Οι καθυστερήσεις στα έργα υποδομής και γενικότερα σε έργα και δράσεις στη χώρα μας έχουν εκτός από την αυτονόητη οργή των πολιτών και την απαξίωση του πολιτικού προσωπικού της χώρας και σοβαρότερες επιπτώσεις (έως μοιραίες), κρατώντας καθηλωμένη την πραγματική πρόοδο και ανάπτυξη και τη σύγκλιση με τις πιο αναπτυγμένες και προηγμένες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου.
Ένας πολύ έμπειρος πολιτικός μού είπε κάποτε κάτι που το θεωρώ σοφό: Δεν έχει κανένα νόημα να ανακοινώνουν χρονοδιαγράμματα στην Ελλάδα και να καλλιεργούν προσδοκίες, από τη στιγμή που δεν πρόκειται να τηρηθούν.
Το δεδομένο σε αυτή την πρόταση είναι ότι «δεν πρόκειται να τηρηθούν». Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στην πορεία των ετών διαπίστωσα ως δημοσιογράφος ότι ο πειρασμός της ημερομηνίας παράδοσης ενός έργου τελικά δεν χρειάζεται να είναι και τόσο μεγάλος. Άντε όμως να το κάνεις αυτό συνείδηση στον πολίτη, ο οποίος περιμένει να ακούσει πότε θα τελειώσει ένα έργο που άρχισε. Λογικά και αυτονόητα. Έλα όμως που στην Ελλάδα το αυτονόητο και το λογικό είναι ζητούμενο. Στην πίεση αυτή, στην οποία υποπίπτουμε και οι δημοσιογράφοι, επιμένοντας να μάθουμε καταληκτική ημερομηνία, οι πολιτικοί δίνουν μια απάντηση.
Υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά σε σύγκριση με το παρελθόν. Παλιά συντόμευαν αυθαιρέτως τον χρόνο και ανακοίνωναν ημερομηνίες που ήταν ανέφικτες. Πλέον από τα πολλά παθήματα έμαθαν τουλάχιστον να ανακοινώνουν τη συμβατική ημερομηνία των έργων και δράσεων. Άρα αυτός που εξαγγέλλει είναι τουλάχιστον τίμιος απέναντι σε αυτόν που ακούει την εξαγγελία. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που είναι πιο πρακτικοί και αποδεικνύονται πιο έξυπνοι και πιο συνεπείς. Δίνουν έναν αέρα έξι μηνών στην καταληκτική ημερομηνία και έχουν το κεφάλι τους σχετικά ήσυχο. Θα μείνω με την απορία γιατί δεν το κάνουν όλοι...
Μέχρις εδώ έχουμε μια εμφανή πρόοδο του συνόλου του πολιτικού προσωπικού, αλλά και του τεχνικού προσωπικού της χώρας. Οι καθυστερήσεις των παραδόσεων σε σχέση με τις εξαγγελίες περιορίστηκαν όμως σημαντικά; Όχι. Εύλογη η ερώτηση: «Γιατί;». Επειδή, για να ξεπεράσουν οι πάσης φύσεως ανάδοχοι το πρόβλημα της καθυστέρησης, το οποίο δεν είναι πρόβλημα απλώς ημερομηνιών, αλλά συνιστά πια αδίκημα με ποινές και επιπτώσεις, βρήκαν διάφορα παράθυρα στους νόμους. Συμπληρωματικές συμβάσεις, τμηματική παράδοση, μερική παράδοση, παρατάσεις με τον νόμο και μια σειρά άλλες μεθοδεύσεις, οι οποίες μπορούν να δικαιολογήσουν τις νέες καθυστερήσεις.
Η Πολιτεία όφειλε να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα αποφασιστικά. Διότι της έχει γυρίσει εδώ και χρόνια μπούμερανγκ και στην ουσία δεν έχει χαθεί η εμπιστοσύνη του κόσμου στους εργολάβους, αλλά στους πολιτικούς. Οι εργολάβοι έχουν τη νομιμοποίηση στη συνείδηση του κόσμου ότι στόχος τους είναι το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος. Συνεπώς ελέγχονται μόνον για την ποιότητα του έργου που παραδίδουν κι αυτό πάλι υπό προϋποθέσεις...
Τα αναφέρω όλα αυτά με αφορμή και πάλι το αδιανόητο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Τα συστήματα ασφαλούς μετακίνησης των τρένων καθυστερούν και καθυστερούν και καθυστερούν. Επτά συμπληρωματικές συμβάσεις, όλες για να δικαιολογήσουν τις καθυστερήσεις. Πόσοι ανάδοχοι κηρύχθηκαν έκπτωτοι; Είχαν κάποιο τίμημα οι καθυστερήσεις και η υπέρβαση των χρονοδιαγραμμάτων στους αναδόχους; Τι έκαναν οι κατά καιρούς πολιτικές ηγεσίες προκειμένου να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα; Μόνον διευκόλυναν τους υπαίτιους των καθυστερήσεων και τους έδιναν παρατάσεις και συμπληρωματικές συμβάσεις, χρεώνοντας μάλιστα κάθε τόσο επιπλέον τους φορολογούμενους;
Όλοι γνωρίζουν πόσος λαϊκισμός μπορεί να χωρέσει στις απαντήσεις σε αυτά τα λογικά ερωτήματα, που απασχολούν όλη την ελληνική κοινωνία, η οποία βλέπει πως εκείνος που πλήρωσε το μάρμαρο ήταν τα θύματα του μεγαλύτερου σιδηροδρομικού δυστυχήματος στη χώρα.
