Μια «λεπτομέρεια» μπορεί να τινάξει τους σχεδιασμούς των αυτοδιοικητικών επιτελείων στον... αέρα. Κι αυτή αφορά στην ερμηνεία του νόμου περί διεξαγωγής των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών.
Ο νόμος είναι ξεκάθαρος. Πόσο ξεκάθαρος όμως μπορεί να είναι ένας νόμος, τον οποίο δυσκολεύονται προς το παρόν να ερμηνεύσουν τα εκλογικά επιτελεία των υποψηφίων περιφερειαρχών και δημάρχων, επειδή οι υπολογισμοί που κάνουν προσκρούουν σε μια λέξη (έναν "αναγραμματισμό") και βγάζουν διαφορετικά αποτελέσματα;
Η διαφωνία που έχει προκύψει έχει να κάνει με τους εκλογείς. Βάσει ποίου πληθυσμού κατανέμονται οι έδρες περιφερειακών συμβουλίων και δημοτικών συμβουλίων; Βάσει του νόμιμου ή βάσει του μόνιμου; Η απάντηση στο ερώτημα και στους μεν και στους δε είναι ξεκάθαρη... Τόσο που επιμένουν όλοι ότι έχουν δίκιο και βγάζουν διαφορετικά αποτελέσματα.
Την άσκηση έχουν κάνει μέχρι τώρα αυτοδιοικητικοί, νομικοί, εκλογολάτρεις, στελέχη της Αυτοδιοίκησης και άλλοι.
Οι δύο απόψεις
Από τη μια υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν πως ξεκάθαρα ο νόμος προβλέπει ότι λογίζεται για τις βουλευτικές εκλογές ως βάση υπολογισμού των εδρών ανά εκλογική περιφέρεια ο νόμιμος πληθυσμός, όπως και για την κατανομή στις αυτοδιοικητικές εκλογές.
Από την άλλη υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν πως ξεκάθαρα ο νόμος προβλέπει ότι λογίζεται για τις βουλευτικές εκλογές ως βάση υπολογισμού των εδρών ανά εκλογική περιφέρεια ο νόμιμος πληθυσμός, ενώ για τις αυτοδιοικητικές εκλογές ο μόνιμος.
Τι διαφορά υπάρχει; Νόμιμος είναι ο πληθυσμός που έχει δικαίωμα ψήφου. Στον μόνιμο πληθυσμό περιλαμβάνονται και όσοι δεν ψηφίζουν, αλλά κατοικούν μόνιμα σε μια περιοχή, όπως αλλοδαποί και ανήλικοι.
Αυτή η λεπτή διαφορά όμως τροποποιεί σε μεγάλο βαθμό μια σειρά από υπολογισμούς στις έδρες των περιφερειακών και δημοτικών συμβουλίων και συνεπώς σε μια σειρά από παραμέτρους της εκλογικής αναμέτρησης του επόμενου Οκτωβρίου. Για τις βουλευτικές εκλογές όλοι συμφωνούν ότι η βάση είναι ο νόμιμος πληθυσμός.
Μέχρι τις προηγούμενες εκλογές τέτοιο δίλημμα δεν υπήρχε. Ίσχυε ο "πραγματικός" πληθυσμός ή αλλιώς de facto πληθυσμός. Με τον νέο νόμο όμως (Νόμος 4804/2021 – Εκλογή Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών και λοιπές διατάξεις) και με την απογραφή του 2021 προέκυψε η... θολούρα.
Η εκκρεμότητα σε Δημοτικές Ενότητες και Κοινότητες
Η ΕΛΣΤΑΤ έχει ανακοινώσει προσωρινό νόμιμο πληθυσμό το προηγούμενο καλοκαίρι, επισήμως τον νόμιμο πληθυσμό τον προηγούμενο Δεκέμβριο και επισήμως τον μόνιμο πληθυσμό πριν από δυο εβδομάδες. Έτσι, γνωρίζουν όλοι πλέον και τους δυο αριθμούς (έχουν διαφορές και σε ορισμένες περιοχές μεγάλες) σε επίπεδο Περιφέρειας, σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας και σε επίπεδο Δήμου. Δεν έχουμε όμως τα δεδομένα σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας ή Δημοτικής Κοινότητας.
