Μέσα στην ένταση της ειδησεογραφίας, που ως γνωστόν κατακλύζεται από δυσάρεστες και αρνητικές ειδήσεις, συχνά τα αισιόδοξα γεγονότα δεν προβάλλονται. Στην καλύτερη των περιπτώσεων η δημοσιότητα τους είναι ελάχιστη και φτάνει να αφορά μόνο όσους ψάχνουν επίμονα για καλά νέα. Για παράδειγμα, πριν από λίγες ημέρες το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ανακοίνωσε ότι τρεις ομάδες που αποτελούνται από μέλη της δικής του κοινότητας –καθηγητές, μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες κ.λπ.- βραβεύτηκαν στον 10ο διαγωνισμό καινοτομίας, που οργάνωσε το Κέντρο Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σύμφωνα, μάλιστα, με το Δελτίο Τύπου του ΑΠΘ «από τις συνολικά 100 ομάδες που συμμετείχαν στον φετινό διαγωνισμό, οι 15 ήταν από το ΑΠΘ. Στο δεύτερο στάδιο του διαγωνισμού, 11 από τις 66 ομάδες ήταν από το ΑΠΘ, ενώ, στο τελικό στάδιο του διαγωνισμού, 4 από τις 15 ομάδες ήταν από το ΑΠΘ, από τις οποίες οι 3 απέσπασαν βραβεία».
Το 1ο Βραβείο στην Κατηγορία «Enterpreneurship» κέρδισε η ομάδα Loceye (κεντρική φωτο), το 2ο Βραβείο στην Κατηγορία «Research» κέρδισε η εταιρεία Cyclopt (Τεχνοβλαστός του ΑΠΘ) και το 3ο Βραβείο στην Κατηγορία «Research» κέρδισε το project Robotiles της ομάδας Cubes Coding.
Το θέμα της ερευνητικής δουλειάς στα πανεπιστήμια, στα ινστιτούτα και στις θερμοκοιτίδες της Θεσσαλονίκης συνιστά ένα από τα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της ευρύτερης περιοχής. Ένα πλεονέκτημα που εν πολλοίς παραμένει αναξιοποίητο, κυρίως επειδή δεν έχουν διαμορφωθεί οι συνθήκες, ώστε οι καινοτομίες που προκύπτουν από την ερευνητική δουλειά να καταλήγουν στην αγορά. Διότι αυτή η εξέλιξη προϋποθέτει να υπάρχει το κατάλληλο όχημα, δηλαδή μια εταιρία που θα λειτουργεί με όρους αγοράς. Και όταν η ερευνητική δουλειά γίνεται για λογαριασμό μιας επιχείρησης έχει καλώς. Αυτός που την έχει παραγγείλει την αξιοποιεί στο βαθμό που μπορεί και τον βολεύει. Όταν, όμως, πρόκειται για ερευνητική δουλειά μιας αυτόνομης ομάδας του πανεπιστημίου αρχίζουν τα δύσκολα. Πολύ περισσότερο που οι έννοιες επιστημονική έρευνα και επιχειρηματικότητα είναι για κάποιους ανάμεσά μας –πολλούς ή λίγους ποιος ξέρει;- ποινικοποιημένη, ακόμη και το 2017! Πως θα «τρέξει» μια εταιρία; Ποιος θα τη χρηματοδοτήσει; Ποιος θα τη διαχειριστεί; Ποιοι θα συμβουλεύσουν τους ερευνητές για όλα αυτά;
Αν ζητήματα αυτής της φύσεως και υφής δεν διευθετηθούν το εγχείρημα θα μείνει στα όρια των επιστημονικών παρουσιάσεων -άντε και κάποιας βράβευσης- και η ευκαιρία θα χαθεί. Και είναι πραγματικά κρίμα, διότι υπάρχουν φωτεινά πετυχημένα παραδείγματα επιχειρήσεων που ξεκίνησαν από τη Θεσσαλονίκη –συγκεκριμένα από το Πολυτεχνείο- και κατέχουν αθόρυβα, αλλά ουσιαστικά πολύ σημαντική θέση στον κλάδο τους διεθνώς, εισφέροντας στην αύξηση του πλούτου στην περιοχής και προσφέροντας απασχόληση. Η BETA CAE SYSTEMS, η ΕXOTHERMIA και η EMISIA κατάφεραν να μετουσιώσουν σε προϊόν τις καινοτομίες που κατέκτησαν επιστήμονες μέσα στα πανεπιστημιακά εργαστήρια. Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα, που αποτελούν απόδειξη ότι το μοντέλο μπορεί να δουλέψει παραγωγικά και αποδοτικά. Όπως είναι βέβαιο ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες περιπτώσεις, που συνιστούν χαμένες ευκαιρίες, ενδεχομένως δια παντός.