Ας αφήσω όμως αυτό το τραγικό γεγονός για να μην υποπέσω σε ακόμη χειρότερους «λαϊκισμούς» και «υπεραπλουστεύσεις». Ας δούμε άλλα παραδείγματα στη μικρή μας γειτονιά, στη Θεσσαλονίκη. Το μετρό είναι το πιο «διάσημο». Δεν είναι το μόνο. Η γέφυρα που χάσκει στον... αέρα και θα συνδέσει το λιμάνι με τον ΠΑΘΕ και την Εγνατία; Η σύνδεση λιμανιού – σιδηροδρόμου; Το «ορφανό» χιλιόμετρο στην Ποτίδαια που παραδόθηκε με καθυστέρηση 15ετίας; Η θαλάσσια αστική συγκοινωνία; Η υποθαλάσσια αρτηρία; Οι πλατείες Ελευθερίας και Διοικητηρίου; Ακόμη και ο άξονας ΠΑΘΕ, που έχει εγκαταστημένα εργοτάξια εδώ και πολλά χρόνια, τα οποία δεν τα άντεξε ούτε η άσφαλτος και εγκυμονεί καθημερινά κινδύνους για ατυχήματα εκεί κοντά στα διόδια των Μαλγάρων; Δεν έχει τελειωμό.
Για όλα αυτά οι πολιτικοί κρίνονται κάθε φορά που έχουμε εκλογές. Το ερώτημα είναι γιατί επιλέγουν και οι ίδιοι να επωμίζονται την ευθύνη στο σύνολό της, αποφεύγοντας να την επιρρίψουν (αυτή που αναλογεί) στον κάθε ανάδοχο, ειδικά όταν εμφανώς έργα καθυστερούν με δική του ευθύνη. Δεν θα το απαντήσω, διότι έχω κατασταλαγμένη άποψη, όμως προτιμώ να το αποφύγω, επειδή ούτε αρμοδιότητά μου είναι ούτε θα βάλω εγώ μυαλό σε κάποιους. Να πεις ότι αφορά σε ένα κόμμα, σε μια μερίδα πολιτικών, να το κάνεις. Αφορά στο σύνολό τους, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις. Δεν μπορώ όμως να μην το επισημάνω, εκφράζοντας πιστεύω έναν γενικότερο ή σωστότερα γενικευμένο προβληματισμό.
Δικαιολογίες για τις καθυστερήσεις υπάρχουν σε κάθε έργο, μικρότερο ή μεγαλύτερο. Πολλές από αυτές αντικειμενικά στέκουν. Πολλές συνιστούν απλώς προσπάθεια να δικαιολογηθούν τα αδικαιολόγητα. Με τόσες καθυστερήσεις σχεδόν στο σύνολο των έργων, κανένας πολίτης δεν εξετάζει πια τις αιτίες. Δεν τον ενδιαφέρουν και ορθώς. Για να γίνει αποδεκτή μια δικαιολογία θα πρέπει να συνιστά εξαίρεση κι όχι κανόνα.
Και μπορεί τα εύκολα εξιλαστήρια θύματα των καθυστερήσεων να είναι οι πολιτικοί, όμως και ο τεχνικός κόσμος οφείλει επιτέλους να ανακτήσει την αξιοπιστία του και να μην επιτρέπει να αμαυρώνεται και να απαξιώνεται συνολικά για χάρη κάποιων (πολλές φορές κατ' επανάληψη) αφερέγγυων εταιρειών ή επαγγελματιών.
Υπάρχει μια οδηγία, ειδικά για τα έργα που υλοποιούνται μέσω ευρωπαϊκών πόρων, η οποία συνέβαλε στον περιορισμό των καθυστερήσεων τα τελευταία χρόνια. Αυτή η οδηγία λέει ότι πρέπει στην πρώτη... στραβή οι φορείς υλοποίησης των έργων να μη διστάζουν να κηρύσσουν έκπτωτο τον εργολάβο. Προς το παρόν η απειλή ψιλολειτουργεί, αλλά, επειδή με δυσκολία γίνεται πράξη, δεν έγινε εργαλείο αλλαγής νοοτροπίας. Καιρός να γίνει. Καιρός να ενεργοποιηθούν, εν ανάγκη και με την τήρηση του γράμματος του νόμου, οι μηχανισμοί αντίδρασης της πολιτικής διοίκησης έναντι φαινομένων υπέρβασης των συμβατικών χρονοδιαγραμμάτων, ακόμη και των ενδιάμεσων χρονοδιαγραμμάτων σε έργα. Καιρός και τα συλλογικά όργανα των μηχανικών να αναλάβουν δράση και να πουν τα πράγματα με το όνομά τους, επιδιώκοντας «κάθαρση» του χώρου τους.
Σε άλλη περίπτωση, η αναξιοπιστία του πολιτικού προσωπικού θα συνεχιστεί και θα επιδεινωθεί, ενώ σταδιακά στο κάδρο των απαξιωμένων θα μπει και ο τεχνικός κόσμος. Οι καθυστερήσεις δεν είναι «μπίζνα», συνιστούν παθογένεια, η οποία όσο δεν αντιμετωπίζεται οδηγεί σε βαρύτερες απώλειες, που δεν είναι δυστυχώς μόνον οικονομικές...