Θέλουμε, δεν θέλουμε, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εδώ. Δεν ήρθε όμως τώρα. Τη χρησιμοποιούμε ήδη από τα πρώτα της κιόλας βήματα, τουλάχιστον μέσα από τις εφαρμογές μας στα κινητά, στις καθημερινές μας σχέσεις με τις μηχανές αναζήτησης, στη διαδραστικότητά μας με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Είναι κομμάτι της ζωής μας. Μόνο που αναπτύσσεται με γρήγορους δρασκελισμούς, ολοένα και μεγαλύτερους, και κανείς, μα κανείς, δεν ξέρει πραγματικά ποια μορφή θα πάρει. Κανείς επίσης δεν μπορεί να εκτιμήσει μέχρι πού θα φτάσει η χρήση της, πόσους κλάδους θα συμπαρασύρει, πόσους και ποιους θα επηρεάζει και εν κατακλείδι πόσους από εμάς θα αντικαταστήσει - αρχικά τμηματικά, αλλά στην τελική συνολικά.
Όσο κι αν επιχειρούν οι γκουρού του θέματος να ξεδιαλύνουν τα πράγματα, μόνο σε ένα κοινό συμπέρασμα φαίνεται να καταλήγουν: ότι ο νέος κόσμος που δημιουργείται σίγουρα είναι το λιγότερο αχαρτογράφητος. Χωρίς σύνορα, χωρίς στεγανά. Άλλωστε, οι ειδικοί διατείνονται πως μιλάμε για μια επανάσταση για την οποία ουδείς δύναται να εκτιμήσει ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της, τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές, σε μια άνευ όρων παράδοσή μας σε νέες νόρμες. Σε αυτές που δημιουργούν οι τεχνολογικές εξελίξεις, σε αυτές που συνοδεύουν τα έργα και τις ημέρες της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Με γρήγορους δρασκελισμούς, θέλοντας να προλάβει τα ασυμμάζευτα της επόμενης μέρας, κινείται και η ΕΕ. Τον περασμένο Δεκέμβριο τα κράτη - μέλη είχαν συμφωνήσει σε ένα κείμενο αναφορικά με τις δικλείδες ασφαλείας σε ό,τι έχει να κάνει με Τεχνητή Νοημοσύνη. Τώρα, δηλ. την εβδομάδα που μας πέρασε, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με 523 ψήφους υπέρ, 46 ψήφους κατά και 49 αποχές, ενέκρινε το εν λόγω κείμενο. Οι Ευρωβουλευτές ουσιαστικά ενέκριναν τον Κανονισμό περί τεχνητής νοημοσύνης (AI Act), ο οποίος επιχειρεί να κατοχυρώσει την ασφάλεια των χρηστών και την τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ενισχύοντας παράλληλα την καινοτομία.
Εάν κάνουμε ζουμ στον Κανονισμό, θα δούμε πως η νέα νομοθεσία έχει ως στόχο της να προστατέψει επίσης τη Δημοκρατία, το κράτος δικαίου και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα από τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης υψηλού κινδύνου, αλλά και να ενισχύσει την καινοτομία αναδεικνύοντας την Ευρώπη ως πρωτοπόρο δύναμη στον τομέα αυτόν. Ο Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει διαφορετικές υποχρεώσεις για τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης, ανάλογα με τους πιθανούς κινδύνους και τις επιπτώσεις που ενέχει η χρήση τους, και ουσιαστικά μιλάμε για την πρώτη ολοκληρωμένη (;) νομοθεσία παγκοσμίως γι’ αυτήν τη ραγδαία αναπτυσσόμενη τεχνολογία. Οι ειδικοί επίσης της Τεχνητής Νοημοσύνης εκτιμούν ότι ο Κανονισμός της ΕΕ κρίνεται αναμφίβολα ως το πλέον σημαντικό, πιο ολοκληρωμένο και πιο επιδραστικό ρυθμιστικό βήμα που έγινε σε διεθνές επίπεδο σε αυτό το θέμα.
