Έκκληση για την ενίσχυση των ελαιοκαλλιεργητών της Χαλκιδικής κάνουν μέσω επιστολής προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Λευτέρη Αυγενάκη οι συνεταιριστικοί φορείς καλλιέργειας ελιάς όλης της περιοχής, αφού όπως τονίζουν το φαινόμενο της ακαρπίας χτύπησε σε ποσοστό άνω του 90%.
Διαβάστε ακόμα: Χαλκιδική: Γιατί φέτος «σιώπησαν» τα ελαιόδεντρα - Σοκ για εξαγωγές και θέσεις εργασίας
Όπως αναφέρουν, οι υψηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν κατά κόρον στην Χαλκιδική για μεγάλο χρονικό διάστημα (Οκτώβριο, Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2022) σε συνδυασμό με την παροδική, αλλά ιδιαίτερα υψηλή θερμοκρασία του Ιανουαρίου του 2023, «επηρέασαν σε μη αναστρέψιμο βαθμό το στάδιο επαγωγής των οφθαλμών και των ενδοοφθαλμικών μορφολογικών μεταβολών των ελαιόδεντρων, με αποτέλεσμα τη μη διαφοροποίηση ή τη μερική διαφοροποίηση, των ανθοφόρων οφθαλμών ανεξάρτητα από τις θερμοκρασίες, που επικράτησαν στη συνέχεια».
Οι φορείς υπενθυμίζουν ότι η «χονδρολιά Χαλκιδικής» και η «ελιά Χαλκιδικής» απαιτεί έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες για 900 τουλάχιστον ώρες κάτω των 7,2⁰C κατά τη χειμερινή περίοδο, ώστε να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του δένδρου σε ψύχος.
Παράλληλα τονίζεται ότι στην περιοχή της Χαλκιδικής καλλιεργούνται 360.000 στρέμματα ελιάς, από τα οποία τα 225.000 για παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς και τα 135.000 για παραγωγή ελαιόλαδου.
Επισημαίνεται δε πως με την καλλιέργεια ελιάς είναι συνδεδεμένες, λειτουργούν και αναπτύσσουν οικονομική δραστηριότητα περισσότερες από 150 μεταποιητικές μονάδες επεξεργασίας βρώσιμης ελιάς, ελαιοτριβεία και τυποποίησης ελαιόλαδου.
«Συνολικά 60.000 άνθρωποι, από τις 100.000 του πληθυσμού της Χαλκιδικής, ποσοστό 60% δηλαδή, ασχολούνται με την καλλιέργεια ελιάς. Στο ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνονται εργαζόμενοι σε μεταποιητικές μονάδες, γεωπόνοι, παραγωγοί, εργάτες γης, έμποροι και όλα τα συναφή με την ελαιοκαλλιέργεια επαγγέλματα (βενζινάδικα, αρδευτικά καταστήματα, κλπ)», σημειώνει η επιστολή.
Παρατίθενται ακόμα από τεχνικά στοιχεία του ΓΕΩΤΕΕ, τα οικονομικά δεδομένα εξόδων για την καλλιέργεια της επιτραπέζιας ελιάς, τα οποία είναι υψηλότερα από κάθε άλλη ποικιλία και ανέρχονται στα 775€/στρ. (λίπανση 150€/στρ., φυτοπροστασία 200€/στρ., εργατικά κλαδέματος και συγκομιδής 250€/στρ., ενεργειακό κόστος και άρδευση 100€/στρ., ενοίκιο 75€/στρ.).
Μάλιστα υπενθυνίζεται η ακαρπια του 2021 που προέκυψε λόγω των συνεχόμενων παγετών και σύμφωνα με μελέτη, που διεξήχθη από την καθηγήτρια κ. Χριστίνα Αναγνωστοπούλου, του Τμήματος Μετεωρολογίας, της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ σχετικά με την κλιματική αλλαγή και την ελαιοκαλλιέργεια (η μελέτη επισυνάπτεται), το φαινόμενο είναι επαναλαμβανόμενο και πλήττει ιδιαίτερα την εν λόγω ποικιλία.
