Κάποιοι σε αυτή τη χώρα μισούν τον θεσμό των Επιμελητηρίων. Και αυτοί οι κάποιοι τα τελευταία χρόνια βρίσκονται στην κυβέρνηση, αλλά και μέσα στα ίδια τα Επιμελητήρια. Και είναι πολλοί, στην κυριολεξία χιλιάδες. Δεν εξηγείται διαφορετικά η συμπεριφορά της πολιτείας στο θέμα των εκλογών στα Επιμελητήρια, που με νομοθετική τροπολογία παίρνουν νέα αναβολή, αυτή τη φορά για τον Οκτώβριο του 2024. Αυτό σημαίνει ότι τα διοικητικά συμβούλια που εκλέχτηκαν το 2017 για τέσσερα χρόνια -οι κανονικές εκλογές έπρεπε να έχουν γίνει το 2021- θα κρατήσουν τη θέση τους για εφτά. Η μία θητεία γίνεται δύο, με μια απλή πολιτική απόφαση. Και χωρίς καμία ουσιαστική διαφωνία και αντίδραση από αυτούς τους οποίους αφορά άμεσα και τους οποίους εκθέτει. Δηλαδή τις σημερινές διοικήσεις των Επιμελητηρίων, οι οποίες πειθαρχούν σε μια ξεκάθαρη ανορθογραφία, που μετατρέπει τους οργανισμούς που διοικούν σε… τσίρκο. Φαίνεται ότι η προτεραιότητά τους παραμένει το κουμάντο και όχι το έργο, η προσφορά. Είναι προφανές ότι ένας θεσμός του Δημοσίου -τα ελληνικά Επιμελητήρια είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου-, που δεν σέβεται την κορυφαία διαδικασία των εκλογών σε τακτά και προκαθορισμένα διαστήματα, δεν σέβεται ούτε καν στοιχειωδώς τον ίδιο του τον εαυτό. Άρα δεν μπορεί να έχει την αξίωση να τον σέβονται οι άλλοι.
Το κακό στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι -όπως μαθαίνουμε- πολλοί πρόεδροι Επιμελητηρίων πιέστηκαν για να στείλουν στην Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος επιστολή ότι επιθυμούν την παράταση της θητείας, ώστε να υπάρχει ο απαιτούμενος για την πολιτική ηγεσία… φερετζές. Κακό και για όσους τους πίεσαν και εξίσου κακό για όσους πιέστηκαν και υποχώρησαν. Αλλά κι αυτό το σενάριο μπάζει από παντού. Αρχικά διότι ένας πρόεδρος, εκλεγμένος από τον επιχειρηματικό κόσμο της περιοχής του, εάν έχει οποιοδήποτε ίχνος αυτοσεβασμού δεν μπορεί και δεν δικαιούται να παίζει προσωπικά παιχνίδια και μάλιστα σε θεσμικό επίπεδο. Άρα το ότι έστειλε επιστολή κάτι σηματοδοτεί. Από την άλλη τι ακριβώς σημαίνει για μια επίσημη πολιτεία -εάν και εφόσον επίσης διακατέχεται από αισθήματα αυτοσεβασμού- ότι κάποιοι αιρετοί θέλουν επιμήκυνση της θητείας τους για… μερικά χρόνια, ώστε να φτάσει να τους κάνει το χατίρι; Είναι σαν να λέμε ότι οι δήμαρχοι ζητούν στη διετία ή στην τριετία διπλάσιο χρόνο θητείας και το υπουργείο Εσωτερικών αναβάλλει για… μερικά χρόνια τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Ή -ακόμα χειρότερα- είναι σαν μία κυβέρνηση ή ένας πρωθυπουργός να συνεννοείται με την Προεδρία της Δημοκρατίας για τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών δυο – τρία χρόνια μετά τη λήξη τής συνταγματικά ορισμένης κοινοβουλευτικής θητείας. Αδιανόητα πράγματα. Στην προκειμένη περίπτωση των Επιμελητηρίων, επειδή ακριβώς δεν διέπονται από