Διαβάζοντας τις πρώτες ανακοινώσεις από τις Βρυξέλλες, θα μπορούσαμε εν πρώτοις να πούμε πως η ΕΕ ασχολείται με το θέμα της Τεχνητής Νοημοσύνης κι επιχειρεί να βάλει φραγμούς σε πεδία που σε άλλες περιοχές του πλανήτη ούτε καν τα συζητούν. Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία θα ορίζει ότι θα μπουν δικλείδες ασφαλείας για την τεχνητή νοημοσύνη «γενικής χρήσης», τίθενται περιορισμοί στη χρήση συστημάτων βιομετρικής ταυτοποίησης από τις αρχές επιβολής του νόμου, θα απαγορεύεται η κοινωνική βαθμολόγηση και η χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης για τη χειραγώγηση ή εκμετάλλευση ευάλωτων χρηστών ψηφιακών συστημάτων, αλλά και τίθεται νομοθετικά το δικαίωμα των καταναλωτών να υποβάλλουν καταγγελίες και να λαμβάνουν ουσιαστικές εξηγήσεις.
Ειδικότερα, τα συστήματα βιομετρικής κατηγοριοποίησης που βασίζονται σε ευαίσθητα χαρακτηριστικά θα απαγορεύονται, όπως και η μη στοχοθετημένη συλλογή εικόνων προσώπων από το διαδίκτυο ή από κάμερες κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης, με στόχο τη δημιουργία βάσεων δεδομένων για την αναγνώριση προσώπων. Επιπρόσθετα μπαίνουν απαγορεύσεις που σχετίζονται με την αναγνώριση συναισθημάτων στον χώρο εργασίας και το σχολείο, την κοινωνική βαθμολόγηση, την προληπτική αστυνόμευση (όταν βασίζεται αποκλειστικά στην κατάρτιση προφίλ ενός ατόμου ή στην αξιολόγηση των χαρακτηριστικών του), αλλά εισάγονται και φραγμοί όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη χειραγωγεί την ανθρώπινη συμπεριφορά ή εκμεταλλεύεται τα τρωτά σημεία των πολιτών.
Σίγουρα είναι μια καλή αρχή αυτό που έγινε με την υιοθέτηση του Κανονισμού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, είναι ένα… τίποτα μπροστά στους δρόμους που ανοίγει η Τεχνητή Νοημοσύνη και σε σχέση με το πού μπορεί να φτάσει η χρήση της. Μην πω πως άλλο πράγμα η νομοθέτηση από την ΕΕ κι άλλο το εάν μπορούν οι αποφάσεις της να εφαρμοστούν εύκολα και στο καθημερινό κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι των κρατών-μελών της ΕΕ. Επίσης, ο Κανονισμός κάνει λόγο, για παράδειγμα, για την προστασία προσωπικών δεδομένων, ενώ την ίδια ώρα ανάβει «πράσινο φως» (με άλλη νομοθεσία) για την ανταλλαγή δεδομένων ιατρικού περιεχομένου για τους πολίτες των κρατών – μελών. Αγγίζει θέματα γενικά, ενώ καθόλου δεν ακουμπά τα θέματα βιοηθικής, γενετικής, ιατρικής και άμυνας, τομείς στους οποίους η Τεχνητή Νοημοσύνη, συμφωνούν όλοι, θα… βγάλει φτερά. Με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Παράλληλα, εκτιμά πως αυτό θα ισχύσει στα γεωγραφικά όρια της ΕΕ και δεν θα «περνάει» τίποτα σε αυτήν από άλλες ζώνες του πλανήτη. Πιστεύει κανείς πως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα χρειάζεται… διαβατήριο, για να μπει στην ΕΕ; Δηλ. εάν προκύψουν «προϊόντα» Τεχνητής Νοημοσύνης στο Τόκιο, δεν θα περνάνε το κατώφλι της ΕΕ; Εδώ δεν μπορούμε να ελέγξουμε εάν τα τρόφιμα από το Πακιστάν που κυκλοφορούν στην αγορά του Τορίνο καλλιεργούνται με ευρωπαϊκές προδιαγραφές και θα ελέγξουμε τα ανεξέλεγκτα μονοπάτια της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Θα έλεγα εντέλει πως ο Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη της ΕΕ είναι ένα κείμενο πολιτικό, που απλώς δείχνει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολείται με το θέμα και ανησυχεί. Και άντε σε αυτά, τα σχετικώς ασήμαντα, θα δούμε κάτι. Στα υπόλοιπα, τα βαριά θέματα, τι περιμένουμε να δούμε; Και στο τέλος τέλος, την εφαρμογή του Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην ΕΕ ποιος φορέας, ποιος οργανισμός, ποιο όργανο θα μπορεί να την ελέγξει;