«Από την πρώτη στιγμή, που παρατηρήσαμε την καθυστέρηση εμφάνισης ανθοταξιών στα ελαιόδεντρά μας και συγκεκριμένα για δεύτερη φορά σε μια τριετία, δεν μείναμε με σταυρωμένα χέρια. Απευθυνθήκαμε στην επιστημονική κοινότητα και συγκεκριμένα, κλήθηκε ο καθηγητής Δενδροκομίας κ. Αθανάσιος Μολασιώτης, της Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ., προκειμένου να γίνει επιτόπια εκτίμηση της κατάστασης και να υπάρξει επιστημονική τεκμηρίωση για το θέμα της ακαρπίας. Σύμφωνα με το πόρισμα του καθηγητή, το οποίο επισυνάπτεται, το ποσοστό ακαρπίας υπολογίζεται στο 90% και οφείλεται στην κλιματική κρίση», αναφέρουν οι φορείς της ελαιοκαλλιέργειας.
Όπως είναι γνωστό από τον καθηγητή ζητήθηκε η εκπόνηση έρευνας με αντικείμενο την επιστημονική τεκμηρίωση της ύπαρξης κλώνων των σημαντικότερων ποικιλιών ελιάς, που καλλιεργούνται στη Χαλκιδική, ώστε να απομονωθούν οι κλώνοι, που είναι ανθεκτικοί στην ακαρπία και την κλιματική αλλαγή, να διερευνηθούν περαιτέρω τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά τους, με την προοπτική της αναπαραγωγής και καλλιέργειας αυτών.
«Θα θέλαμε να λάβετε επίσης υπόψη, ότι έχουμε ήδη καλλιεργήσει και συνεχίζουμε να καλλιεργούμε και να φροντίζουμε τα δέντρα μας κανονικά χωρίς να αναμένουμε να αποδώσουν. Να σημειωθεί επίσης ότι γίνεται μεθοδευμένη δουλειά στην καλλιέργεια της ελιάς Χαλκιδικής, με ολοκληρωμένη και βιολογική διαχείριση», τονίζουν οι καλλιεργητές.
Το πόρισμα της πραγματογνωμοσύνης Μολασιώτη
Στην πραγματογνωμοσύνη του καθηγητή Δενδροκομίας Αθανασίου Μολασιώτη αναφέρεται ότι οι ταξιανθίες της ελιάς εμφανίζονται την άνοιξη και προέρχονται από οφθαλμούς που έχουν σχηματιστεί κατά τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου του προηγούμενου έτους.
Σύμφωνα με τον καθηγητή οι οφθαλμοί αυτοί δεν είναι διαφοροποιημένοι αλλά κατά την έκθεσή τους σε χαμηλές χειμερινές θερμοκρασίες υφίστανται εσωτερικές μεταβολές που οδηγούν στη διαφοροποίησή τους σε ανθοφόρους και στην παραγωγή ταξιανθιών την άνοιξη.
Ο κ. Μολασιώτης επισημαίνει το γεγονός ότι «οι απατήσεις έκθεσης των ανθοφόρων οφθαλμών σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες (ενδεικτικό εύρος τιμών < 7,2 – 13,0 °C) αποτελεί συνεπώς απαραίτητη προϋπόθεση ανθοφορίας, η δε διάρκεια και το επίπεδο των χαμηλών θερμοκρασιών εξαρτάται εν πολλοίς από την ποικιλία και καθορίζει το ποσοστό των οφθαλμών που θα σχηματίσουν ταξιανθίες».
Για την ποικιλία «Χονδρολιά Χαλκιδικής» απαιτείται έκθεση σε μεγάλο αριθμό χαμηλών θερμοκρασιών (περίπου 900 ώρες < 7,2 °C), σε σχέση με άλλες γηγενής και ξενικές ποικιλίες, την χειμερινή περίοδο ώστε να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του δένδρου σε ψύχος για την επαρκή διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών.
Όπως σημειώνει μάλιστα ο ακαδημαϊκός ερευνητής αυτό συμβαίνει εξαιτίας των υψηλών απαιτήσεων σε χαμηλές θερμοκρασίες κατά τις οποίες το συγκεκριμένο ελαιόδεντρο καλλιεργείται αλλά και έχει προσαρμοστεί στις κρατούσες κλιματικές συνθήκες της Βόρειας Ελλάδας.
Μάλιστα σημειώνει ότι χονδρολιά Χαλκιδικής μπορεί να ευδοκιμήσει και σε πιο νότιες και θερμές περιοχές αλλά εκεί αναπτύσσεται μόνο βλαστικά καθώς οι βλαστοφόροι οφθαλμοί δεν απαιτούν ψύχος για να εκπτυχθούν, αδυνατώντας όμως να διαφοροποιήσει άνθη εξαιτίας της έλλειψης χαμηλών θερμοκρασιών.
