Οι Ελβετοί δεν είναι Γερμανοί. Έχουν εξοικειωθεί με το δικό τους λαϊκιστικό ακροδεξιό κόμμα. Ενώ στη Γερμανία σε πολλούς από τον χώρο της πολιτικής και του τύπου κόβεται η ανάσα μπροστά στις δημοσκοπήσεις, όταν δείχνουν την Εναλλακτική για τη Γερμανία AfD να σπάει το φράγμα του 20%, οι Ελβετοί παραμένουν ψύχραιμοι. Το Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα (SVP), το πρότυπο του AfD, είναι το ισχυρότερο κόμμα εδώ και 20 χρόνια. Στις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής το ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί και να φτάσει περίπου στο 28%. Ανησυχία για την κατάσταση στην ελβετική δημοκρατία; Συναντήσεις επί συναντήσεων; Τίποτα από αυτά. Το SVP συγκυβερνά. Αλλά πώς μπορεί αυτό να λειτουργήσει;
Το διπλό παιχνίδι του SVP
"Το SVP και το AfD είναι κατά βάση παρόμοια κόμματα, το SVP είναι ακόμη πιο δεξιό", λέει ο πολιτικός επιστήμονας Μίχαελ Χέρμαν στο Γερμανικό Ειδησεογραφικό Πρακτορείο. Ο Χέρμαν είναι επικεφαλής του Ινστιτούτου Sotomo, το οποίο κάνει, μεταξύ άλλων, δημοσκοπήσεις. Ωστόσο, λέει, το SVP βρίσκεται στην κυβέρνηση. "Στην προεκλογική εκστρατεία οι πολιτικοί του SVP περνούν στην επίθεση με σκληρές θέσεις, αλλά ως κυβερνητικοί εταίροι ενεργούν διαφορετικά", λέει ο Χέρμαν. "Το διπλό παιχνίδι έχει καθιερωθεί και είναι αποδεκτό". Εργαλείο των εθνολαϊκιστών είναι η υποδαύλιση φόβου. Το SVP, όπως και το AfD, υποδαυλίζουν τον φόβο για τους ξένους και κυρίως για το Ισλάμ. Αντιδρούν σθεναρά κατά της συμμετοχής στις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας. Το γεγονός ότι το SVP απέτρεψε την προσέγγιση της Ελβετίαςστην ΕΕ τη δεκαετία του 90 θεωρείται από το κόμμα ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του. Σε αβέβαιους καιρούς με πολέμους και συγκρούσεις είναι τα συντηρητικά κόμματα εκείνα που θέλουν να διατηρήσουν το παλιό και να ενισχύσουν το παραδοσιακό, υποστηρίζουν οι πολιτικοί επιστήμονες. Θέματα, όπως η κλιματική αλλαγή, με τα οποία οι Πράσινοι ή οι Σοσιαλδημοκράτες κερδίζουν πόντους, περνούν σε δεύτερη μοίρα στις αποφάσεις των ψηφοφόρων.
"Σε ότι αφορά στο στίλ, το SVP και το AfD είναι παρόμοια" υποστηρίζει ο ιστορικός Νταμίρ Σκεντέροβιτς από το Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ. "Παρουσιάζουν απλές λύσεις σε προβλήματα και χρησιμοποιούν την κλασσική στρατηγική του αποδιοπομπαίου τράγου με το να ισχυρίζονται ότι υπάρχουν προβλήματα στην κοινωνία, αλλά έχουν εντοπίσει την ομάδα που φταίει γι' αυτά." Και συνεχίζει: "Το SVP και το AfD λειτουργούν όπως και άλλα εθνολαϊκιστικά κόμματα σύμφωνα με το σχήμα, εμείς εδώ κάτω εναντίον εκείνων εκεί πάνω, δηλαδή εναντίον μιας διεφθαρμένης ελίτ, και επίσης εμείς εναντίον των άλλων, των ξένων, εκείνων που έρχονται από έξω", λέει ο Σκεντέροβιτς στο DPA.