Αυτό είναι το δεύτερο πρόβλημα. Διότι χωρίς να είναι γνωστός ο νόμιμος και μόνιμος πληθυσμός ανά δημοτική ενότητα, τα ψηφοδέλτια και οι υποψηφιότητες, ειδικά των δημοτικών παρατάξεων, είναι στον... αέρα. Αυτό σημαίνει ότι οι υπεύθυνοι για την κατάρτιση των ψηφοδελτίων δεν μπορούν να έχουν εικόνα πόσους υποψήφιους πρέπει να συμπεριλάβουν ανά Δημοτική Ενότητα ή Κοινότητα και άρα δεν μπορούν να κλείσουν ψηφοδέλτιο, εφόσον μιλάμε για την περίπτωση που ισχύει η διάκριση νόμιμου και μόνιμου. Χρόνος για να ανακοινωθούν τα συγκεκριμένα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ υπάρχει σαφώς, καθώς τα ψηφοδέλτια θα κατατεθούν έως την 31η Αυγούστου 2023. Όμως η δυσκολία στην κατάρτισή τους, δεδομένου ότι αυτή την περίοδο οι υποψήφιοι δήμαρχοι "κλείνουν" στελέχη, υπάρχει και μάλιστα σοβαρή. Η σχετική ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ θα λύσει το ζήτημα, το οποίο μπορεί να διευθετηθεί κι από ενδεχόμενη υπηρεσιακή κυβέρνηση, οπότε δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας, μόνον λόγοι προγραμματισμού.
Το επίμαχο άρθρο 87
Το μεγάλο θέμα όμως είναι η διχογνωμία σχετικά με τον νόμιμο και μόνιμο πληθυσμό.
Ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Θοδωρής Λιβάνιος, έχει ήδη απαντήσει στο σχετικό ερώτημα, επισημαίνοντας ότι οι αυτοδιοικητικές εκλογές «χρησιμοποιούν αποκλειστικά και μόνο τον ΜΟΝΙΜΟ πληθυσμό, δηλαδή τον αριθμό των κατοίκων κι όχι των δημοτών».
Το δε άρθρο 87 του εκλογικού νόμου, βάσει του οποίου θα διεξαχθούν οι περιφερειακές και δημοτικές εκλογές αναφέρει τα εξής:
"Άρθρο 87
Πληθυσμός οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης
1. Με απόφαση του Προέδρου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) κυρώνονται και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως τα αποτελέσματα της πρόσφατης απογραφής αναφορικά με τον μόνιμο πληθυσμό για τις δημοτικές κοινότητες της παρ. 4 του άρθρου 2 του ν. 3852/2010 (Α' 87), περί της συγκρότησης των δήμων. Με την ίδια απόφαση κατανέμεται αναλόγως στις δημοτικές κοινότητες της παρ. 4 του άρθρου 2 του ν. 3852/2010 πληθυσμός που περιλαμβάνεται στην απόφαση του πρώτου εδαφίου, ο οποίος δεν είναι δυνατόν να κατανεμηθεί στις δημοτικές κοινότητες, λόγω ελλιπών στοιχείων τόπου εγκατάστασης.
2. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού της Χώρας περιλαμβάνονται σε απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών στην οποία αναγράφονται ο συνολικός πληθυσμός κάθε οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού και, αναλυτικά, ο πληθυσμός των δημοτικών κοινοτήτων και των περιφερειακών ενοτήτων.