«Οι ασυνήθιστα αυξημένες θερμοκρασίες που επικράτησαν κατά κόρον στην περιοχή της Χαλκιδικής για εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα (Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2022), σε συνδυασμό με την παροδική αλλά ιδιαίτερα υψηλή θερμοκρασία του Ιανουαρίου (2023), επηρέασαν σε μη αντιστρεπτό βαθμό το στάδιο της επαγωγής των οφθαλμών και των ενδο-οφθαλμικών μορφολογικών μεταβολών με αποτέλεσμα την μη-διαφοροποίηση ή την μερική διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών, ανεξάρτητα από τις θερμοκρασίες που επικράτησαν στη συνέχεια. Η αιτιολόγηση αυτή ενισχύεται και από την διαπίστωση ότι ελαιόδεντρα άλλων ποικιλιών με μικρότερες απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες (π.χ., ‘Καλαμών’ και ‘Κορωνέικης’) άνθισαν κανονικά στην περιοχή της Χαλκιδικής», καταλήγει ο κ. Μολασιώτης.
Η μελέτη επιπτώσεων
Ενδιαφέροντα είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη μελέτη επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην ελαιοκαλλιέργεια της Χαλκιδικής που πραγματοποιήθηκε με επικεφαλής την καθηγήτρια Κλιματολογίας Χριστίνα Αναγνωστοπούλου.
Μερικά από τα πιο σημαντικά ευρήματα που προκύπτουν από αυτή τη μελέτη είναι:
- Η θερμοκρασία δείχνει τη χαρακτηριστική μεσογειακή κατανομή. Οι μέγιστες θερμοκρασίες παρατηρούνται το καλοκαίρι ενώ οι ελάχιστες θερμοκρασίες παρατηρούνται το χειμώνα. Παρατηρείται n αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1.5-2οC σύμφωνα με το κλιματικό σενάριο RCP4.5. Η αντίστοιχη αύξηση για το κλιματικό σενάριο RCP8.5 είναι περίπου 3oC.
- Υπάρχει μεταβολή του βροχομετρικού καθεστώτος στη περιοχή της Χαλκιδικής, με τις πιο ηπειρωτικές περιοχές να υφίστανται τις μεγαλύτερες μεταβολές.
- Οι ανάγκες σε νερό για την ελαιοκαλλιέργεια στη Χαλκιδική είναι σημαντικές. Οι κύριες περιοχές ελαιοκαλλιέργιας βρίσκονται στις πιο ξηροθερμικές περιοχές της Χαλκιδικής με τις απαιτήσεις για άρδευση να είναι μεγάλες.
- Μη αρδευόμενες καλλιέργειες ελιάς δεν θα μπορούν να διατηρηθούν στην περιοχή της Χαλκιδικής.
- Η μείωση της βροχόπτωσης σε πιο βόρειες και ηπειρωτικές περιοχές θα έχει ως πιθανό αποτέλεσμα να μειώσει τα αποθέματα νερού στην περιοχή άρα και τις αρδευτική ικανότητα της κάθε περιοχής.
- Όλο και πιο συχνά, οι ελαιοκαλλιέργειες θα βρίσκονται σε συνθήκες θερμικού stress, γεγονός που θα έχει αρνητική συνέπεια στην ποιότητα του καρπού.
- Η αύξηση της θερμοκρασίας, ειδικότερα τη χειμερινή περίοδο, φαίνεται να επηρεάζει την έκπτυξη των ανθοφόρων οφθαλμών. Τη χειμερινή περίοδο όλο και λιγότερες ημέρες θα έχουν χαμηλές θερμοκρασίες, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι να δυνατό να συλλεχθούν οι απαραίτητες βαθμομονάδες ψύχους για την διακοπή του λήθαργου και την ανθοφορία της ελιάς.
- Η μειωμένη ανθοφορία θα έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του αριθμού των ελιών ανά δέντρο αλλά και της ποιότητας του λαδιού.
- Οι αθροιστικές βαθμομονάδες που επιδρούν στην εμφάνιση των εχθρών της ελιάς, και ειδικότερα του πυρηνοτρύτη, φαίνεται ότι θα αυξηθούν. .
- Η ποιότητα της φυτικής παραγωγής θα αλλάξει σημαντικά κατά τους κύριους εαρινούς και καλοκαιρινούς μήνες.
Σύμφωνα με τη μελέτη όλοι αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν σε λιγότερο παραγωγικές συγκομιδές και πολύ μικρότερος οικονομικό κέρδος