Το SVP και η μακρά ιστορία του
Υπάρχουν όμως και διαφορές. Το AfD ιδρύθηκε μόλις το 2013 ως κόμμα διαμαρτυρίας ενάντια σε "αυτούς εκεί πάνω". Οι ρίζες του SVP όμως είναι παλιές και ανάγονται στο κόμμα των αγροτών της Ζυρίχης εδώ και πάνω από 100 χρόνια. Από μια συγχώνευση με άλλα κόμματα τη δεκαετία του 1970 προέκυψε το SVP. Τη δεκαετία του 90 ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας Κρίστοφ Μπλόχερ το κατηύθυνε σε ακροδεξιά πορεία. "Δεν χρειάστηκε ποτέ να νομιμοποιηθεί ως κόμμα που υποστηρίζει τη δημοκρατία", λέει ο Σκεντέροβιτς. "Δεν υπήρξε ποτέ καμία συζήτηση για το αν θα έπρεπε να συνεργαστούμε με αυτό το κόμμα ή όχι". Μάλιστα ο αρχηγός του κόμματος SVP Μάρκο Κιέζα μπόρεσε να πάρει φωτογραφίες στο κοινοβούλιο με εκπροσώπους μιας νεοναζιστικής ομάδας γυναικών χωρίς να τιμωρηθεί. Οι γυναίκες είχαν προσκληθεί από συνάδελφο του κόμματος.
Με τις προεκλογικές του αφίσες το SVP έχει ήδη αποτελέσει πρότυπο για άλλα δεξιά κόμματα στην Ευρώπη. Πχ ένα μαύρο πρόβατο που εκδιώκεται από ένα κοπάδι λευκών προβάτων, σε μια πρωτοβουλία για την απέλαση των εγκληματιών αλλοδαπών. Ή ένα μοχθηρό πρόσωπο με ολόσωμη κελεμπία και μιναρέδες που έχουν υψωθεί σαν πύραυλοι, σε μια ψηφοφορία για την απαγόρευση των μιναρέδων. Αυτή τη στιγμή το κόμμα διαφημίζεται σε μια αφίσα με ένα φωτεινό πανόραμα των Αλπεων και μια ευτυχισμένη οικογένεια, αγελάδες και πρόβατα, και ένα χοντρό φράγμα με ένα μαύρο χέρι που καλεί να σταματήσει η μετανάστευση.
Οι εκλογές δεν αλλάζουν την κυβέρνηση
Πολλοί δεξιοί στην Ευρώπηβλέπουν με ζήλια το SVP. Σε μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές εκδηλώσεις στην Ελβετία, τη συνάντηση Albisgüetli του SVP στη Ζυρίχη τον Ιανούάριο του 2023, η συμπρόεδρος του γερμανικού AfD Άλις Βάιντελ ήταν παρούσα. Εκεί, ο μαικήνας και προστάτης του κόμματος Κρίστοφ Μπλόχερ ξεσπάθωσε με τον συνήθη τρόπο εναντίον "των παράνομων μεταναστών, των κλεφτών τουριστών, των ταραχοποιών, των αιτούντων άσυλο". Το ίδιο το SVP κρατάει αποστάσεις από άλλα δεξιά κόμματα. "Το SVP δεν σχολιάζει το έργο ξένων κομμάτων", γράφει εκπρόσωπος εκ μέρους του προέδρου της Κ.Ο Τόμας Αέσκι απαντώντας στην ερώτηση αν τα συντηρητικά γερμανικά κόμματα θα μπορούσαν ίσως να διδαχθούν κάτι από το SVP. Τι γύρευσε λοιπόν η Βάιντελ στη συνάντηση του SVP στη Ζυρίχη; "Η συνάντηση του Albisgüetli είναι ανοιχτή σε όλους", γράφει η ίδια.
Το γεγονός ότι η δύναμη ενός εθνολαϊκιστικού κόμματος στην Ελβετία δεν αναδεικνυεται σε δύναμη διάσπασης έχει να κάνει με το πολιτικό σύστημα. Εδώ και δεκαετίες τα τέσσερα μεγαλύτερα κόμματα σχηματίζουν ομόφωνα την επταμελή κυβέρνηση. Τα δύο προέρχονται από το SVP. Οι υπουργοί συχνά παραμένουν στη θέση τους για δέκα ή περισσότερα χρόνια μέχρι να υποβάλουν την παραίτησή τους. Οι βουλευτικές εκλογές αλλάζουν μόνο το μέγεθος των κοινοβουλευτικών ομάδων. Επίσης οι εκλογές δεν αποτελούν ευκαιρία για να τιμωρηθεί μια κυβέρνηση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι γίνονται τέσσερα δημοψηφίσματα το χρόνο. Οποιοσδήποτε συλλέξει αρκετές υπογραφές μπορεί να ξεκινήσει μια πρωτοβουλία. Εάν η πλειοψηφία ψηφίσει υπέρ σε ένα δημοψήφισμα, τότε έχουμε μια διαφορετική μορφή ελέγχου του κυβερνητικού έργου. Η συμμετοχή σε εθνικές εκλογές είναι συνήθως μικρότερη από το 50%.
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου
Πηγή: Deutsche Welle