Διπλασιάστηκαν οι τουριστικές αφίξεις στην Αθήνα μέσα σε μία εξαετία, καθώς η πρωτεύουσα αναδεικνύεται σε μείζονα διεθνή αυτοτελή ταξιδιωτικό προορισμό. Την περίοδο 2012-2018, η προσέλευση ταξιδιωτών κατοίκων του εξωτερικού στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, η ζήτηση δηλαδή για την Αθήνα, υπερδιπλασιάστηκε από 2,5 εκατ. το 2012 σε 5,7 εκατ. το 2018. Το ένα εκατ. άτομα των ετήσιων ξένων επισκεπτών στην Αθήνα, επιλέγουν για τη διαμονή τους καταλύματα βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb.
Στον αντίποδα η Θεσσαλονίκη, παρά τη βελτίωση της επισκεψιμότητας των ξένων, που επετεύχθη επί ημερών Γιάννη Μπουτάρη και εν πολλοίς οφείλεται στα ανοίγματα του πρώην δημάρχου κυρίως προς Τουρκία και Ισραήλ, παραμένει φτωχός τουριστικός συγγενής. Ασφαλώς η απευθείας σύγκριση της Θεσσαλονίκης με την Αθήνα δεν είναι δόκιμη, αφού η πρωτεύουσα έχει την αίγλη της κλασικής αρχαιότητας, μνημεία παγκόσμιας εμβέλειας, όπως ο Παρθενώνας και το Ηρώδειο, ενώ η υποδομή της έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια με νέα τοπόσημα, πρωτίστως με το Μουσείο της Ακρόπολης και δευτερευόντως με σύγχρονα κτίρια όπως είναι το Ίδρυμα Νιάρχου. Επίσης, η Αθήνα ακόμη εξαργυρώνει την αίγλη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ενώ παράλληλα εισπράττει καθημερινά όλη την υπεραξία της συντονισμένης προβολής του τουρισμού της χώρας από τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών.
Μάλιστα, η τουριστική εικόνα της περιοχής της πρωτεύουσας πρόκειται να ενισχυθεί εντυπωσιακά τα επόμενα χρόνια μέσω της ανάπλασης του Ελληνικού, όπου οι ελληνικές και ξένες επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ θα πέσουν βροχή. Ήδη το επενδυτικό πάρτι στο πρώην αεροδρόμιο έχει ξεκινήσει και όλοι ποντάρουν στην Αθηναϊκή Ριβιέρα σαν τουριστικό προορισμό, μέσω των δυνατοτήτων ξεκούρασης, διασκέδασης και ψυχαγωγίας που θα προσφέρει.
Για τη Θεσσαλονίκη ακόμη και το πιο αισιόδοξο σενάριο έχει εξαιρετικά χαμηλό πήχη σε σχέση με την Αθήνα. Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό. Διότι εάν υπήρχε ένα κάποιο σενάριο κάπου θα έφτανε η πόλη, καλύτερα από σήμερα.
Το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει κανένα τουριστικό σενάριο που να… περπατάει στη Θεσσαλονίκη. Δεν υπάρχει οδικός χάρτης για τον τουρισμό με συγκεκριμένες στοχεύσεις. Κάτι απαραίτητο, καθώς η… τουριστική ηλικία της Θεσσαλονίκης είναι μικρή και μέχρι τη χειραφέτηση, δηλαδή την πλήρη και εκτεταμένη καθιέρωση ως τουριστικός προορισμός, τα βήματα είναι πολλά. Ίσως τα μόνα χειροπιαστά πράγματα τα τελευταία χρόνια να είναι τα ανοίγματα Μπουτάρη προς τους Τούρκους, οι οποίοι πέραν των άλλων έρχονται στη Θεσσαλονίκη για να επισκεφθούν το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ, και προς τους Εβραίους, οι οποίοι έχουν ισχυρούς ιστορικούς δεσμούς με την πόλη, την οποία ποτέ δεν διέγραψαν από τον κατάλογο των σημείων επιρροής τους. Ακόμη και μετά το ξεκλήρισμα της εβραϊκής κοινότητας της πόλης από τους Ναζί το εβραϊκό στοιχείο –από τις οικογένειες που διασώθηκαν, μέχρι τα ονόματα κτηρίων και μνημείων- είναι παρόν και επηρεάζει εξελίξεις. Κάτι που θα ενισχυθεί τόσο από την δημιουργία του Μουσείου Ολοκαυτώματος στη Δυτική Είσοδο, όσο και από την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας, σημείο συγκέντρωσης των Εβραίων που οι Γερμανοί προόριζαν για τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
Πέραν αυτών των δύο θεματικών στοχεύσεων, που για να είμαστε ειλικρινείς προέκυψαν ως συνέπειες της ιστορίας, που κάποιος έπρεπε απλώς να ενεργοποιήσει και να ακυρώσει το αίσθημα φόβου κάποιων που πιθανόν ένιωθαν ανεπιθύμητοι, κανένα άλλο από τα πλεονεκτήματα της πόλης δεν αξιοποιείται. Η πρόσφατη «Βυζαντινή Θεσσαλονίκη» είναι πολύ καλή ιδέα. Η Θεσσαλονίκη είναι πάνω και πέρα απ’ όλα σημαίνουσα βυζαντινή πόλη, αφού υπήρξε συμβασιλεύουσα. Μόνο που η επαρκής και αποδοτική αξιοποίηση αυτής της καλής ιδέας δείχνει να ξεπερνάει την εμβέλεια των εμπνευστών της, δηλαδή του Εμπορικού Συλλόγου, της Ιεράς Μητροπόλεως και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Κακά τα ψέματα, χωρίς την εμπλοκή φορέων με εμπειρία και πόρους να προωθήσουν το θέμα και να επιμείνουν στο σχέδιο, το πιθανότερο είναι η υπόθεση να βαλτώσει, παρά τις καλές προθέσεις και τον ηρωισμό αυτών που την οραματίστηκαν, την προωθούν και προσπαθούν να την υλοποιήσουν. Αλλά –θα αναρωτηθεί κανείς- γιατί να εμπλακούν στο εγχείρημα αυτοί που γενικώς δεν εμπλέκονται πουθενά, πέραν των τυπικών; Διότι τουριστική πολιτική για τη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας δεν υπάρχει.
