Έρχονται καυτά καλοκαίρια και διπλασιάζονται -φτάνοντας τις 16- οι μέρες με θερμοκρασίες άνω των 35ºC, αλλά και τροπικές νύχτες με το θερμόμετρο πάνω από τους 20ºC την άνοιξη και το καλοκαίρι. Από την άλλη, μειώνονται οι μέρες παγετού, στοιχείο που από μια πρώτη ματιά φαίνεται θετικό, έχει ωστόσο αρνητικές συνέπειες σε μια σειρά από καλλιέργειες, όπως είναι τα σιτηρά που θέλουν κρύους χειμώνες.
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και θα αφήνει ακόμη πιο σκληρό αποτύπωμα τα επόμενα χρόνια. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει η πρώτη φάση της μελέτης που εκπονεί ομάδα ερευνητών του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον αγρομετεωρολόγο, καθηγητή του Τομέα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας στο Τμήμα Γεωλογίας, Θεόδωρο Μαυρομμάτη.
Ήδη έχει ολοκληρωθεί η πρώτη φάση του προγράμματος CLIMPACT του Εθνικού Δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή και τις Επιπτώσεις της, το οποίο έχει αναφορές στο εγγύς μέλλον (το 2050) και στο απώτερο (το 2100), ενώ ξεκίνησε η β΄ φάση της μελέτης όπου θα υπάρξει μεγαλύτερη έμφαση στις επιπτώσεις στον αγροτικό τομέα και μάλιστα οι ερευνητές θα προχωρούν και σε συστάσεις.
«Η μελέτη παρουσιάζει μια αξιολόγηση της προβλεπόμενης κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα σε δύο περιόδους, μια κοντινή (2021–2050) και μια μακρινή (2071–2100), εστιάζοντας σε δείκτες θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων που σχετίζονται με την καλλιέργεια κατά τη διάρκεια κρίσιμων χρονικών περιόδων για το σιτάρι, τη ντομάτα, το βαμβάκι, την πατάτα, το αμπέλι, το ρύζι και την ελιά. Η ανάλυση βασίστηκε σε ένα σύνολο 11 κλιματικών σεναρίων από περιοχικά κλιματικά μοντέλα που έγιναν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος EURO-CORDEX», δήλωσε στη Voria.gr ο κ. Μαυρομμάτης.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, την οποία υπογράφουν οι καθηγητές Δημήτρης Μελάς και Πρόδρομος Ζάνης και οι μεταδιδάκτορες Αριστείδης Γεωργούλιας και Δημήτρης Ακριτίδης, οι μέρες με θερμοκρασία μεγαλύτερη των 35°C το καλοκαίρι μπορεί να φτάσουν σε αριθμό ώς και τις 16 μέχρι το 2050 σε όλη τη χώρα, εξαιρούμενων κάποιων ορεινών περιοχών στην Πίνδο, στη Μακεδονία και στην Πελοπόννησο.
Το δεύτερο πολύ σημαντικό συμπέρασμα είναι πως όσο αυξάνονται οι θερμές μέρες μειώνονται οι μέρες του παγετού την άνοιξη -ο παγετός καταστρέφει τα εσπεριδοειδή-, γεγονός που αναμένεται να ευνοήσει καλλιέργειες όπως το σιτάρι, το βαμβάκι, η ντομάτα, η πατάτα, το αμπέλι.
Μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα (αρχικά ώς το 2050 και μακροπρόθεσμα ώς το 2100), οι κλιματικοί δείκτες θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων θα παρουσιάσουν μεταβολή στην εποχική συχνότητά τους σε ιδιαίτερα κρίσιμες περιόδους για την ανάπτυξη βασικών καλλιεργειών της ελληνικής γεωργίας.
