Μπορεί ο κορωνοϊός να έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις σε ηλικιωμένους με υποκείμενα νοσήματα, ωστόσο το σύνδρομο long covid φαίνεται πως χτυπά κυρίως ανθρώπους που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία και μάλιστα ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της νόσησής τους. Επιπλέον, σε αντίθεση με τα δεδομένα από τις βαριές νοσηλείες και τους θανάτους, πλήττει περισσότερο τις γυναίκες, παρά τους άντρες.
Αυτό δείχνει η έρευνα που πραγματοποίησε ομάδα επιστημόνων της Ελληνικής Ένωσης ατόμων που πάσχουν από τις μακροχρόνιες συνέπειες του Covid-19 και παρουσιάστηκε στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νοσημάτων Θώρακος που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη η Ένωση Νοσημάτων Θώρακος Ελλάδος.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σύνδρομο post covid ορίζεται η παρουσία συμπτωμάτων σε άτομα με πιθανή ή επιβεβαιωμένη λοίμωξη συνήθως μέσα σε τρεις μήνες από τη λοίμωξη και με διάρκεια συμπτωμάτων τουλάχιστον δύο μηνών που δεν μπορούν να αποδοθούν σε άλλη πάθηση. Υπολογίζεται ότι περίπου 100 εκ. άνθρωποι παλεύουν με αυτή τη νέα νόσο, η οποία περιλαμβάνει σειρά συμπτωμάτων αναπνευστικής, νευρολογικής, μυϊκής και άλλης φύσης και επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής.
«Στην αρχή η βασική θεωρία ήταν ότι ο ιός προσβάλλει κατεξοχήν το αναπνευστικό σύστημα και κινδυνεύουν τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας με υποκείμενα νοσήματα, μία πληροφορία που δυστυχώς αναπαράγεται και σήμερα. Ωστόσο, γρήγορα άρχισαν να εμφανίζονται ιστορίες ανθρώπων στο διαδίκτυο που, ενώ νόσησαν ήπια, ήταν νεαρά σε ηλικία και χωρίς υποκείμενα νοσήματα, δεν ανάρρωναν από τη λοίμωξη και εμφάνιζαν διάφορα συμπτώματα», ανέφερε η παιδίατρος Ελένη Ιασωνίδου, πρόεδρος της ένωσης, η οποία ιδρύθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο ως συνέχεια της ελληνικής ομάδας υποστήριξης ασθενών με long covid σύνδρομο που δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2021 και είναι μέλος του ευρωπαϊκού οργανισμού Long Covid Europe και του Long Covid Kids. Η κ. Ιασωνίδου χαρακτήρισε το σύνδρομο ως την κρυφή όψη της πανδημίας, κάνοντας λόγο για μία νέα υγειονομική κρίση που αναδύεται στην επιφάνεια όσο καταλαγιάζουν οι θάνατοι.
Μαρτυρίες ασθενών
Α.Κ.: «Νόσησα στις 12 Φεβρουαρίου του 2021. Έναν χρόνο και μετά το brain fog (σ.σ. ομίχλη εγκεφάλου), το γνωστικό έλλειμμα, η έλλειψη συγκέντρωσης είναι από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζω».
Κ.Π.: Νόσησα τον Απρίλιο του ’20. Τρεις μήνες μετά εμφάνισα συμπτώματα που παραμένουν μέχρι σήμερα, βήχα, δύσπνοια, ευαισθησία σε καπνό, υγρασία και μυρωδιές εύκολη κόπωση και λαχάνιασμα, πόνο στο στήθος, ταχυκαρδία στην κίνηση. Παράλληλα το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο έχει επιδεινωθεί και περιλαμβάνει συμπτώματα ανάλογα της ίωσης, όπως πονόλαιμο, ρίγος, δέκατα, πρήξιμο στους λεμφαδένες, μεγάλη εξάντληση και μυϊκούς πόνους».
Ι.Π.: «Νόσησα πριν από δύο χρόνια και δυσκολεύομαι ακόμα να μιλήσω. Έχω κάθε μέρα δέκατα και πυρετό, δύσπνοια, μυρμηγκιάσματα και πολλή εξάντληση».
M.W.: «Νόσησα πέρσι με covid και από τότε οι τρεις σειρές του αίματός μου, λευκά, ερυθρά και αιμοπετάλια, συνεχίζουν να είναι χαμηλά. Έχω κάνει μέχρι μία βιοψία του μυελού των οστών που δεν δείχνει κάτι παθολογικό, άρα το πόρισμα ήταν ένα αντιδραστικό σοκ του covid».
Αυτές είναι μερικές από τις μαρτυρίες ασθενών που παρουσίασε η πρόεδρος της ένωσης, η οποία τόνισε ότι με εξαίρεση την τελευταία ασθενή, όλοι οι υπόλοιποι είχαν ήπια νόσηση, την οποία πέρασαν στο σπίτι.
Η έρευνα
Η μελέτη διεξήχθη από ομάδα Ελλήνων επιστημόνων, μεταξύ των οποίων η πρόεδρος της ένωσης, Ελένη Ιασωνίδου, η βιοχημικός - βιοτεχνολόγος, ερευνήτρια του ΕΚΠΑ, Μάρθα Σπυριδούλα Κατσαρού και η επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας του ΕΚΠΑ, Παρασκευή Κατσαούνου, με ερωτηματολόγιο στην ομάδα του Facebook, που σήμερα αριθμεί περισσότερα από 2.900 μέλη.