3. Όπου γίνεται αναφορά στον όρο «πληθυσμός», συμπεριλαμβανομένων των κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται κατ' εξουσιοδότηση του παρόντος, νοείται ο μόνιμος πληθυσμός, όπως εμφανίζεται στους επίσημους πίνακες των αποτελεσμάτων της τελευταίας απογραφής πληθυσμού, που έχουν κυρωθεί και δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Τα αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, κατά τη διάρκεια της δημοτικής και περιφερειακής περιόδου, επέρχονται από την έναρξη της αμέσως επόμενης δημοτικής και περιφερειακής περιόδου".
Κι επειδή όλα αυτά επιδέχονται ερμηνειών, όπως λένε έγκριτοι νομικοί και στις δυο πλευρές, καλό είναι να κάνει κάποιος διπλά την άσκηση.
Βάσει των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ για την απογραφή νόμιμου και μόνιμου πληθυσμού στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, στις επτά Περιφερειακές Ενότητες και στους 38 Δήμους, προκύπτουν σημαντικές διαφοροποιήσεις:
Περιφερειακές εκλογές στην Κεντρική Μακεδονία
Στις περιφερειακές εκλογές, και οι δύο εκδοχές συμφωνούν ότι το νέο Περιφερειακό Συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας θα έχει δέκα έδρες λιγότερες σε σχέση με αυτό που προέκυψε από τις εκλογές του 2019. Δηλαδή από 71 οι έδρες περιορίζονται στις 61.
Η διαφοροποίηση έχει να κάνει με την κατανομή των εδρών ανά Περιφερειακή Ενότητα
Όσοι υποστηρίζουν ότι οι περιφερειακές εκλογές θα γίνουν με βάση τον νόμιμο πληθυσμό βγάζουν την εξής κατανομή:
-Θεσσαλονίκη: 33 έδρες
-Ημαθία: 5 έδρες
-Κιλκίς: 3 έδρες
-Πέλλα: 5 έδρες
-Πιερία: 4 έδρες
-Σέρρες 7 έδρες
-Χαλκιδική: 4 έδρες.
Όσοι υποστηρίζουν ότι θα γίνουν με βάση τον μόνιμο πληθυσμό βγάζουν την εξής κατανομή:
-Θεσσαλονίκη: 37 έδρες
-Ημαθία: 5 έδρες
-Κιλκίς: 2 έδρες
-Πέλλα: 4 έδρες
-Πιερία: 4 έδρες
-Σέρρες: 5 έδρες
-Χαλκιδική: 4 έδρες.
Οι διαφορές είναι μεγάλες. Μόνον σε τρεις από τους επτά νομούς υπάρχει συμφωνία εδρών (Ημαθία, Πιερία και Χαλκιδική), ενώ στους υπόλοιπους τέσσερις (Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Πέλλα και Σέρρες) τα πράγματα διαφέρουν πολύ, δυσκολεύοντας την κατάρτιση των ψηφοδελτίων.
Εάν ένας συνδυασμός θέλει να καταθέσει πλήρη ψηφοδέλτια (και με την προσαύξηση του 150%) έχει σήμερα πρόβλημα εάν δεν διευκρινιστεί βάσει ποιου πληθυσμού (μόνιμου ή νόμιμου) γίνεται η κατανομή των εδρών.
Ας πάρουμε το παράδειγμα του νομού Θεσσαλονίκης. Στην πρώτη περίπτωση το ψηφοδέλτιο θα πρέπει να έχει 83 υποψήφιους περιφερειακούς συμβούλους. Στη δεύτερη περίπτωση θα πρέπει να έχει 93! Αντιστοίχως, στο Κιλκίς στην πρώτη περίπτωση θα πρέπει να βρεθούν οχτώ υποψήφιοι και στη δεύτερη πέντε. Στην Πέλλα, στην πρώτη περίπτωση οι υποψήφιοι πρέπει να είναι 13 και στη δεύτερη 10. Και στις Σέρρες στην πρώτη περίπτωση πρέπει να βρεθούν 18 υποψήφιοι και στη δεύτερη 13.
