Το ημερολόγιο έγραφε 18 Ιουλίου του 1987. Τότε ξεκίνησαν οι προγνώσεις για το φονικότερο κύμα καύσωνα -όπως αποδείχθηκε- στη σύγχρονη ιστορίας της Ελλάδας. Στην αρχή τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων προειδοποιούσαν για τις υψηλές θερμοκρασίες, πως αυτές θα φτάσουν τους 44 βαθμούς. Λίγες ημέρες αργότερα άρχισαν να μετρούν νεκρούς. Το παρατεταμένο κύμα καύσωνα στοίχισε τη ζωή, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, σε 1.300 ανθρώπους, εκ των οποίων οι 1.115 στην Αττική. Ανεπίσημες πηγές έλεγαν ότι οι νεκροί ξεπέρασαν τους 1.500 αλλά ο αριθμός δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ.
Μπορεί η πρωτεύουσα να πέρασε τα πιο δύσκολα, με μεγάλο αριθμό απώλειας ανθρωπίνων ζωών, όμως και η Θεσσαλονίκη βίωσε εξαιρετικά ανυπόφορες ημέρες.
Οι διακοπές ρεύματος στερούσαν από τους ταλαιπωρημένους πολίτες και την τελευταία ανάσα δροσιάς -έναν ανεμιστήρα. «Σε τρένα οι νεκροί», «γεμάτα τα νεκροτομεία» έγραφαν οι εφημερίδες, που δεν γνώριζαν ακόμη ότι ο καύσωνας του 1987 θα μείνει στην ιστορία ως ο φονικότερος στην Ελλάδα.
Οι εφημερίδες προειδοποιούσαν ήδη από το Σάββατο 18 Ιουλίου πως «ο καύσων θα υπερβεί τους 40 βαθμούς υπό σκιάν» και ότι αποκορύφωμα θα είναι η Τρίτη 21 Ιουλίου και η Τετάρτη 22 Ιουλίου, ενώ η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία έδινε οδηγίες για το πώς να διαχειριστούν τη ζέστη, ειδικά οι ευπαθείς ομάδες.
Η κατάσταση, όμως, άρχισε να ξεφεύγει. Τα πρωτοσέλιδα τοπικών εφημερίδων στην κορύφωση του καύσωνα έγραφαν «ο καύσωνας σκοτώνει στη Θεσσαλονίκη ανθρώπους και πτηνά». Η πόλη άρχισε να χάνει τους πρώτους ανθρώπους της λόγω της ζέστης. Τη Δευτέρα 20 Ιουλίου εκείνης της χρονιάς βρέθηκαν νεκροί τρεις ηλικιωμένοι μέσα στα σπίτια τους, όπου διέμεναν μόνοι. Ακολούθησαν άλλοι πέντε. Αρκετοί θάνατοι που σχετίστηκαν με τον καύσωνα αφορούσαν πτώσεις ηλικιωμένων από ύψος. Σε φύλλο της η εφημερίδα Μακεδονία έγραφε «εικάζεται ο θανών να βγήκε στη βεράντα και στη μάταια αναζήτηση δροσιάς ζαλίστηκε από τη ζέστη και έχασε την ισορροπία του πέφτοντας στην πρασιά». Στις 26 Ιουλίου οι αρχές ενημέρωσαν για άλλους δέκα θανάτους.
Οι ακτές κατακλύζονταν καθημερινά από κόσμο που αναζητούσε λίγη δροσιά που δεν μπορούσε να βρει μέσα στον αστικό ιστό. Στις 22 Ιουλίου, την πρώτη ημέρα κορύφωσης του καύσωνα, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα επακολουθούσε σε ολόκληρη τη χώρα… Μέρα με τη μέρα το κέντρο ερήμωνε αλλά οι παραλίες κοντά στην πόλη ασφυκτιούσαν. Όσοι έμεναν, για να ξεφύγουν από το πυρωμένο τσιμέντο, έβρισκαν σωτηρία σε σιντριβάνια και σε αυτόματους πωλητές γρανίτας και ήλπιζαν πως ο καύσωνας θα περάσει σύντομα. Κάτι που δεν συμβαίνει, με τον υδράργυρο να σκοτώνει κι άλλους ανθρώπους.
Οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης τη μέρα εκείνη βγήκαν με πρωτοσέλιδα: «Καμίνι και σήμερα η χώρα με 40 βαθμούς υπό σκιάν», «Αποπνικτική έγινε η ατμόσφαιρα». Ο κόσμος, για να αντέξει στον καύσωνα, εμφανιζόταν χωρίς μπλούζες. Μάλιστα, ο φωτογραφικός φακός είχε πιάσει ακόμα και ορισμένους άνδρες με έναν χαρτοφύλακα ανά χείρας αλλά χωρίς μπλούζα και να κατευθύνονταν προς την εργασία τους.