συνταγματικές ρυθμίσεις, υπάρχει σαφώς μια εργαλειοποίηση του θεσμού, ο οποίος θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά χρήσιμος για τις επιχειρήσεις -ειδικά τις μικρότερες-, αλλά και για την πολιτεία, όπως προβλέπεται στα χαρτιά. Στην πράξη, όμως, έχει καταντήσει διακοσμητικός και γραφειοκρατικός. Μόνο η διαχείριση του Γενικού Εμπορικού Μητρώου σώζει κάπως τα προσχήματα. Όπως και τα ταμεία των Επιμελητηρίων, μετά την απαίτηση της τρόικας να τελειώσει η υποχρεωτική εγγραφή των επιχειρήσεων και επομένως η επίσης υποχρεωτική πληρωμή της συνδρομής. Κατά τα λοιπά από σύμβουλοι της πολιτείας τα Επιμελητήρια έχουν μετατραπεί συνειδητά -και με ευθύνη όσων τα διοικούν και όσων τα ελέγχουν- σε μηχανισμούς και οχήματα κατανάλωσης -ή μήπως κατασπατάλησης;- κοινοτικών κονδυλίων, μέσω των περίφημων ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Η αδιανόητη ασυνέπεια στη λειτουργία των Επιμελητηρίων -πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς τις διαρκείς και με φτηνές δικαιολογίες αναβολές των εκλογών τους- έχει ορισμένα μεγάλα θύματα:
Πρώτον, τα πρόσωπα που βρίσκονται στα διοικητικά τους συμβούλια ανά την Ελλάδα. Υποτίθεται ότι πρόκειται στη συντριπτική τους πλειοψηφία για αξιοπρεπείς ανθρώπους, τους οποίους εμπιστεύθηκαν και επέλεξαν οι συνάδελφοί τους για να τους εκπροσωπούν. Είναι απολύτως βέβαιον ότι οι περισσότεροι εξ αυτών δεν νιώθουν άνετα επειδή από εκλεγμένοι έχουν μετατραπεί σε δοτούς συμβούλους. Πολύ περισσότερο σε δοτούς προέδρους ή μέλη διοικητικών επιτροπών. Αλλά το δέχονται, επομένως είναι συνένοχοι. Το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης είναι χαρακτηριστικό. Οι τρεις πρόεδροι, Γιάννης Μασούτης (ΕΒΕΘ), Μιχάλης Ζορπίδης (ΕΕΘ) και Αναστάσιος Καπνοπώλης (ΒΕΘ) έχουν αποδείξει εδώ και δεκαετίες τόσο την επιχειρηματική τους ικανότητα όσο και την κοινωνική τους συνέπεια. Προφανώς δεν έχουν κανέναν λόγο να κάθονται σε μία καρέκλα επειδή έτσι ορίζει μια τροπολογία που ψηφίστηκε στη Βουλή, όπως ακριβώς ψηφίζονται καθημερινά δεκάδες τροπολογίες, που κολλάνε σε άσχετα νομοσχέδια συχνά για να εξυπηρετήσουν κάποια κατάσταση και να ικανοποιήσουν ρουσφέτια. Εκτός κι αν έχουν λόγο, τη διατήρηση του τίτλου ή άλλων αθέατων προνομίων. Ας απαντήσουν…
Δεύτερον, οι τύποι στη δημόσια σφαίρα συχνά συνιστούν ουσία. Επομένως, όταν δεν τηρούνται -τουλάχιστον στα βασικά- το μήνυμα είναι ότι δεν πρόκειται για σοβαρές καταστάσεις. Εν προκειμένω πρόκειται για ρυθμίσεις που δεν συμβαίνουν ούτε σε κάποιο περιθωριακό πρωτοβάθμιο συνδικαλιστικό σωματείο, τα μέλη του οποίου ενδεχομένως είναι λιγότερα από τον αριθμό των μελών του Διοικητικού του Συμβουλίου! Πολύ περισσότερο που δεν πρόκειται ούτε για ιδιωτικές συναθροίσεις ούτε φυσικά για συνδικαλιστικές οργανώσεις, αλλά για συμβούλους (sic) της πολιτείας σε θέματα αγοράς! Η θητεία των Διοικητικών Συμβουλίων των Επιμελητηρίων ορίστηκε από τον ιδρυτικό τους νόμο τετραετής με κάποιο σκεπτικό, που εξακολουθεί να ισχύει. Εάν ζούσαμε σε άλλο καθεστώς ίσως η θητεία να ήταν… ισόβια, αλλά τι να κάνουμε που η Ελλάδα (υποτίθεται ότι) είναι αστική δημοκρατία, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδρυτικό μέλος της Ευρωζώνης;
