Παρακολούθησα, στον βαθμό που μπορούσα και εξ αποστάσεως, το συνέδριο της Καθημερινής, του ΜΙΕΤ, του Οικονομικού Φόρουμ Δελφών και του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Ecomonics, «ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ: 50 Χρόνια Μετά», που πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
Ξεχώρισα τη συζήτηση που έγινε υπό τον συντονισμό της Ηλιάνας Μάγρα και με συμμετέχοντες την Άννα Διαμαντοπούλου, τον Τάσο Γιαννίτση και την Έφη Αχτζιόγλου, όπως και τις πολύ εύστοχες ερωτήσεις και τοποθετήσεις του Μάνου Ματσαγγάνη, της Αντιγόνης Λυμπεράκη και του Πάσχου Μανδραβέλη. Θέμα ο μισός αιώνας κοινωνικού κράτους, ασφαλιστικού, αγοράς εργασίας, προνοιακών πολιτικών και εκπαίδευσης.
Στο πάνελ ειπώθηκε ότι το 2001 όλοι γνώριζαν ότι με όχημα το ασφαλιστικό έρχεται η χρεωκοπία της χώρας ώς το 2010. Όπερ και εγένετο. Τα υπόλοιπα είναι λίγο ώς πολύ γνωστά. Το ασφαλιστικό του Γιαννίτση πήγε άπατο από τις τότε αντιδράσεις και τα αποτελέσματα την ελληνική κοινωνία είναι γνωστά. Η οικονομική κρίση ενέσκηψε, οι πρώτοι που την πλήρωσαν ήταν οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι και έκτοτε μόνο τα τελευταία λίγα χρόνια σηκώνουμε κεφάλι. Σηκώνουμε όμως;
Όπως ορθώς παρατήρησαν οι ομιλητές οι συντάξεις εξακολουθούν να αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό πάνω από το 50% των κρατικών δαπανών. Κι αυτό το ποσοστό πιθανώς θα αυξηθεί περαιτέρω, διότι πολύ απλά αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής και πλέον έχουμε το φαινόμενο της λεγόμενης τέταρτης ηλικίας να είναι δυναμικό και όχι αμελητέο.
Πού πηγαίνουν όμως οι σημαντικές κοινωνικές δαπάνες του Κράτους; Σύμφωνα με τους ομιλητές, το 80% στις συντάξεις, το 8% - 9% στο ΕΣΥ και μόλις το 10% - 11% σε επιδόματα για την ανεργία, τη φτώχεια και την κοινωνική φροντίδα. Αν δεν αλλάξει, τόνισαν οι ομιλητές, η εξίσωση δεν βγαίνει και κυρίως αφενός δεν ασκείται η κοινωνική πολιτική που θα έπρεπε, με αποτέλεσμα η φτώχεια και οι ανισότητες να μεγαλώνουν, αφετέρου ο κίνδυνος να μπει στο σύνολό της η κοινωνία σε μια νέα περιπέτεια οικονομικής κρίσης με άξονα το ασφαλιστικό δεν έχει ξεπεραστεί.
Αναφέρω μόνο τα στοιχεία που ακούστηκαν και μου κέντρισαν το ενδιαφέρον:
- Η παιδική φτώχεια στην Ελλάδα προσδιορίζεται στο 29%.
- Το πρόβλημα της μακροχρόνιας ανεργίας είναι πολύ μεγάλο στη χώρα και δεν αντιμετωπίζεται με αποτελεσματικότητα.
- Το επίδομα ανεργίας δεν είναι σχεδιασμένο για να καλύψει τη μακροχρόνια ανεργία, καθώς είναι μόλις 200 ευρώ και καλύπτει μόνον ένα χρόνο.
- Πρέπει να υπάρξουν αλλαγές στο ασφαλιστικό, διαφορετική αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων και νέα προτεραιοποίηση.
- Δεν υπάρχει πολιτικό ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση της φτώχειας.
