Οι συνηθέστερες απάτες στο διαδίκτυο, τόσο οικονομικής φύσης όσο και με θύματα ανηλίκους, αλλά και τα βήματα που μπορεί να ακολουθήσουν οι πολίτες για να προστατευτούν, βρέθηκαν στο επίκεντρο της ημερίδας για την ασφάλεια στο διαδίκτυο που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη από την Υποδιεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο.
Στην ημερίδα, που έγινε στην αίθουσα του Διεθνούς Κέντρου Ψηφιακού Μετασχηματισμού και Δεξιοτήτων (DT&S) - Cisco, αστυνομικοί, δικηγόροι και ψυχολόγοι μίλησαν για τη σημασία επαγρύπνησης του κοινού αλλά και ενημέρωσης, καθώς οι απάτες μέσω διαδικτύου έχουν τη μερίδα του λέοντος στο ηλεκτρονικό έγκλημα. Παράλληλα, σημειώθηκε πως για την ποινική διερεύνηση απαιτείται έγκληση, δηλαδή ο ίδιος ο παθών να κάνει μήνυση. Η απάτη δεν διώκεται αυταπάγγελτα αν δεν γίνει εγγράφως η καταγγελία.
Οι συνηθέστερες απάτες
Ο τμηματάρχης του 5ου τμήματος Ειδικών Υποθέσεων και Δίωξης Διαδικτυακών Οικονομικών Εγκλημάτων της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος, Χρήστος Τζουμαϊλής, αναφέρθηκε στις τάσεις των διαδικτυακών οικονομικών εγκλημάτων όπως παρατηρούνται διεθνώς. Ο ίδιος σημείωσε τα βασικά χαρακτηριστικά του κυβερνοεγκλήματος και είπε πως πολλά από τα συμβατικά εγκλήματα εισέρχονται πια στο διαδίκτυο. «Υπάρχει μια σταθερά αυξητική τάση στα εγκλήματα στο διαδίκτυο, που μάλιστα στην περίοδο του κορωνοϊού αυξήθηκαν πολύ περισσότερο. Οι απάτες και απάτες με υπολογιστή έχουν τη μερίδα του λέοντος, άλλωστε αυτά αφορούν πάνω από τα μισά εγκλήματα που σχετίζονται με το διαδίκτυο», είπε. Δείχνοντας το βιντεάκι της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος αναφέρθηκε στη σημασία επαγρύπνησης του κοινού, και ιδιαίτερα επιχείρησης.
Ο κ. Τζουμαϊλής μίλησε για τις πιο κοινές απάτες που σημειώνονται, όπως την απάτη CEO, όπου οι δράστες προσποιούνται τους διευθυντές, την απάτη μέσω τιμολογίων, την απάτη BEC, που γίνεται όταν ο δράστης αποκτά πρόσβαση στο μέιλ και μαθαίνει για τις πληρωμές. Σημαντική αναφορά έγινε στις απάτες από τις αγορές μέσω διαδικτύου αλλά και στις απάτες που προκύπτουν από αγγελίες, μία πολύ συνήθη πρακτική. «Πλέον ζητούν αριθμούς κάρτας και μπαίνουν στη διαδικασία ανάκτησης των κωδικών e banking και πολύς κόσμος από αφέλεια τους δίνει», είπε, ενώ μίλησε και για το phishing και smishing, την πιο συνηθισμένη απάτη κατά την οποία ο χρήστης δέχεται ένα μέιλ ή ένα μήνυμα και αν τον πατήσει υφαρπάζεται ο κωδικός της τράπεζας. Τα πιο κοινά μέιλ phishing και smishing αφορούν μέιλ από ΕΛΤΑ, τράπεζες και κλήσεις από την ΕΛΑΣ. «Μία νέα μόδα είναι η επικαιροποίηση στοιχείων μέσω gov.gr, που έχει ξεκινήσει το τελευταίο διάστημα. Απαραίτητη προσοχή πρέπει να δίνεται στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Ο κόσμος πρέπει να είναι προσεκτικός και να ενημερώνεται συχνά για τις νέες απάτες», σχολίασε. «Ένα γράμμα μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά και εν προκειμένω σημαίνει πως μπορεί να το διαχειρίζεται ο απατεώνας», σημείωσε. Το στέλεχος της ΕΛΑΣ μίλησε και για τις απάτες μέσω διαδικτυακών ραντεβού όπου επίσης αποτελεί πολύ συνηθισμένη μέθοδο εξαπάτησης, ενώ μεγάλη μάστιγα είναι οι απάτες που σχετίζονται με τις επενδύσεις, όπου παρουσιάζεται πως κάποιος μπορεί να κερδίσει τρελά ποσά με πολύ μικρό ρίσκο και άμεσα.