Σε πολλά σοβαρά κράτη του κόσμου, σε Δύση και Ανατολή, τα Επιμελητήρια συνιστούν εξαιρετικά παραγωγικούς θεσμούς, καθώς εκφράζουν τη δυναμική του συνόλου των επιχειρήσεων της χώρας. Για παράδειγμα στη Γερμανία, όπου διοικητικά αποτελούν μέρος του ευρύτερου δημόσιου τομέα, τα Επιμελητήρια στο εσωτερικό της χώρας στηρίζουν ενεργά και ουσιαστικά τις επιχειρήσεις, ενώ στο εξωτερικό συνιστούν ένα δίκτυο προώθησης των οικονομικών και επιχειρηματικών συμφερόντων της χώρας και των επιχειρήσεων. Αλλά και στη γειτονική μας Τουρκία, το οικονομικό μοντέλο της οποίας είναι σαφώς διαφορετικό από την Ευρώπη, η δύναμη και η επιρροή των Επιμελητηρίων είναι ανάλογη της οικονομικής ισχύος των επιχειρήσεων μελών τους. Συχνά συνομιλούν ισότιμα με την κορυφή της εξουσίας και επηρεάζουν τις αποφάσεις της.
Στην Ελλάδα της παρακμής, βέβαια, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η απαξίωση του θεσμού των Επιμελητηρίων ξεκίνησε εδώ και πολλά χρόνια και συνεχίζεται. Άλλωστε πολλές φορές ακόμη και όσοι τα διοικούν δεν ξέρουν τι ακριβώς να τα…κάνουν. Μόνο τυχαίο δεν είναι ότι πολλές από τις ανακοινώσεις, πρωτοβουλίες και κινήσεις των ελληνικών Επιμελητηρίων έχουν περισσότερο συνδικαλιστικό, παρά συμβουλευτικό ή δημιουργικό χαρακτήρα. Διότι μπορεί να μην προκηρύσσουν απεργίες, αλλά κατά καιρούς έχουν καταγραφεί ακτιβιστικές ενέργειες διαμαρτυρίας υπέρ κάποιου κλάδου που εκπροσωπούν και θίγονται τα συμφέροντά του. Η βασικότερη αδυναμία του επιμελητηριακού θεσμού είναι η άρνησή του να εκσυγχρονιστεί, ώστε να ξεκολλήσει από τη χώρα της γραφικότητας. Η ιδέα για τη δημιουργία 13 περιφερειακών Επιμελητηρίων στη θέση των περίπου 60 που είναι σήμερα, ώστε η επιχειρηματική δύναμη πυρός που θα εκπροσωπούν να είναι αξιοσημείωτη, θα μπορούσε να δώσει μια διέξοδο. Αλλά προσέκρουσε -και εξακολουθεί να προσκρούει- στη σφοδρή επιθυμία να υπάρχουν όχι μόνο 13 αλλά 60 πρόεδροι και αντίστοιχα Διοικητικά Συμβούλια. Όπως και στην ιδιοτέλεια κάποιων προέδρων, οι οποίοι ενδεχομένως μισθοδοτούνται από το Επιμελητήριο στο οποίο προεδρεύουν και το οποίο -εντελώς τυχαία- στεγάζεται σε ακίνητο ιδιοκτησίας του προέδρου, ο οποίος εισπράττει (και) ενοίκιο.
ΥΓ. Μία -έστω μία- παραίτηση προέδρου με αφορμή τη νέα επιμήκυνση των θητειών θα ήταν σημάδι ότι στον πλανήτη Επιμελητήρια υπάρχουν ακόμη ενδείξεις ζωής. Διαφορετικά θα πρόκειται για θεσμό - κουφάρι, που απλώς περιμένει την έκδοση και καταχώρηση στα κιτάπια της τυπικής ληξιαρχικής πράξης θανάτου του. Τα κάστρα -λένε οι σοφοί- πέφτουν από μέσα…