- Τα συνδικάτα τι νόημα έχουν όταν το 96% των επιχειρήσεων έχει ώς εννέα εργαζόμενους;
Δομικά προβλήματα, τα οποία ωστόσο κάποια στιγμή πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αν όχι και πάλι θα κλαίμε πάνω από τις στάχτες ενός κατεστραμμένου ασφαλιστικού και μιας χρεωκοπημένης χώρας, για να κάνουμε εκ νέου διαπιστώσεις δεκαετίες μετά την καταστροφή.
Η ανασφάλιστη εργασία, παρά τους ελέγχους, που είναι περισσότεροι από ποτέ, παρά τις προσπάθειες, παρά την αυστηροποίηση των ποινών, παρά τις ενισχύσεις των επιχειρήσεων, παραμένει μια μεγάλη μαύρη τρύπα. Για παράδειγμα, ο σχετικός νόμος (ο τελευταίος) αφήνει παραθυράκι σε διάφορους που διατηρούν επιχειρήσεις να βάζουν έναν μπροστινό, ο οποίος επωμίζεται τα χρέη και δεν καταβάλλουν τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων, χωρίς οι εργαζόμενοι να μιλούν, διότι τον ασφαλιστικό χρόνο τους τον καλύπτει η Πολιτεία. Μήπως δεν είναι έτσι;
Από την άλλη δεν είναι κοροϊδία να μη λογίζεται ως προϋπηρεσία ενός εργαζόμενου ο χρόνος που δούλεψε ως ελεύθερος επαγγελματίας ή ο χρόνος που εργάστηκε σε διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους; Είναι αμελητέα η απώλεια εσόδων και άρα και τα έσοδα από τις ασφαλιστικές εισφορές;
Οι στρεβλώσεις είναι πολλές ακόμα. Όμως το πιο σημαντικό είναι ότι το ασφαλιστικό και πάλι δεν βγαίνει. Δεν χρειαζόταν ένα πάνελ και οι εξέχοντες ομιλητές να μας το πουν και να χτυπήσουν το καμπανάκι. Το γνωρίζουμε όλοι. Η ισχύς όμως όσων βολεύονται από τη σημερινή κατάσταση είναι εξαιρετικά μεγάλη για να αποτρέψει οποιαδήποτε συζήτηση για ουσιαστική αλλαγή του. Για μια μεταρρύθμιση, που πρώτο μέλημά της θα είναι η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού κι όχι περισσότερα έσοδα για το κράτος ή εξυπηρέτηση της μη υγιούς επιχειρηματικότητας. Διότι το πλήγμα στον ανταγωνισμό είναι μεγάλο και κάποιοι που θα έπρεπε να κλείσουν επιβιώνουν, ενώ όσοι πηγαίνουν με τον σταυρό στο χέρι όχι.
Κυρίως θύματα όμως είναι οι σημερινοί εργαζόμενοι, που δεν λαμβάνουν πλουσιοπάροχες αμοιβές και θα κληθούν σε λίγα χρόνια ως συνταξιούχοι να υποστούν νέο πλήγμα στα εισοδήματά τους. Δηλαδή ούτε τότε, στη σύνταξη, δεν θα μπορούν να ξεφύγουν από το άγχος και την αγωνία της οικονομικής επιβίωσης.
Στο ασφαλιστικό απαιτείται μια γενναία μεταρρύθμιση. Κάτι που στην Ελλάδα δύσκολα θα περάσει. Όσοι το δοκίμασαν δεν είχαν καλή πολιτική τύχη. Όμως καλύτερα να σε μνημονεύουν επειδή προσπάθησες να δώσεις λύση, παρά να σε μνημονεύουν επειδή δεν φρόντισες εγκαίρως να αποτρέψεις μια νέα οικονομική κρίση.
Σε αυτή τη μεταρρύθμιση απαιτείται επιπλέον πολιτική γενναιότητα όχι μόνο από το κυβερνών κόμμα (το εκάστοτε), αλλά από όλες τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Αλλιώς οι στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας, στην πρόνοια, στο ασφαλιστικό, στο επιχειρείν, μπορούν να αποβούν μοιραίες για την οικονομία της χώρας και για τα οικονομικά καθενός από τους πολίτες... Χώρα και κοινωνία δεν θα αντέξουν νέες περιπέτειες, μόλις λίγα χρόνια μετά την οικονομική κρίση.