Την παρουσία της αραβικής λογοτεχνίας στην Ευρώπη, χάρη στα έργα του βραβευμένου με Νόμπελ, Ναγκίμπ Μαχφούζ, αλλά και στον οριενταλισμό του Έντουαρντ Σαΐντ, υπογράμμισαν στη διάρκεια συζήτησής τους στο πλαίσιο της 19ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ) η μεταφράστρια, συγγραφέας και διευθύντρια του Κ.Ελ.Α.Λ.Π. (Κέντρο Ελληνικής και Αραβικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού) Πέρσα Κουμούτση, ο Σλοβάκος μεταφραστής και διπλωμάτης Μάρεκ Μπρέσκα, ο συγγραφέας και μεταφραστής, Μάζεν Μααρούφ, καθώς και ο λέκτορας μετάφρασης και διερμηνείας σε ευρωπαϊκά πανεπιστημιακά ιδρύματα Δρ. Αμπντέλ-Ουαχάμπ Χαλίφα.
Όπως επισήμαναν, αν και η αραβική λογοτεχνία έως τα τέλη της δεκαετίας του '80 υπήρξε «terra incognita» για την Ευρώπη, πλέον οι λογοτεχνικές πύλες της έχουν ανοίξει τα τελευταία χρόνια, με περισσότερα βιβλία από τον αραβικό κόσμο να μεταφράζονται και να φτάνουν στα χέρια των Ευρωπαίων αναγνωστών.
«Με τη βράβευση του Μαχφούζ (1988), άρχισε ο κόσμος στην Ευρώπη να έχει την περιέργεια να διαβάσει τι λέει αυτή η λογοτεχνία που κατάφερε ν' αποσπάσει ένα τόσο μεγάλο βραβείο», ανέφερε η κ. Κουμούτση, προσθέτοντας ότι το άνοιγμα ξεκίνησε στα τέλη του '70 με τον Έντουαρντ Σαΐντ, που κατέρριψε την αντίληψη του μέσου Ευρωπαίου για τον εξωτισμό της αραβικής λογοτεχνίας. «Μέχρι τότε, μεταφράζονταν μόνο βιβλία που είχαν σχέση με την αποικιοκρατία και τα περισσότερα πράγματα που γνώριζε η Ευρώπη για τον αραβικό κόσμο ήταν μέσα από τη λογοτεχνία γαλλόφωνων Αράβων ή και ξένων, όπως ο Ντουρέλ, ο Τσίρκας και άλλοι. Ωστόσο, με τον Σαΐντ έγινε το μεγάλο άνοιγμα και η αραβική λογοτεχνία του χρωστάει τη διείσδυσή της στην Ευρώπη», εξήγησε.
Την επιρροή της αποικιοκρατίας υπογράμμισε και ο κ. Μααρούφ, επισημαίνοντας πως τη δεκαετία του '30, τα βιβλία που έφταναν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής ήταν συνυφασμένα με τις αποικιοκρατικές δυνάμεις και υπήρχε πολιτική επιρροή στο τι μεταφραζόταν και τι έφτανε στις χώρες του αραβικού κόσμου. «Πλέον, ωστόσο, η κατάσταση έχει αλλάξει, παρότι εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετές δυσκολίες, καθώς οι περισσότεροι Ευρωπαίοι εκδότες δεν γνωρίζουν την αραβική και πρέπει να γίνει όλη η μετάφραση για να δεχτούν να εκδώσουν ένα βιβλίο, έχοντας ως αναφορά μάλιστα το αγγλικό κείμενο», συμπλήρωσε.
Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημάνθηκε από τους ομιλητές, η Ευρώπη έχει κάνει πάρα πολλές προσπάθειες να φέρει κοντά τον αραβικό λογοτεχνικό κόσμο, ο οποίος με τη σειρά του γνώρισε κι αυτός καλύτερα την Ευρώπη. Μάλιστα, στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια έχουν μεταφραστεί πολλά ελληνικά βιβλία στα αραβικά, κάτι που μια δεκαετία πριν ήταν πολύ σπάνιο.
Όλοι οι συμμετέχοντες στο πάνελ συμφώνησαν πως το ενδιαφέρον για την αραβική λογοτεχνία στην Ευρώπη εντάθηκε με την Αραβική 'Ανοιξη καθώς, όπως είπαν, η προσέγγιση άρχισε να γίνεται πολύ πιο έντονη, κι από τότε έως σήμερα έχουν μεταφραστεί πολλά βιβλία και μπήκε και η ποίηση στο πρόγραμμα των εκδοτών.
«Με την Αραβική 'Ανοιξη, η λογοτεχνία που προέρχεται από την περιοχή, πήρε τη μορφή ενός κοινωνιολογικού 'εργαλείου', με το οποίο η Ευρώπη προσπάθησε να κατανοήσει τα όσα συνέβαιναν. Κάθε φορά που υπάρχουν προβλήματα στην περιοχή αυξάνεται και το ενδιαφέρον», τόνισε ο κ. Χαλίφα κι έφερε ως παράδειγμα το γεγονός ότι μετά την Αραβική 'Ανοιξη υπήρξε μια «έκρηξη» στις μεταφράσεις, με τις γυναίκες να κατακτούν κι αυτές τον δικό τους ζωτικό χώρο, που ωστόσο παραμένει μικρότερος απ' αυτόν των ανδρών λογοτεχνών.
Τη δική του ...περιπετειώδη προσπάθεια να φέρει την αραβική λογοτεχνία στη σλοβακική αγορά βιβλίου, περιέγραψε ο κ. Μπρέσκα, ο οποίος χρειάστηκε πέντε χρόνια από το 2007 προκειμένου να ολοκληρώσει τη μετάφραση και να πείσει κάποιον μικρό εκδοτικό οίκο ν' αναλάβει την έκδοση έργου του Νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ. Σήμερα, χάρη και στη βοήθεια του μάρκετινγκ μέσω των social media, η κατάσταση έχει βελτιωθεί, όπως είπε, αν και υπάρχουν πολλά ακόμα να γίνουν.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη διάρκεια της συζήτησης, και στο Κ.Ελ.Α.Λ.Π., η δημιουργία του οποίου, όπως επισημάνθηκε από την κ. Κουμούτση, ήρθε για να ενισχύσει την προσπάθεια ανάλυσης και μελέτης του αραβικού πολιτισμού, για καλύτερη κατανόηση του τι μας ενώνει, παρά εκείνων που μας χωρίζουν ως πολιτισμούς. Η δράση του Κέντρου υλοποιείται μέσα από την έρευνα, μελέτη, ανάλυση, συζήτηση και τον διάλογο, καθώς και μέσω στοχευμένων ενεργειών και προγραμμάτων για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σε θέματα ελληνικής και αραβικής λογοτεχνίας, ποίησης και γλώσσας.
Την εκδήλωση διοργάνωσε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ), το Κ.Ελ.Α.Λ.Π. και το Literature Across Frontiers και τη συντόνισε η διευθύντρια του Literature Across Frontiers, Αλεξάντρα Μπίχλερ, συντάκτρια των εκθέσεων για τη μετάφραση της αραβικής λογοτεχνίας στην Ευρώπη και συν-συγγραφέας της μελέτης για τη Βρετανία.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