Στο ερωτηματολόγιο απάντησαν 208 άτομα, ηλικίας άνω των 18 ετών, στην πλειονότητά τους (80%) γυναίκες. Το 23% ήταν ηλικίας 31 έως 40 ετών και το 39% 41 έως 50 ετών, δηλαδή σε παραγωγικές ηλικίες. Η διάρκεια των συμπτωμάτων στο 45% ήταν επτά με δώδεκα μήνες, ενώ το 29% είχε συμπτώματα άνω των δώδεκα μηνών. Το 69% των συμμετεχόντων δεν νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο κατά την οξεία φάση της νόσου, το 27% νοσηλεύτηκε σε κλινική COVID και το 1,3% είχε ιστορικό νοσηλείας σε ΜΕΘ.
Τα κυριότερα συμπτώματα που εμφάνισαν οι ασθενείς ήταν κόπωση (70%), δυσκολία συγκέντρωσης (29%), ταχυκαρδία (28%) και δύσπνοια (18%), ενώ καταγράφηκαν επίσης νευροφυσιολογικά ζητήματα, καθώς επίσης μυοσκελετικά και δερματολογικά προβλήματα.
Στα αξιοσημείωτα της έρευνας συγκαταλέγονται τα εξής:
• Σε σχέση με τις επιπτώσεις του long covid στην εργασία ένα 58% ανέφερε ότι αντιμετωπίζει προβλήματα.
• Η πλειονότητα, το 88%, δεν είχε παρακολούθηση από δημόσια δομή, ενώ ένα ποσοστό 53% δεν είχε βρει κατάλληλη ιατρική παρακολούθηση.
• Ποσοστό 42% είχε επισκεφτεί τουλάχιστον δύο γιατρούς, το 42% μέχρι δέκα γιατρούς και το 4% περισσότερους από δέκα.
• Το 47% των ασθενών ξόδεψε μέχρι 500 ευρώ, προκειμένου να βρει λύση, ενώ το 31% δαπάνησε ποσό άνω των 500 ευρώ.
• Το 27% δήλωσε πως είχε ακολουθήσει post covid αποκατάσταση, ένα 51% όχι κι ένα ποσοστό 22% δεν γνώριζε καν ότι υπήρχε διαθέσιμη αποκατάσταση.
• Το 46,6% απάντησαν πως γιατροί δεν είναι ενημερωμένοι για το σύνδρομο.
• Ποσοστό 80% των ασθενών απάντησαν ότι θα ήθελαν μία μεγάλη οργανωμένη δομή.
Συγκρίνοντας τους ασθενείς που νοσηλεύτηκαν με αυτούς που δεν χρειάστηκαν νοσηλεία, διαπιστώθηκε ότι τα συμπτώματα είναι κοινά, με τη διαφορά ότι στους ανθρώπους που είχαν νοσηλευτεί οι αγχώδεις διαταραχές ήταν συχνότερες, ενώ ήταν δώδεκα φορές πιο συχνές οι διαταραχές της όσφρησης.
Επικαλούμενη τη διεθνή βιβλιογραφία, η κ. Ιασωνίδου τόνισε πως δεν πρέπει να συγχέουμε την ανάρρωση με τα εξιτήρια των νοσοκομείων και το αρνητικό PCR, αλλά χρειάζεται καταγραφή τόσο της συνεχιζόμενης λοίμωξης και της χρονιότητας, όσο και της οξείας λοίμωξης και επισήμανε πως οι ασθενείς χρειάζονται κλινική εκτίμηση, εργαστηριακούς ελέγχους και διάγνωση όχι μόνο για θεραπεία και αποκατάσταση, αλλά και για τα εργασιακά του δικαιώματα. «Δεν θα ήμασταν εδώ χωρίς τον ακτιβισμό των ασθενών. Πρέπει οι ασθενείς να έχουν λόγο στη διαμόρφωση των πρωτοκόλλων και στην πολύπλευρη προσέγγιση της νέας πραγματικότητας», πρόσθεσε.
Από την πλευρά του, ο ομότιμος καθηγητής Πνευμονολογίας και Λοιμωξιολογίας του ΑΠΘ, Γιάννης Κιουμής, ανέφερε ότι το πρόβλημα των μακροχρόνιων επιπτώσεις είχε παρατηρηθεί και στις προηγούμενες επιδημίες του SARS και του MERS, αλλά επειδή ήταν μικρός ο αριθμός των κρουσμάτων, δεν αναδείχτηκε. «Πιθανότατα είναι χαρακτηριστικό των κορωνοϊών. Κι εμείς το είχαμε υποψιαστεί από την αρχή, γι’ αυτό από φθινόπωρο του 2020 η Κλινική Αναπνευστικής Ανεπάρκειας σε συνεργασία με την κρατική Πνευμονολογική Κλινική του Παπανικολάου ξεκινήσαμε το ειδικό εξωτερικό ιατρείο κι έχουμε καταγραμμένο μεγάλο αριθμό ασθενών», είπε και πρόσθεσε ότι τα δεδομένα αξιολογούνται, έτσι ώστε να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κατάστασης.