Ο Μοχάμεντ Ελμπασαράτι έχει ήδη αντικαταστήσει τα περισσότερα από τα σπασμένα τζάμια στο εστιατόριό του. Όμως δίπλα στην είσοδο, ένα μεγάλο, θρυμματισμένο κομμάτι γυαλιού εξακολουθεί να θυμίζει μια νύχτα που εγείρει πολλά ερωτήματα στους Λεμεσιανούς - συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Ελμπασαράτι. Ο Αιγύπτιος ζει εδώ και δέκα χρόνια στην Κύπρο. Σπούδασε στην Λευκωσία, παράτησε τις σπουδές του και τελικά άνοιξε ένα αιγυπτιακό φαστφουντάδικο εδώ στη Λεμεσό, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στην ηλιόλουστη νότια ακτή του νησιού.
Υπό κανονικές συνθήκες η ζωή είναι πραγματικά πολύ όμορφη και γαλήνια στην Κύπρο, λέει ο Ελμπασαράτι. Όμως ήρθε η νύχτα της 1ης προς τη 2η Σεπτεμβρίου 2023. Μια ακροδεξιά διαδήλωση οδηγήθηκε σε κλιμάκωση. Και ξαφνικά ένας όχλος πολλών εκατοντάδων μασκοφόρων παρέλασε στους δρόμους της Λεμεσού. Οι ακροδεξιοί φώναζαν ρατσιστικά συνθήματα, έσπασαν καταστήματα και επιτέθηκαν σε ανθρώπους.
«Μια γειτόνισσα με προειδοποίησε ότι θα έρθουν να με χτυπήσουν, αλλά δεν ήθελα να φύγω», θυμάται ο 38χρονος. Από μέσα άκουγε τον όχλο να σπάει τα τζάμια με πέτρες. «Νόμιζα ότι θα ήταν εύκολο να επισκευαστούν. Μετά όμως μύρισα καπνό, βγήκα έξω και όλα πήραν φωτιά. Πέταξαν τρεις-τέσσερις μολότοφ στο εστιατόριό μου», λέει με ήρεμη φωνή και δείχνει βίντεο στο κινητό του.
Το Σαββατοκύριακο πριν από τις ταραχέςυπήρξαν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ Σύριων αιτούντων άσυλο και ντόπιων στη Χλώρακα, ένα χωριό περίπου 70 χιλιόμετρα δυτικά της Λεμεσού.
Μετά τις ταραχές οι Αρχές επικοινώνησαν μαζί του, τον διαβεβαίωσαν ότι μπορούσε να επισκευάσει τα πάντα και ότι θα το πληρώσουν, αναφέρει το Ελμπασαράτι. Ωστόσο, μετά την επίθεση από βίαιους ακροδεξιούς, πολύ λιγότεροι επισκέπτονται πλέον το εστιατόριό του. Ο Ελμπασαράτι λέει ότι ένιωσε εγκαταλελειμμένος από την αστυνομία, η οποία σχεδόν δεν παρενέβη. «Η αστυνομία απλώς στεκόταν εκεί, με τέσσερα-πέντε αυτοκίνητα», λέει.
«Καλοί» ξένοι – «κακοί» ξένοι
Μετά το περιστατικό ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης καταδίκασε τη βία και έκανε λόγο για «αναξιοπρεπείς σκηνές». Η αστυνομία παραδέχτηκε πως έκανε λάθη. Για τον κοινωνιολόγο Γιάννη Παπαδάκη αυτό δεν αρκεί. Το κράτος, λέει, πρέπει να μιλήσει ξεκάθαρα για το πώς αντιμετωπίζει η Κύπρος τους μετανάστες. «Ο Πρόεδρός μας δεν μιλάει για τα προβλήματα των μεταναστών. Δεν μιλάει επίσης για ρατσιστική βία ή την ακροδεξιά. Αρνείται ότι πρόκειται για οργανωμένη βία ενώ ήταν ξεκάθαρα οργανωμένη», τονίζει ο Γιάννης Παπαδάκης. Με αυτή τη διαπίστωση συμφωνεί και ο πολιτικός επιστήμονας Αντώνης Έλληνας: «Οι ταραχές στη Λεμεσό ήταν το αποκορύφωμα ενός πολιτικού λόγου του ακροδεξιού κόμματος ΕΛΑΜ στην Κύπρο που γίνεται ολοένα και πιο κυρίαρχο τα τελευταία χρόνια», λέει.
