Το «εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε», που τραγούδησε το 1971 στον δικό του «Μπάλλο» ο Διονύσης Σαββόπουλος, μεταφράζοντας στη γλώσσα του αντίστοιχο στίχο του Νίκου Εγγονόπουλου από το 1946, έχει επιβεβαιωθεί πολλές φορές τα τελευταία 30 χρόνια. Από το ορόσημο της διάλυσης της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, που οδήγησε σε εμφυλίους και τελικά στη δημιουργία νέων κρατών και κρατιδίων, η μοίρα των οποίων ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί, μέχρι την περιβόητη «Συμφωνία των Πρεσπών», την οποία η Αθήνα υπέγραψε με τα Σκόπια για να λύσει το πρόβλημα της ονομασίας του γειτονικού κράτους, αλλά στην πράξη οδηγεί την Ελλάδα να παραμένει –έστω εν μέρει- μέρος ενός προβλήματος που δεν είναι δικό της.
Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών, με τους προς βορράν γείτονες να παίζουν κρυφτό πέριξ των αποτελεσμάτων που παράγει η αποδοχή από την πλευρά τους της ονομασίας Βόρεια Μακεδονία, δεν (θα έπρεπε να) εκπλήσσει όσους έχουν επαφή με την περιοχή. Διότι μπορεί για το Βερολίνο, την Κοπεγχάγη, το Λονδίνο και το Παρίσι, οι υπογραφές των κρατών να έχουν βαρύτητα, αλλά στη γειτονιά μας τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ίσως όχι τόσο για την ίδια Ελλάδα που αγωνίζεται να κατοχυρώσει την ευρωπαϊκή της ταυτότητα και παρά τις κατά καιρούς παρεκκλίσεις κοιτάζει σταθερά προς τη Δύση και τον ανεπτυγμένο κόσμο, αλλά σίγουρα για όλους τους υπόλοιπους συγκατοίκους στην χερσονήσου του Αίμου, οι οποίοι καλύπτονται εν πολλοίς από το βαθύ σκοτάδι της ανατολίτικης νοοτροπίας. Όταν ο Ζόραν Ζάεφ, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Β. Μακεδονίας, ο άνθρωπος που υπέγραψε την Συμφωνία των Πρεσπών και θεωρείται ίσως ο πιο αξιόπιστος παράγοντας της πολιτικής σκηνής της χώρας του, βρίσκεται στις εξέδρες ενός γηπέδου και «παρασυρόμενος» από το μεγαλείο και την έξαψη του ματς μεταμορφώνεται σε οπαδό και αποκαλεί δημόσια –τα κοινωνικά δίκτυα είναι δημόσιο βήμα- τη Βόρεια Μακεδονία απλώς… Μακεδονία, ο Σαββόπουλος και ο Εγγονόπουλος δικαιώνονται για άλλη μία φορά. Σα να κάθονται οι τρεις τους στην κερκίδα της βαλκανικής πλατείας -με διαφορετικά συναισθήματα προφανώς.