Πέραν των θανάτων, δεκάδες -ηλικιωμένοι κυρίως- Θεσσαλονικείς πάθαιναν θερμοπληξία, ενώ εκατοντάδες ήταν αυτοί που περνούσαν από κέντρα άμεσης βοήθειας με καρδιολογικά, αναπνευστικά και άλλα προβλήματα. Στη φλεγόμενη Θεσσαλονίκη δύσπνοια, ίλιγγοι, τάση προς έμετο, κεφαλαλγίες, ήταν μεταξύ των βασικών συμπτωμάτων που βίωναν πολλοί. Χαρακτηριστικά, η εφημερίδα Μακεδονία έγραφε στις 22 Ιουλίου πως την προηγούμενη ημέρα στο κέντρο άμεσης βοήθειας της Θεσσαλονίκης από τις 8:00 ώς τις 21:00 είχαν περάσει 13 άτομα με καρδιολογικά προβλήματα, τέσσερα με αναπνευστικά, δέκα με εγκεφαλικά και 24 με τάσεις λιποθυμίας. Και όλοι αυτοί σε 13 μόλις ώρες. Γιατροί και αρμόδιες υπηρεσίας από συμβουλές έφτασαν με το πέρασμα των ημερών να δίνουν οδηγίες για το πώς μπορούσαν να βοηθήσουν ένα άτομο που πάθαινε θερμοπληξία. Μετά ακολουθούσαν πρωτοσέλιδα που σημείωναν: «Γέμισαν τα νοσοκομεία από θύματα του καύσωνα».
Δημοσιεύματα, μάλιστα, έλεγαν πως βαγόνι-ψυγείο του ΟΣΕ διατέθηκε από τη νομαρχία Θεσσαλονίκης για να καλύψει ανάγκες. Φαίνεται πως εκεί φυλάχθηκαν τρεις σοροί.
Από τον καύσωνα δεν γλύτωσαν και τα ζώα καθώς από τις πρώτες κιόλας ημέρες είχαν πεθάνει 1.300 κοτόπουλα σε πτηνοτροφεία της Ευκαρπίας, 700 και 600 αντίστοιχα. Η ζημία υπολογιζόταν στις 285.000 δραχμές.
Η Αθήνα λιώνει
Το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετώπισε η πρωτεύουσα. Ο απολογισμός ήταν τραγικός.
Ήταν τότε που τα ρεπορτάζ των εφημερίδων έγραφαν ότι οι νεκροθάλαμοι των νοσοκομείων είχαν γεμίσει με αποτέλεσμα να μην υπάρχει χώρος για τους νεκρούς. «Όπως έγινε γνωστό, τα στρατιωτικά νοσοκομεία διέθεσαν τους νεκροθαλάμους τους και ήδη μεταφέρονται σε αυτούς νεκροί από άλλα νοσοκομεία». Τα γραφεία τελετών δεν προλάβαιναν να θάψουν τους νεκρούς με τις σορούς να μένουν άταφες για μέρες.
Από την υψηλή θερμοκρασία μάλιστα είχαν στραβώσει οι ράγες του τρένου και διακόπηκε η κυκλοφορία του.
Οι καυτοί και οι μακάβριοι αριθμοί
Η μέγιστη θερμοκρασία που μετρήθηκε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στο κέντρο της Αθήνας, ήταν 41,9°C στις 23 Ιουλίου και στη Νέα Φιλαδέλφεια ήταν 43,6°C στις 27 Ιουλίου, η οποία ήταν και η υψηλότερη που καταγράφηκε στην περιοχή της Αθήνας. Αυτές οι θερμοκρασίες συνδυάστηκαν με υψηλά ελάχιστα, με το υψηλότερο να είναι 30,2°C στο κέντρο της Αθήνας στις 27 Ιουλίου και 29,9°C στις 24 Ιουλίου στη Νέα Φιλαδέλφεια. Το χαμηλότερο ελάχιστο ήταν 25,6°C στο κέντρο της Αθήνας. Επιπλέον, η υγρασία ήταν υψηλή (60% στην Αθήνα στις 23 Ιουλίου) και οι ταχύτητες του ανέμου χαμηλές, συμβάλλοντας στη δυσφορία, ακόμη και κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Οι πρώτοι νεκροί -εννέα τον αριθμό- στην Αθήνα καταγράφηκαν στις 22 Ιουλίου και στη συνέχεια ο αριθμός άρχισε να αυξάνεται ραγδαία καθημερινά. Στις 23 Ιουλίου πέθαναν 12, στις 24 άλλοι 95 και στις 25 Ιουλίου άλλοι 250, προκαλώντας προβλήματα στην ταφή τους. Στις 26 Ιουλίου τα θύματα είχαν φτάσει τα 900, στις 27 Ιουλίου προστέθηκαν 180 και στις 28 Ιουλίου άλλα 200. Υπολογίζεται ότι 400 ηλικιωμένοι πέθαναν αβοήθητοι.
Αν και ο καύσωνας έπληξε και άλλες πόλεις, όπως τη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα, θεωρείται ότι η δυσφορία ήταν εντονότερη στην Αθήνα λόγω και της παρουσίας φωτοχημικού νέφους, το οποίο είχε επιδεινωθεί από θερμοκρασιακές αναστροφές που προκάλεσε ένα βαρομετρικό υψηλό από τη Σαχάρα.