Με ένα ποσοστό ξένων υπηκόων άνω του 20% η Κύπρος βρίσκεται πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Μετά την οικονομική κρίση, η κυβέρνηση επιχείρησε να δελεάσει ξένους επενδυτές με ελκυστικές συμφωνίες βίζας, παρέχοντας άδειες διαμονής ως αντάλλαγμα για μεγάλα επενδυτικά ποσά. Τώρα ψηλοί γυάλινοι πύργοι υψώνονται στον ουρανό, από τους οποίους τραπεζίτες, επενδυτές ακινήτων και εταιρείες τεχνολογίας βγάζουν δισεκατομμύρια. Πάμπλουτοι άνθρωποι από χώρες όπως η Ρωσία, η Ουκρανία και το Ισραήλ βρήκαν μια δεύτερη πατρίδα στην Κύπρο και ταυτόχρονα ανέβασαν τις τιμές των ακινήτων. Τα ενοίκια σε πόλεις όπως η Λεμεσός έχουν γίνει δυσβάσταχτα, ακόμη και για την ισχυρή μεσαία τάξη των ντόπιων. Ωστόσο, το μίσος το βράδυ των ρατσιστικών επιθέσεων στράφηκε εναντίον άλλων ξένων.
Ρατσιστική ρητορική
Στην Κύπρο, οι πρόσφυγες συνεχίζουν να περνούν την πράσινη γραμμή μεταξύ των κατεχόμενων και ελεύθερων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι άνθρωποι περνούν επίσης με πλοίο από τις ακτές της Συρίας ή του Λιβάνου. Σύμφωνα με το κυπριακό υπουργείο Εσωτερικών οι πρόσφυγες και οι μετανάστες αποτελούν πλέον το 6% του πληθυσμού. Αναλογικά με τον πληθυσμό, πουθενά αλλού στην ΕΕ δεν υποβάλλονται τόσες πολλές αιτήσεις ασύλου όπως εδώ.
Την ευθύνη για το ρατσισμό φέρει, σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Γιάννη Παπαδάκη, η πολιτική. Για χρόνια, οι πολιτικοί χρησιμοποιούσαν δεξιά ρητορική για να προσελκύσουν ψήφους: «Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών χρησιμοποίησε ακόμη και την έκφραση «Αττίλας» για τη μετανάστευση. Αυτή η λέξη χρησιμοποιείται εδώ για να περιγράψει τις βαρβαρότητες της τουρκικής εισβολής», επισημαίνει. Δεν υπάρχει τίποτα πιο απειλητικό για τους ελληνόφωνους Κύπριους.
Η ακροδεξιά και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο
«Η κυβέρνηση παρατήρησε ότι η κοινή γνώμη για το θέμα της μετανάστευσης είναι αρνητική», λέει ο Αντώνης ‘Ελληνας στη DW. Το ακροδεξιό κόμμα ΕΛΑΜ κατάφερε να συνδέσει το θέμα της μετανάστευσης με το τραύμα της τουρκικής εισβολής. Αυτό καθιστά πιο δύσκολη την αντιμετώπιση του ρατσισμού. «Η ακροδεξιά υποστηρίζει ότι η Τουρκία διακινεί λαθρομετανάστες προς τα νότια», καταλήγει ο πολιτικός επιστήμονας.
Δεν υπάρχουν αποδείξεις γι’ αυτό, σύμφωνα με τον Αντώνη Έλληνα, αν και οι περισσότεροι πρόσφυγες προέρχονται από τον τουρκοκρατούμενο βόρειο τμήμα του νησιού στην ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερα η προηγούμενη κυβέρνηση δεν αποστασιοποιήθηκε επαρκώς από αυτή τη ρητορική και η σημερινή κυβέρνηση επίσης δυσκολεύεται να το κάνει. Επιπλέον, η Κύπρος δεν διαθέτει ένα διοικητικό σύστημα που να μπορεί να ενσωματώσει τους μετανάστες στην κοινωνία.
Επιμέλεια: Ευθύμης Αγγελούδης
Πηγή: Deutsche Welle