Σε πολλά πανεπιστήμια ανεπτυγμένων χωρών στην Αμερική και στην Ευρώπη η υπηρεσία υποστήριξης επιχειρηματικότητας βρίσκεται μέσα στο campus με τις καθαυτό εκπαιδευτικές σχολές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, όπως στη Δανία και στη Φινλανδία τα κτίρια που τη στεγάζουν είναι πολυόροφα και ξεχωρίζουν περισσότερο ακόμη και από την πρυτανεία! Τόση είναι η σημασία που δίνουν εκεί οι επιστήμονες και οι ακαδημαϊκοί στην οικονομική διάσταση της δουλειάς τους. Η αποστολή των πανεπιστημίων είναι πρωτίστως η προαγωγή και η διάδοση της γνώσης, αλλά είναι σαφές ότι όσοι φοιτούν επιθυμούν με τις γνώσεις που αποκτούν να μπορούν να κερδίζουν τη ζωή τους. Στην Ελλάδα της ύφεσης χιλιάδες επιστήμονες φεύγουν στο εξωτερικό επειδή στην Ελλάδα δεν τους δίνονται οι κατάλληλες ευκαιρίες. Επειδή οι πόρτες του δημοσίου έχουν κλείσει, ο ιδιωτικός τομέας περνάει κρίση, δεν υπάρχουν εργοδότες να προσλαμβάνουν και να πληρώνουν, ενώ οι ίδιοι οι νέοι επιστήμονες δεν έχουν κουλτούρα επιχειρηματικότητας. Ίσως διότι ποτέ δεν τους έχουν μιλήσει για την αξία της επιχειρηματικότητας, ούτε είχαν στη ζωή τους κάποιο «ζωντανό» παράδειγμα. Εάν τα πράγματα ήταν διαφορετικά σίγουρα πολλοί από αυτούς τους μετανάστες νέας εσοδείας θα απέφευγαν την ταλαιπωρία, ενώ ταυτόχρονα η Ελλάδα δεν θα υφίστατο μια αιμορραγία, που απειλεί το οικονομικό και υπαρξιακό της μέλλον.
Στη Θεσσαλονίκη οι προϋποθέσεις για την ενεργό και δημιουργική διασύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα υπάρχουν, λόγω των τεσσάρων πανεπιστημίων που λειτουργούν στην πόλη. Άλλωστε κάτι ανάλογο έχει ξανασυμβεί με επιτυχία. Λόγω των πανεπιστημίων –στην ουσία λόγω του ΑΠΘ- η πόλη άνθισε κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά στις δύσκολες δεκαετίες του 1960 και του 1970. Τη «σήκωσαν» στις πλάτες τους όχι μόνο οι ντόπιοι, αλλά και όσοι βρέθηκαν για σπουδές, παρέμειναν αφού πήραν το πτυχίο τους για να χτίσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία και την οικογενειακή τους διαδρομή και πολιτογραφήθηκαν Θεσσαλονικείς με τον πιο υγιή και αυθεντικό τρόπο.
Εκείνο που απουσιάζει σήμερα είναι η συνειδητή προσπάθεια να αποκτήσουν οι νέοι επιστήμονες, οι νέοι άνθρωποι δηλαδή, κουλτούρα επιχειρηματικότητας και καινοτομίας. Κι επειδή η ελληνική κοινωνία είναι σε μεγάλο βαθμό «υπαλληλοποιημένη» και τα πρότυπα δεν λειτουργούν, αυτό πρέπει να γίνει με τον πιο επίσημο και άμεσο τρόπο. Με την ενθάρρυνση της πολιτείας και την οργάνωση των πανεπιστημίων. Σε όλο τον κόσμο οι ορίζοντες των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων έχουν ανοίξει προς αυτή την κατεύθυνση. Στον καταμερισμό της παγκοσμιοποίησης οι χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου –όσες επιθυμούν να παραμείνουν ανεπτυγμένες και να μην περιθωριοποιηθούν- έχουν ως μονόδρομο την προσέγγιση της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών μέσω της γνώσης και της καινοτομίας.
Ειδικά στην Ελλάδα, η οποία και πριν το 2009 ήταν παραγωγικά συντηρητική, οι λύσεις για την πρόοδο δεν είναι πολλές. Γνώση, δηλαδή πανεπιστήμια, και αύξηση πλούτου μέσω εξωστρέφειας, δηλαδή σύγχρονη επιχειρηματικότητα. Μια προοπτική που θα δώσει φτερά στη Θεσσαλονίκη, μακριά από κρατικίστικες αντιλήψεις και φαραωνικούς σχεδιασμούς.