε μια πόλη να γίνει τεχνολογικά «έξυπνη». Οι περισσότερες εκκρεμούν ακόμη αδικαιολόγητα σε κάποια συρτάρια και στοιχειώνουν το μυαλό μου τις νύχτες σαν ανεκπλήρωτα όνειρα.
Ωστόσο, όπως και στη ζωή, όπου η ευφυία δεν έχει νόημα αν δεν είναι «συναισθηματική», έτσι και σε σχέση με τον συγκοινωνιακό σχεδιασμό, μια πόλη σαν τη Θεσσαλονίκη (με την τεράστια ιστορική μνήμη) πρέπει να αποκτήσει μια «βιώσιμη ευφυία» και οι προτάσεις να συγκλίνουν πάντοτε προς τον κοινά αποδεκτό στόχο της βιώσιμης αστικής κινητικότητας και την ανάκτηση του δημόσιου χώρου που χάθηκε από την αντιπαροχή και την κυριαρχία του ιδιωτικού αυτοκινήτου.
Πιο συγκεκριμένα, απαιτείται μια δικαιότερη αναδιανομή του ελεύθερου δημόσιου χώρου υπέρ των πιο ευάλωτων ομάδων των μετακινουμένων (πεζοί, ποδηλάτες, επιβάτες μέσων μαζικής μεταφοράς). Εφικτός στόχος είναι ένας καταμερισμός 50%-50% για την επόμενη δεκαετία (η σημερινή αναλογία είναι περίπου 70%-30% υπέρ των ιδιωτικών οχημάτων).
Μέχρι τώρα, πάντως, το αποτέλεσμα όλων αυτών των προσπαθειών ήταν μάλλον μηδαμινό και παρά τις μελέτες που έγιναν, τις ατέρμονες συζητήσεις και τις άπειρες προτάσεις η Θεσσαλονίκη πρέπει να θεωρηθεί, ως προς το κυκλοφοριακό, μια «αποτυχημένη πόλη». Τα έργα χρονίζουν ανολοκλήρωτα και οι περισσότερες προτάσεις εκκρεμούν ακόμη αδικαιολόγητα σε κάποια συρτάρια και στοιχειώνουν το μυαλό μας τις νύχτες σαν ανεκπλήρωτα όνειρα.
Από την άλλη πλευρά γνωρίζω καλά πως το κυκλοφοριακό είναι μια ανίατη ασθένεια που βασανίζει όλες τις ζωντανές, δυναμικές και σύνθετες πόλεις του πλανήτη και δεν μπορεί ποτέ να λυθεί οριστικά. Μπορεί όμως να αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, όταν μια σοβαρή ομάδα ικανών ανθρώπων με σχέδιο, τεχνογνωσία, επιμονή (και, βέβαια, αντλώντας σοβαρές οικονομικές επενδύσεις) σκύβει επάνω στο πρόβλημα με αισιοδοξία, ελπίδα και όρεξη για δουλειά.
Αυτός είναι και ο λόγος που για άλλη μια φορά καταθέτω ένα ακόμη «αρχείο προτάσεων» που μας βοηθούν να κατανοήσουμε το πρόβλημα όπως παρουσιάζεται σήμερα, σε όλες του τις πτυχές και τις διαφορετικές εκδοχές, ώστε να μπορέσουμε κάποτε να αλλάξουμε την καθημερινή μας ζωή στην πόλη. Και δεν χρειάζεται, βέβαια, να υλοποιηθούν όλες μαζί. Μπορούν να εφαρμοστούν σταδιακά. Γιατί, ακόμη κι αν δεν προλάβουμε να ζήσουμε σε μια αξιοβίωτη Θεσσαλονίκη εμείς, αξίζει να ζήσουν τα παιδιά μας. Ή, έστω, τα εγγόνια μας.
*Ο Σπύρος Βούγιας είναι συγκοινωνιολόγος, ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και Δημοτικός Σύμβουλος Θεσσαλονίκης.