Δημοτικές εκλογές στην Κεντρική Μακεδονία
Σε ό,τι αφορά στις δημοτικές εκλογές στους 38 δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας, αντίστοιχο ζήτημα με τη διχογνωμία αντιμετωπίζουν τέσσερις δήμοι.
Πρόκειται για τους δήμους Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Παύλου Μελά, Χαλκηδόνος και Νάουσας. Η διαφοροποίηση αφορούσε κυρίως τα προσωρινά στοιχεία της απογραφής του νόμιμου πληθυσμού στο σύνολο των δήμων, που έδιναν τα εξής στοιχεία:
Στον δήμο Αμπελοκήπων – Μενεμένης, οι έδρες του δημοτικού συμβουλίου βάσει του προσωρινού νόμιμου πληθυσμού ήταν 29, βάσει του μόνιμου είναι 35.
Στον δήμο Παύλου Μελά, οι έδρες του δημοτικού συμβουλίου βάσει του προσωρινού νόμιμου πληθυσμού ήταν 35, βάσει του μόνιμου είναι 39.
Στον δήμο Χαλκηδόνος, οι έδρες του δημοτικού συμβουλίου βάσει του προσωρινού νόμιμου πληθυσμού ήταν 25 και βάσει του μόνιμου είναι 29.
Στον δήμο Νάουσας, οι έδρες του δημοτικού συμβουλίου βάσει του προσωρινού νόμιμου πληθυσμού ήταν 25 και βάσει του μόνιμου είναι 29.
Βάσει του οριστικού νόμιμου πληθυσμού, διαφοροποιήσεις προκύπτουν μόνο για τους δήμους Αμπελοκήπων – Μενεμένης και Παύλου Μελά. Οι δήμοι Χαλκηδόνος και Νάουσας τόσο με τον νόμιμο, όσο και με το μόνιμο πληθυσμό θα έχουν από 29 έδρες.
Ανά δημοτική ενότητα δεν μπορεί να γίνει άσκηση για τον αριθμό των υποψηφίων, αφού αναμένεται η σχετική ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ, όπως προαναφέρθηκε.
Νόμιμος και μόνιμος διαφορές στην Κεντρική Μακεδονία
Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ο νόμιμος πληθυσμός βάσει της απογραφής της ΕΛΣΤΑΤ είναι 1.656.173 άτομα, ενώ ο μόνιμος πληθυσμός είναι 1.795.669 άτομα (περιλαμβάνονται και 1.746 μόνιμοι κάτοικοι Αγίου Όρους).
Ανά Περιφερειακή Ενότητα οι διαφορές είναι οι εξής:
-Θεσσαλονίκη: νόμιμος πληθυσμός 884.945, μόνιμος πληθυσμός 1.092.919
-Ημαθία: νόμιμος πληθυσμός 136.602, μόνιμος πληθυσμός 131.001
-Κιλκίς: νόμιμος πληθυσμός 85.885, μόνιμος πληθυσμός 70.477
-Πέλλα: νόμιμος πληθυσμός 138.568, μόνιμος πληθυσμός 126.740
-Πιερία: νόμιμος πληθυσμός 123.245, μόνιμος πληθυσμός 119.384
-Σέρρες: νόμιμος πληθυσμός 182.226, μόνιμος πληθυσμός 151.317
-Χαλκιδική: νόμιμος πληθυσμός 104.702, μόνιμος πληθυσμός 102.085.
Στους "επίμαχους" τέσσερις δήμους οι πληθυσμιακές διαφορές είναι οι εξής:
-Δήμος Αμπελοκήπων – Μενεμένης: νόμιμος πληθυσμός 42.000, μόνιμος πληθυσμός 50.143
-Δήμος Παύλου Μελά: νόμιμος πληθυσμός 71.842, μόνιμος πληθυσμός 100.194
-Δήμος Χαλκηδόνος: νόμιμος πληθυσμός 32.510, μόνιμος πληθυσμός 30.030
-Δήμος Νάουσας: νόμιμος πληθυσμός 32.319, μόνιμος πληθυσμός 30.054.