Ασφαλώς και δεν θα εκλείψουν ακραία καιρικά φαινόμενα με δυσμενείς επιπτώσεις, όπως οι πλημμύρες -τελευταίο παράδειγμα οι φονικές πλημμύρες στον θεσσαλικό κάμπο τον περασμένο Σεπτέμβριο- ή οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες που οδηγούν σε παρατεταμένη ξηρασία και φέρνουν μέγα-πυρκαγιές -χαρακτηριστικό παράδειγμα η πολύνεκρη πυρκαγιά στον Έβρο τον Αύγουστο του 2023, που ήταν και η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί στην ΕΕ από το 2000, όταν άρχισαν να καταγράφονται δεδομένα. Άλλωστε η κλιματική κρίση χτυπά με ραγδαιότητα ολόκληρο τον πλανήτη και ειδικά για την περιοχή μας κάθε τέτοια μεγάλη καταστροφή, που έχει συνέπειες και στην αγροτική παραγωγή, φέρνει ντόμινο επιπτώσεων και σε άλλους τομείς της παραγωγικής και οικονομικής ζωής. Όταν καταστρέφονται καλλιεργήσιμες εκτάσεις, εκλείπουν από τα ράφια συγκεκριμένα προϊόντα και εκτοξεύονται οι τιμές και οι εισαγωγές.
Οι καλλιεργητικές εκτάσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 36% της ελληνικής γης και το 24% αυτού του ποσοστού αφορά σε αρδευόμενες εκτάσεις. Η γεωργία εξαρτάται άμεσα από το κλίμα και τις καιρικές συνθήκες και οποιαδήποτε αλλαγή στη θερμοκρασία, στις βροχοπτώσεις, στις συγκεντρώσεις CO² έχει άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις.
Για παράδειγμα η ελιά, που με 130.000.000 δέντρα καλύπτει το 20% της καλλιεργούμενης έκτασης ως δενδρώδες είδος, δεν αντέχει σε παγωμένους χειμώνες, αλλά ούτε και σε πολύ ζεστά καλοκαίρια, καθώς πάνω από τους 35ºC και ειδικά στους 40-45ºC σταματά η φωτοσύνθεση και η ανάπτυξη του καρπού. Η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής ευνοεί την καλλιέργεια της ελιάς σε πιο ψυχρά σήμερα κλίματα, όπως λ.χ. σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης.
Επιπλέον, όπως σημειώνεται στη μελέτη, «στην περιοχή της Μεσογείου, η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση της βροχόπτωσης θα έχουν άμεσες επιπτώσεις στις αποδόσεις των καλλιεργειών και έμμεσες επιπτώσεις στη διαθεσιμότητα του νερού. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες θα διαμορφώσουν καταλληλότερες συνθήκες για τον πολλαπλασιασμό των ζιζανίων και των παρασίτων ενώ οι μειώσεις των βροχοπτώσεων αναμένεται να αυξήσουν την πιθανότητα βραχυπρόθεσμων αποτυχιών των καλλιεργειών και μακροπρόθεσμης μείωσης της παραγωγής».
Αντίστοιχα η μείωση ημερών παγετού θα αλλάξει την αμπελοκαλλιέργεια και στο μέλλον θα διαφοροποιηθούν οι περιοχές και οι ποικιλίες που καλλιεργούνται, καθώς και οι μέρες συγκομιδής, αφού θα αλλάξει ο βλαστικός κύκλος της αμπέλου.
Η μελέτη διαπιστώνει πως αυτά τα δεδομένα παρέχουν μόνο μια γενική εικόνα της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής στην καλλιεργητική περίοδο και οδηγούν στο συμπέρασμα πως επηρεάζεται τόσο η ποιότητα όσο και η ποσότητα συγκεκριμένων προϊόντων.
Σε ό,τι αφορά τη συχνότητα των ημερών βροχής, επισημαίνεται ότι μέχρι το 2050 οι μειώσεις στη συχνότητα των ημερών με ύψος βροχής μεγαλύτερο του 1 χιλιοστού θα είναι ασήμαντες την άνοιξη και το καλοκαίρι (μέχρι 4-5 ημέρες τον χρόνο), ωστόσο στο μακρινό μέλλον (ώς το 2100) πιθανόν να ανέλθουν σε 8-9 μέρες τον χρόνο σε όλη την Ελλάδα.
Συνεπώς, όπως σημειώνει ο κ. Μαυρομμάτης, «το αυξημένο έλλειμμα νερού την άνοιξη αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά το σιτάρι, την πατάτα και την ελιά το καλοκαίρι, τη ντομάτα και το αμπέλι την άνοιξη-καλοκαίρι, ιδιαίτερα το δεύτερο μισό του 21ου αιώνα, σύμφωνα με το σενάριο για το μακρινό μέλλον».