Ο Σεπτέμβριος επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη. Για την ακρίβεια προετοιμάζει από το Μάιο την –κατά κάποιο τρόπο θριαμβευτική- επάνοδό του στο προσκήνιο της πόλης, μετά από τον περσινό χρόνο που τον καθήλωσε στην αφάνεια και τον άφησε για μια χρονιά ισοϋψή με τους άλλους έντεκα μήνες του χρόνου.
Η προ δύο ημερών ανακοίνωση από την ΔΕΘ – Helexpo της διοργάνωσης με σχετικώς κανονικές συνθήκες της 85ης Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης από τις 11 έως τις 19 Σεπτεμβρίου και η –επίσης προ δύο ημερών- επίσκεψη του δημάρχου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Ζέρβα στο Μέγαρο Μαξίμου, μετά από πρόσκληση του Κυριάκου Μητσοτάκη για να συζητήσουν τα έργα της περιοχής, αποτελούν δύο γεγονότα που σημαδεύουν τον Σεπτέμβριο. Διότι –κακά τα ψέματα- ανεξαρτήτως συνθηκών, κυβερνήσεων και καταστάσεων για τη Θεσσαλονίκη η Διεθνής Έκθεση του Σεπτεμβρίου αποτελεί ορόσημο για την επόμενη περίοδο. Κάτι που –παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της ΔΕΘ – Helexpo με τη διοργάνωση του Θεσσαλονίκη Forum- δεν ίσχυσε πέρσι, αφήνοντας ένα κενό σε πολλά επίπεδα. Από την ψυχούλα των πιο ρομαντικών που επιμένουν να λένε ΔΕΘ και να στάζει το στόμα τους μέλι, μέχρι την αγορά του κέντρου που κάθε χρόνο τέτοια εποχή έχει οφέλη, τα οποία έχασε. Αλλά και την ίδια της ΔΕΘ – Helexpo, που παραμένοντας χωρίς αντικείμενο είχε –όπως και να το δει κανείς- υπαρξιακό πρόβλημα. Ο Σεπτέμβρης, λοιπόν, επέστρεψε στην πόλη του.
Επί της ουσίας βέβαια ο Σεπτέμβρης του 2021 δεν προβλέπεται να επιφυλάσσει εκπλήξεις για τη Θεσσαλονίκη. Η μαζική άνοδος της κυβέρνησης με επικεφαλής τον πρωθυπουργό θα δημιουργήσει για λίγες ημέρες μια κινητικότητα, που στο συντριπτικά μεγαλύτερο της ποσοστό θα εξαντληθεί στο επίπεδο των δημοσίων σχέσεων. Από εκεί και πέρα οι εξαγγελίες που μοιραία θα υπάρξουν θα αφορούν λίγο πολύ γνωστά έργα και εξίσου γνωστές καταστάσεις. Σημειώνουμε πρόχειρα: μετρό –πάντα το μετρό!-, υπερυψωμένη Περιφερειακή Οδός, ανάπλαση της ΔΕΘ, παρέμβαση στην αλάνα της Τούμπας, επέκταση της παλιάς παραλίας, αξιοποίηση στρατοπέδου Παύλου Μελά, έργα στο λιμάνι μεταφορικές συνδέσεις ΟΛΘ –ενδεχομένως!-, κέντρο logistics από τον ΟΣΕ, ενδυνάμωση του ΟΑΣΘ και ίσως κάποια άλλα περιφερειακά θέματα. Οι μεγάλες και μικρές πληγές της Θεσσαλονίκης είναι γνωστές τοπικά και διαφημισμένες σε εθνικό επίπεδο. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο στο οποίο όλο το σύστημα στην Ελλάδα τοκίζει και καταφέρνει να βγαίνει κερδισμένο δίνοντας προοπτική (sic) ακόμη και σε περιόδους μηδενικών έως αρνητικών επιτοκίων, όπως αυτές που διανύουμε. Διότι όπως έχει γράψει ο Σαββόπουλος με άλλη αφορμή «στα ρεζιλίκια μας τοκίζοντας / ποτέ κανείς δεν χάνει». Πόσο δίκιο έχει!
Όλα αυτά τα έργα πρέπει να προχωρήσουν και να ολοκληρωθούν επιτέλους! Τα περισσότερα εκκρεμούν επί δεκαετίες. Σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις, μέχρι αυτή τη στιγμή ίσως κανείς να μην μπορεί να εξηγήσει γιατί έχουν μείνει τόσο πίσω ή –ακόμη χειρότερα- γιατί ενώ εξαγγέλθηκαν μερικές φορές και ξεκίνησαν κάποιες άλλες δεν έχουν ολοκληρωθεί, ώστε να σταματήσουμε να μιλάμε γι’ αυτά και απλώς να τα χρησιμοποιούμε για να μας εξυπηρετούν.
