Στα ύψη έχουν φθάσει οι εισπράξεις του δημοσίου από τις κληρονομιές και τις γονικές παροχές. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, τα έσοδα από τις ανωτέρω δύο κατηγορίες ανήλθαν το προηγούμενο έτος στα 240 εκατ. ευρώ, εξέλιξη που οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στη μεταβίβαση μέσω γονικών παροχών, μεγάλων περιουσιών (άνω του 1 εκατ. ευρώ, καθώς και μετοχών).
Σημειώνεται ότι το αφορολόγητο όριο στις γονικές παροχές ανέρχεται στο ποσό των 800.000 ευρώ και πάνω από το ποσό αυτό επιβάλλεται φόρος.
Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες ισχύουν αφορολόγητα όρια και σε ορισμένες υψηλότερα απ’ ό,τι στη χώρα μας, ενώ σε άλλες δεν επιβάλλεται καθόλου φόρος. Για παράδειγμα, στην Ιταλία το αφορολόγητο όριο ανέρχεται σε 1 εκατ. ευρώ και μετά το ποσό αυτό επιβάλλεται φόρος με συντελεστή 4%, ενώ στην Αυστρία δεν υπάρχει φόρος στις κληρονομιές ούτε στις δωρεές.
Τι ισχύει, όμως, σήμερα για τον φόρο στις κληρονομιές και τις δωρεές στην Ελλάδα;
Παρακάτω παρατίθενται ερωτήσεις και απαντήσεις για τους δύο φόρους και τα αφορολόγητα ποσά.
1. Ποιες είναι οι ισχύουσες φορολογικές κλίμακες στις δωρεές/γονικές παροχές;
Για δικαιούχους πρόσωπα της Α΄ κατηγορίας ισχύει νέα φορολογική κλίμακα, για τις δωρεές ή τις γονικές παροχές που πραγματοποιούνται προς αυτούς από 1-10-2021, με αφορολόγητο όριο 800.000 ευρώ και επιβολή φόρου με αυτοτελή συντελεστή 10% για την υπερβάλλουσα αξία μετά την αφαίρεση του αφορολόγητου ποσού, εφόσον δηλαδή η φορολογητέα αξία του περιουσιακού στοιχείου που δωρίζεται ή το οποίο αφορά η γονική παροχή υπερβαίνει τις 800.000 ευρώ.
2. Σε ποια περιουσιακά στοιχεία επιβάλλεται φόρος κληρονομιάς;
Ο φόρος κληρονομιάς επιβάλλεται σε κάθε περιουσία που βρίσκεται στην Ελλάδα και ανήκει σε ημεδαπούς ή σε αλλοδαπούς, καθώς και στην κινητή περιουσία που βρίσκεται στο εξωτερικό και ανήκει σε Έλληνα ή σε αλλοδαπό υπήκοο που είχε την κατοικία του στην Ελλάδα.
3. Ποιος είναι υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;
Ο κληρονόμος ή ο κληροδόχος ή ο νόμιμος αντιπρόσωπός του.
4. Ποια είναι η προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;
Η δήλωση φόρου κληρονομιάς υποβάλλεται μέσα σε εννέα (9) μήνες από τον θάνατο, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στην Ελλάδα ή μέσα σε ένα (1) χρόνο, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στο εξωτερικό ή οι κληρονόμοι ή οι κληροδόχοι διέμεναν κατά τον χρόνο θανάτου στο εξωτερικό (άρθρο 62 ν. 2961/2001). Η προθεσμία αρχίζει κατά κανόνα από :
- τον θάνατο του κληρονομουμένου,
- τη δημοσίευση της διαθήκης ή
- τη δημοσίευση στον τύπο της δικαστικής απόφασης που κηρύσσει την αφάνεια
ή
- τον θάνατο του υποχρέου σε δήλωση, αν αυτός δεν υπέβαλε δήλωση ή
- τη λήξη της αναβολής, όταν υπάρχει μετάθεση του χρόνου γένεσης φορολογικής υποχρέωσης, λόγω επιδικίας, συνένωσης της επικαρπίας με την ψιλή κυριότητα, αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, είσπραξης πνευματικών δικαιωμάτων κ.λπ.
5. Ποια δικαιολογητικά απαιτούνται κατά την υποβολή δηλώσεων φόρου κληρονομιάς;
α) Ληξιαρχική πράξη θανάτου,
β) αντίγραφο διαθήκης,
γ) κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό της αρμόδιας δημοτικής ή κοινοτικής αρχής περί του είδους και του βαθμού συγγενείας προς τον κληρονομούμενο,
δ) πιστοποιητικό του Γραμματέα του Ειρηνοδικείου περί μη δημοσιεύσεως νεότερης διαθήκης ή περί μη δημοσιεύσεως διαθήκης στην περίπτωση της εξ αδιαθέτου διαδοχής,
ε) δημόσιο έγγραφο από το οποίο να προκύπτει η ηλικία του επικαρπωτή, όταν για τον προσδιορισμό της αξίας λαμβάνεται υπόψη η ηλικία αυτού,
στ) έγγραφο νομιμοποιήσεως, σε περίπτωση πληρεξουσίου,
ζ) τα έγγραφα που αποδεικνύουν τη μετάθεση του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης,
η) αποδεικτικά χρεών της κληρονομιάς.
7. Πότε επιβάλλεται φόρος δωρεάς-γονικής παροχής;
Φόρος γονικής παροχής ή δωρεάς επιβάλλεται όταν μεταβιβάζεται με γονική παροχή περιουσιακό στοιχείο σε φυσικό πρόσωπο ή δωρίζεται σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο.
8. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από τον φόρο γονικής παροχής;
α) Το τέκνο που ζητά την απαλλαγή, ο/η σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα τους να μην έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται, αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων είναι 70 τ.μ., προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.
β) Το τέκνο να είναι Έλληνας ή πολίτης κρατών-μελών της Ε.Ε. και των χωρών του Ε.Ο.Χ.
γ) Το ακίνητο να αποκτάται κατά πλήρη κυριότητα και ολόκληρο.
9. Υπάρχει απαλλασσόμενο ποσόν, όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή πρόσωπο με το οποίο o κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή ανήλικο τέκνο του;
Για θανάτους μετά την 26-1-2010, όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή ανήλικο τέκνο του κληρονομουμένου, απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιάς αξία κληρονομιαίας περιουσίας μέχρι 400.000 ευρώ για κάθε κληρονόμο (με αντίστοιχο περιορισμό των κλιμακίων υπολογισμού του φόρου της Α΄ κατηγορίας). Η απαλλαγή ισχύει και στην περίπτωση που ο κληρονόμος είναι πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Για τη χορήγηση της απαλλαγής αυτής στο/στη σύζυγο του κληρονομουμένου ή στο πρόσωπο με το οποίο είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ισχύει η προϋπόθεση της πενταετούς συμβίωσης η οποία λύθηκε με τον θάνατό του.