Βέβαια η αψυχολόγητη αντίδραση του Ζάεφ, την οποία πιθανόν ούτε ο Τσίπρας περίμενε, ενώ έβγαλε από τη δύσκολη θέση τον Μητσοτάκη που… χρωστάει κάτι ζόρικες ψηφοφορίες στην ελληνική Βουλή, είναι μόνο το τελευταίο απ’ όσα συμβαίνουν δύο χρόνια τώρα, μετά την υπογραφή στις Πρέσπες. Στην πραγματικότητα –όπως λένε όσοι δικοί μας έχουν την ευκαιρία να πηγαινοέρχονται στα Σκόπια για δουλειές- η κοινωνία της Βόρειας Μακεδονίας αρνείται να… χωνέψει τον γεωγραφικό προσδιορισμό. Όσο για τους θεσμικούς φορείς και τις επίσημες αρχές, βραδυπορούν σφυρίζοντας αδιάφορα. Δύο χρόνια μετά η συμφωνία χαροποίησε τους Ευρωπαίους –κυρίως τη Γερμανία και τη Γαλλία που επί χρόνια δεν έβλεπαν να συμβαίνει κάτι καλό και ενθαρρυντικό στα Βαλκάνια- και τους Αμερικανούς. Οδήγησε τη γειτονική χώρα στο ΝΑΤΟ, αλλά όχι πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού στο πλαίσιο του «εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε» έκανε παρέμβαση η Βουλγαρία, που έχει αναγνωρίσει τη χώρα ως Μακεδονία, αλλά νιώθει να θίγεται από την ύπαρξη μακεδονικής γλώσσας. Κατά τα λοιπά ούτε τα αγάλματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατέβηκαν, ούτε διευκρινιστικά ταμπελάκια ότι αυτή η κορυφαία προσωπικότητα της παγκόσμιας ιστορίας αποτελεί κομμάτι της αρχαίας Ελλάδας μπήκαν, ούτε τα βιβλία της ιστορίας στα σχολεία της χώρας άλλαξαν. Ακόμη και οι ονομασίες κάποιων δημόσιων οργανισμών (επιμελητήρια κλπ.) προσαρμόστηκαν μετά από μεγάλη πίεση, ενώ στις διεθνείς αγορές, όπου για κάποιο προϊόν μετράει ο προσδιορισμός «μακεδονικό» γίνεται μεγάλη μάχη και λαθροχειρία. Μέχρι και στα δικαστήρια έχουν πάει Έλληνες και Σκοπιανοί επιχειρηματίες για την ιθαγένεια των προϊόντων τους, ενώ οι γείτονες αντιδρούν νομικά στην ελληνική προσπάθεια, δια του Συνδέσμου Εξαγωγέων – ΣΕΒΕ, να κατοχυρωθεί σήμα για τα προϊόντα της ελληνικής Μακεδονίας.
Αυτό το γενικευμένο «κρυφτούλι του παπατζή» -το γνωστό παιχνίδι εδώ παπάς, εκεί παπάς, που είναι ο παπάς, παραμένει δημοφιλές σε διάφορες παραλλαγές στα Σκόπια- το οποίο συνιστά μια απόλυτα συνηθισμένη κατάσταση στα Βαλκάνια, δεν πρόκειται να βγάλει οπουδήποτε στην εμπλοκή ανάμεσα στην Ελλάδα και στη Βόρεια Μακεδονία, παρά μόνο σε αδιέξοδο. Η «Συμφωνία των Πρεσπών» είναι, μάλλον, καταδικασμένη να μην εφαρμοστεί ποτέ στο σύνολό της, κάτι που μοιάζει να δικαιώνει περισσότερο εκείνους που άσκησαν κριτική για τις χτυπητές αδυναμίες της. Για την Ελλάδα κάτι τέτοιο μάλλον συνιστά το «λιγότερο κακό», αφού τελικά όλοι δείχνουν ευχαριστημένοι. Εκτός ίσως από όσους ποντάρουν στην οικονομική βαλκανική προοπτική της Ελλάδας και τώρα βλέπουν καθαρά τις δυσκολίες, για μία ακόμη φορά. Το τρένο να ηγηθεί η χώρα μας οικονομικά και αναπτυξιακά στη γειτονιά της χάθηκε τα πρώτα χρόνια της ένταξης των βαλκανικών χωρών στην περιοχή της ελεύθερης οικονομίας. Για την κοινωνία και τους πολίτες, όμως, της Βόρειας Μακεδονίας τα νέα δεν είναι καλά. Οι εξελίξεις διαψεύδουν όνειρα και προοπτικές. Διότι, ας μη ξεχνάμε, ότι πρόκειται για μία μικρή χώρα δύο εκατομμυρίων ανθρώπων, με ισχνή οικονομία και πολλά εσωτερικά προβλήματα λόγω της μικτής -σλαβικής και αλβανικής- καταγωγής του πληθυσμού της. Με τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται σήμερα το περισσότερο στο οποίο μπορεί να προσβλέπει είναι ένα μέρος από τα εννέα δισ. ευρώ που έχει προϋπολογίσει για τα επόμενα χρόνια η Κομισιόν για έργα στις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ώστε να συντηρήσει μια απολύτως ασαφή χρονικά, αλλά βολική πολιτικά, προοπτική τους να ενταχθούν στην Ενωμένη Ευρώπη.