Ο ίδιος έδωσε συμβουλές στους πολίτες λέγοντας πως δεν δίνουμε προσωπικά στοιχεία σε κανέναν, ενώ πραγματοποιούμε πρόσβαση σε τράπεζες μόνο μέσω των επισήμων ιστοσελίδων,
Ο δικηγόρος και καθηγητής Νομικής του ΑΠΘ, Γιάννης Ιγγλεζάκης, αναφέρθηκε στα προβλήματα, ειδικά για τους ανήλικους στο διαδίκτυο. «Το διαδίκτυο είναι μια πλατφόρμα ανοιχτή, χωρίς περιορισμούς που παρέχει μεγάλη ελευθερία αλλά δεν υπάρχει κανένας προληπτικός έλεγχος με αποτέλεσμα να είναι εύκολο να διαδοθεί το επιβλαβές περιεχόμενο, έτσι πολλοί ανήλικοι εκτίθενται σε αυτό το περιεχόμενο που μπορεί να είναι και παράνομο αλλά και να εκθέσει σε κινδύνους τους χρήστες. Η νεολαία μπορεί να βρει και παράνομο πορνογραφικό υλικό, το οποίο ανταλλάσσουν μεταξύ τους, κάτι που είναι παράνομο αλλά και ιδιαίτερα προβληματικό», τόνισε, ενώ είπε πως για την αντιμετώπισή τους απαιτείται η συνεργασία της Πολιτείας, του υπουργείου Παιδείας και των εκπαιδευτικών, των γονιών αλλά και της Αστυνομίας και της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος όταν είναι πλέον ανάγκη να ασκηθούν διώξεις».
Ο καθηγητής αναφέρθηκε και σε μια γραμμή που τρέχει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη safeline για την υποβολή καταγγελιών για παράνομο περιεχόμενο.
Από πλευράς του, ο δικηγόρος και καθηγητής Νομικής του ΑΠΘ, Γιώργος Νούσκαλης, στάθηκε στο κομμάτι της παραβίασης Πληροφοριακών Συστημάτων, σημειώνοντας πως στον Ποινικό Κώδικα υπήρχε ήδη από το 1980 διάταξη για το hacking. «Το 2007 ένας 16χρονος έψαχνε να βρει κενά στην ιστοσελίδα του τότε του πρωθυπουργού, κάτι που βρήκε. Ο ίδιος κατηγορήθηκε για παραβίαση μυστικών της Πολιτείας και, αν και δικάστηκε, αθωώθηκε γιατί αποδείχθηκε πως δεν είχε σκοπό να παραβιάσει μυστικά. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο νεαρός αυτός γλύτωσε από πολλά προβλήματα την Πολιτεία και έπειτα όντως έγιναν πιο ασφαλείς οι σελίδες αξιωματούχων», είπε. Ιδιαίτερη σημασία έδωσε στη διάταξη για την εκδικητική πορνογραφία που αφορά οποιαδήποτε πράξη χωρίς δικαίωμα είτε σε βάρος ανηλίκου είτε σε βάρος ενηλίκων. Ο κ. Νούσκαλης μίλησε για το deepfake porn, κάτι που ξεκίνησε να εξαπλώνεται τα τελευταία χρόνια και συμβαίνει όταν βάζεις το κεφάλι του ανήλικου σε ένα άλλο σώμα. Αυτό προκαλεί μεγάλο πρόβλημα στον ανήλικο και καταρρακώνει τον ενήλικα. «Με τον νέο νόμο για τη ρητορική μίσους γεννάται η υποχρέωση των πλατφορμών να προλαμβάνουν, ενώ παράλληλα, η ίδια ευθύνη στοιχειοθετείται και με το Digital Service Act, που ψηφίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση», είπε.
Οι κυριότεροι κίνδυνοι του διαδικτύου σε βάρος ανηλίκων
«Ένας στους τέσσερις εφήβους κάνει καθημερινή χρήση του διαδικτύου τουλάχιστον 3 ώρες, χρόνος που το Σαββατοκύριακο διπλασιάζεται. Πάνω από το 30% των εφήβων χρησιμοποιεί το Tik Tok κάθε μέρα και οι όψιμοι έφηβοι έχουν εκτεθεί σε σκηνές βίαιου σεξ. Όλα αυτά δείχνουν πως οι γενιές πλέον έχουν αλλάξει και έχει διαμορφωθεί ένα νέο πλαίσιο για το οποίο οι γονείς πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση», σημείωσε η ψυχολόγος ψυχοθεραπεύτρια αλλά και αστυνομική διευθύντρια, Γιώτα Παρασκευή. «Η γενιά των 10-25 ετών είναι οι digital natives και εκεί ανήκουν οι περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου. Οι γονείς των παιδιών αλλά και οι εκπαιδευτικοί είναι οι περισσότεροι millennials, δηλαδή άνω των 30 ετών. Οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν σε παιδιά με τα οποία έχουν ένα ψηφιακό χάσμα και αυτό μπορεί να εξηγήσει πολλά», σημείωσε. Η ίδια μίλησε για τις πιο συνηθισμένες διαδικτυακές απάτες με θύματα ανηλίκους, τη διαδικτυακή αποπλάνηση ανηλίκου - grooming- και τον διαδικτυακό εκφοβισμό. «Παιδιά άνω των 13 ετών που είναι πιο εξοικειωμένα με την τεχνολογία είναι πιο εύκολο να πέσουν θύματα διαδικτυακής αποπλάνησης, ενώ σε αυτό συνηγορεί και η απουσία ελέγχου από τις οικογένειες. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να είναι κοντά στα παιδιά, να επιτηρούν αλλά και να ενημερώνονται και οι ίδιοι για τις νέες τάσεις και αλλαγές για να γεφυρωθεί το ψηφιακό χάσμα», σχολίασε.