Η τελευταία πραγματικά σύγχρονη εξαγγελία για τη Θεσσαλονίκη που ακούστηκε από την κεντρική εξουσία, δηλαδή από πρωθυπουργικά χείλη, και θα μπορούσε, πράγματι, να σφραγίσει τις επόμενες δεκαετίες τη φυσιογνωμία της πόλης, ανάγεται στο μακρινό, πλέον, 2004. Ήταν τότε που ο Κώστας Καραμανλής, στην πρώτη του παρουσία στη ΔΕΘ ως πρωθυπουργός, είχε εξαγγείλει τη δημιουργία της Ζώνης Καινοτομίας Θεσσαλονίκης. Όπως απέδειξε τα επόμενα χρόνια με δραματικό –και ταυτόχρονα μελαγχολικό- τρόπο η συνέχεια της ιστορίας, ήταν μια πρόταση ενδιαφέρουσα μεν, τελείως ανεπεξέργαστη δε. Κάτι χειρότερο: ίσως να ήταν μια πρόταση, την αξία και το βάθος της οποίας δεν κατάλαβαν ούτε αυτοί που την εμπνεύστηκαν, ούτε αυτοί που την διατύπωσαν, ούτε –πολύ περισσότερο- αυτοί που ανέλαβαν να την υλοποιήσουν. Περίπου 17 χρόνια μετά –και ενώ η ψηφιακότητα και η καινοτομία είναι τα βασικά ζητούμενα στην οικονομία και την επιχειρηματικότητα ανά τον πλανήτη- η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας αναζητά ρόλο και κυρίως υποστήριξη στις προτάσεις που όλα αυτά τα χρόνια έχουν διατυπώσει οι διοικήσεις της. Για τη συμμετοχή της Θεσσαλονίκης με προνομιακούς όρους στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση η εξαγγελία έγινε έγκαιρα, αλλά το τρένο κινδυνεύει να χαθεί, δηλαδή να περάσει αναπτύσσοντας ταχύτητα, χωρίς να σταματήσει στο σταθμό.
Με τα σημερινά δεδομένα εκείνο που επίσης θα δούμε προς τα τέλη Αυγούστου είναι οι οργανωμένες επαφές των εκπροσώπων των φορέων της Θεσσαλονίκης με τους κυβερνητικούς παράγοντες και τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ώστε να διατυπωθούν τα γνωστά, χιλιοειπωμένα και εν πολλοίς ξεπερασμένα αιτήματα. Μια ανακύκλωση υπομνημάτων, τα οποία είναι αμφίβολο εάν τα διαβάζει κανείς, αφού –σε τελική ανάλυση- τα μικρού βεληνεκούς αιτήματα είναι τα ίδια σε όλη τη χώρα. Το ακόμη χειρότερο για τις ουσιαστικές προοπτικές της Θεσσαλονίκης είναι ότι η θετική για την πρόοδο του έργου απόφαση του ΣτΕ για το μετρό, μαζί με την υπερυψωμένη Περιφερειακή Οδό και δυο – τρεις αναπλάσεις (ΔΕΘ, Τούμπα, Π. Μελά) θα υπερκαλύψουν το πεδίο των εξαγγελιών για την πόλη και θα χειροκροτηθούν θερμά. Αν υπολογίσει κανείς τα δεδομένα μιλάμε για πολλούς τόνους τσιμέντου που θα πέσουν και θα πληρωθούν. Σε μια εποχή που ακούμε και διαβάζουμε για τα clouds, το δορυφορικό ίντερνετ, τα clusters, τα δίκτυα, την οικονομία της γνώσης και τα… μετα-δεδομένα εμείς εξακολουθούμε να ασχολούμαστε αποκλειστικά με… οικοδομικά υλικά. Και να είμαστε κι ευχαριστημένοι.
ΥΓ. Η προοπτική ενός τόπου έχει διαφορετικά χρονικά χαρακτηριστικά από την προοπτική ενός ανθρώπου. Ξεπερνάει τον κύκλο μιας κυβέρνησης, ενός πρωθυπουργού ή ενός δημάρχου. Φτάνει τουλάχιστον δύο γενιές πιο κάτω και –φυσικά- κάμποσους πρωθυπουργούς και δημάρχους παρακάτω. Μόνο που τις αποφασίζουν, τις διατυπώνουν, τις εξαγγέλλουν και τις υλοποιούν πρωθυπουργοί και δήμαρχοι.
ΥΓ2. Για τη Θεσσαλονίκη αυτή τη στιγμή το πιο δελεαστικό πρότζεκτ με τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά (κατασκευές, αναπλάσεις κλπ.) είναι το θαλάσσιο μέτωπο, από το Καλοχώρι, μέχρι το Αγγελοχώρι. Η συνολική του αξιοποίηση μπορεί να στρέψει τη Θεσσαλονίκη προς τη φυσική της προοπτική, που είναι η θάλασσα, και να αλλάξει το επίπεδο της πόλης. Μόνο που για να προχωρήσει χρειάζονται γενναίες αποφάσεις σε κεντρικό επίπεδο, που δεν θα ληφθούν ποτέ. Στο όνομα της δημοκρατίας, εν προκειμένω των τοπικών κοινωνιών, αλλά και της θεσμικής οργάνωσης, δηλαδή της άρρωστης γραφειοκρατίας του ελληνικού Δημοσίου, τίποτε το συνολικό δεν πρόκειται να γίνει. Ούτε και μπορεί να γίνει. Αρκεί κανείς να σκεφτεί τα χρόνια και χρόνια που απαιτούνται για να παραδοθεί –για παράδειγμα- η πλαζ Αρετσούς από την ΕΤΑΔ στο δήμο Καλαμαριάς και θα τον πιάσει πονοκέφαλος. Μιλάμε για μεταβίβαση από το ελληνικό δημόσιο στο ελληνικό δημόσιο, ώστε κάποιος να φροντίζει και να περιποιείται το χώρο και να κάνουν το μπανάκι τους και να χαλαρώνουν οι πολίτες. Μάλλον πρόκειται για μία από τις δυσκολότερες εξισώσεις σε αυτή τη χώρα.