Ο Οργανισμός Τουριστικής Προβολής και Μάρκετινγκ Θεσσαλονίκης φυτοζωεί και παρ’ όλα αυτά σπαράζεται από εσωτερικές έριδες. Ο δήμος Θεσσαλονίκης εφαρμόζει το ετήσιο προγραμματάκι του, η Περιφέρεια το ίδιο, η Ένωση Ξενοδόχων το ίδιο. Και όλοι είναι ικανοποιημένοι, διότι (υποτίθεται ότι) κάτι κάνουν! Ασφαλώς κάτι κάνουν! Αλλά ότι έχουν παρουσιάσει μέχρι σήμερα είναι εξαιρετικά συμβατικό. Δε βοηθά ούτε άμεσα, ούτε μακροπρόθεσμα. Πριν από μερικά χρόνια το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης είχε καταφέρει να προσελκύσει σχολικές εκδρομές και τουριστικά γκρουπ από τη Χαλκιδική στην περιοχή προσφέροντας μια δωρεάν ξενάγηση στο κέντρο της πόλης αξίας μόλις 90 – 100 ευρώ, η αμοιβή του ξεναγού. Ούτε κάτι τόσο περιορισμένο δεν εφαρμόζουν σήμερα οι αρμόδιοι φορείς, ώστε να αποδείξουν ότι αντιλαμβάνονται την αξία των επιθετικών πωλήσεων, των συμπράξεων και των συνεργειών. Ίσως τους φαίνεται μικρό ή ξεπερασμένο. Ίσως… Αλλά και σε επίπεδο στρατηγικής το αποτέλεσμα είναι πενιχρό στα όρια του… αόρατου.
Η περιοχή δεν έχει διαμορφώσει τουριστικό προϊόν, το οποίο θα μπορεί μετά να το πουλήσει στις αγορές του κόσμου. Η «πακετοποίηση» και ότι σημαίνει είναι δουλειά ειδικών, στους οποίους κάθε σύστημα οφείλει να επενδύσει για να περιμένει αποτελέσματα, πολύ πέραν του εκλογικού κύκλου της αυτοδιοίκησης. Τι ακριβώς πουλάει σήμερα η Θεσσαλονίκη στους ξένους επισκέπτες; Ουδείς γνωρίζει. Ή μάλλον ο καθένας από τους εμπλεκόμενους νομίζει κάτι διαφορετικό, οπότε είναι σα να μη γνωρίζει κανείς τίποτα. Ανάμεσα στο Βυζάντιο, τον Όλυμπο, τον Μέγα Αλέξανδρο, το Άγιον Όρος, τα βήματα του Αποστόλου Παύλου, την αγορά, το φαγητό, τη διασκέδαση, το ξενύχτι και τη θάλασσα το τουριστικό πρόσωπο της Θεσσαλονίκης είναι θολό και καθόλου αναγνωρίσιμο. Πάλι καλά που τα τελευταία χρόνια οι ομπρέλες του Ζογγολόπουλου και το φεγγάρι που από έναν συνδυασμό ανάγκης και τύχης βρέθηκε μέσα στη θάλασσα έχουν δώσει εικαστικό ενδιαφέρον στην παραλία. Μόνο οι Βαλκάνιοι που γνωρίζουν καλά την πόλη λόγω Ελλάδας και εγγύτητας την επισκέπτονται συστηματικά. Διότι στην προσπάθεια της να εγγραφεί στον διεθνή τουριστικό χάρτη η Θεσσαλονίκη εκτός από την ιστορία έχει σταθερό σύμμαχο και τη γεωγραφία. Πέραν τούτου ουδέν…
ΥΓ. Στο πεδίο του τουρισμού αποκαλύπτονται οι δύο μεγάλες αδυναμίες της Θεσσαλονίκης, που αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: Από τη μια η πόλη πληρώνει το κόστος της… συμπρωτεύουσας, αφού δεν είναι πολιτικό, οικονομικό, διοικητικό κέντρο. Από την άλλη δεν αξιοποιεί καθόλου τα πλεονεκτήματα που έχουν στην Ευρώπη οι… δεύτερες πόλεις.
Πιά είναι αυτά; Ελλείψει θυλάκων και κέντρων λήψης αποφάσεων της κεντρικής εξουσίας, οι τοπικές δυνάμεις -και ειδικότερα οι τοπικές ελίτ- αναπνέουν πιο ελεύθερα. Μπορούν να ηγηθούν, να πάρουν πρωτοβουλίες, να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν. Αρκεί να υπάρχουν οι κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις, που μέχρι στιγμής δεν έχουν εμφανιστεί.