Ορατός παραμένει ο κίνδυνος νέας υποβάθμισης της πολύπαθης λίμνης Κορώνειας, καθώς ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί όλα τα απαιτούμενα έργα 20 χρόνια μετά την εκπόνηση του δεύτερου μάστερ πλαν, ενώ κι αυτά που υλοποιήθηκαν δεν συντηρούνται επαρκώς.
Αυτό τόνισαν οι ομιλητές σε ημερίδα που οργάνωσε σήμερα το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος – Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας, κατά την οποία παρουσιάστηκε το έργο της Ομάδας Εργασίας του ΤΕΕ/ΤΚΜ για την «Περιβαλλοντική Αποκατάσταση της Λίμνης Κορώνειας» που ολοκληρώθηκε το 2022. Μάλιστα, σημείωσαν ότι η χώρα παραμένει υπόλογη απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχοντας ήδη καταδικαστεί από το ευρωπαϊκό δικαστήριο γιατί δεν έλαβε όλα τα απαραίτητα μέτρα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο για την αναγέννηση της λίμνης και του οικοσυστήματός της, που προστατεύεται από τη διεθνή συνθήκη RAMSAR.
Στην ημερίδα συμμετείχαν επιστήμονες και εκπρόσωποι φορέων όχι όμως και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στο οποίο έχει περιέλθει τα τελευταία χρόνια η αποκλειστική ευθύνη υλοποίησης του σχεδιασμού.
Το πόρισμα του ΤΕΕ-ΤΚΜ
Την κατάσταση της λίμνης, όπως αυτή αποτυπώθηκε το 2021, παρουσίασε η Μαρία Σαμολαδά, Δρ Χημικός Μηχανικός και συντονίστρια της Ομάδας Εργασίας. Όπως ανέφερε, καταγράφηκαν αρκετές υπερβάσεις στην αγωγιμότητα του νερού, καθώς επίσης στα νιτρικά και νιτρώδη, για την οποία ενοχοποιούνται κυρίως οι αγροτικές καλλιέργειες. Επίσης, σημείωσε, ανιχνεύτηκαν οχτώ χημικά στοιχεία σε σημαντικές ποσότητες, ενώ υπήρξε μείωση του υδατικού ισοζυγίου, που αναμένεται να επιδεινωθεί λόγω της κλιματικής κρίσης. Η μείωση τόσο της επιφάνειας όσο και του βάθους της λίμνης σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας των νερών, είπε, θα επηρεάσει τον αριθμό των ειδών που διαχειμάζουν και διαβιούν στην περιοχή.
Σε ό,τι αφορά το μάστερ πλαν του 2004, η κ. Σαμολαδά επισήμανε ότι ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη η σφράγιση των παράνομων γεωτρήσεων, που χαρακτήρισε απαραίτητη και ο περιορισμός της άρδευσης με χρήση αντικινήτρων, ενώ απεντάχθηκε η κατασκευή των λιμνοδεξαμενών, η οποία είχε προταθεί κυρίως λόγω των βαφείων που λειτουργούσαν στην περιοχή, τα οποία όμως έκλεισαν. Υπογράμμισε επίσης ότι έπειτα από 22 χρόνια δεν έχει εκδοθεί ακόμα το Προεδρικό Διάταγμα για την προστασία των οικοσυστημάτων.
Ειδική αναφορά έκανε η κ. Σαμολαδά στην κατάργηση του Φορέα Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης, ο οποίος εντάχθηκε στον ΟΦΥΠΕΚΑ, τονίζοντας ότι είναι αναγκαίο όσο ποτέ να δημιουργηθεί φορέας υλοποίησης των έργων. Όπως είπε, η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών δεν έχει συντονιστικό ρόλο και την ίδια στιγμή υιοθετείται ένα συγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης με συνέπεια να υπάρχει έλλειμα ενημέρωσης των εμπλεκόμενων φορέων.
Ο Δημήτρης Μαλαματάρης, Δρ Πολιτικός Μηχανικός/Υδρολόγος και μέλος της ομάδας εργασίας, παρουσίασε τις πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στη λίμνη βάσει μοντέλου, το οποίο δείχνει ότι για τις περιόδους 2040 - 2070 και 2070 - 2100 θα αυξηθεί πολύ το υδατικό έλλειμμα. Η μείωση της κατείσδυσης και η αύξηση της εκροής από τον υπόγειο υδροφορέα Μυγδονίας για άρδευση, αποτελούν τις κύριες αιτίες του υδατικού του ελλείμματος έως το 2100. Σημείωσε, πάντως, ότι η Κορώνεια δεν προβλέπεται να στραγγίσει ξανά τουλάχιστον έως το 2100, σύμφωνα με τις κλιματικές προβλέψεις, χωρίς ωστόσο να ανέλθει στη στάθμη - στόχο των περισσότερων 72.000 m2. Τόνισε, όμως, την ανάγκη ολιστικής διαχείρισης των υδατικών πόρων της λεκάνης απορροής Μυγδονίας.
Από την πλευρά της, η πρόεδρος της μόνιμης επιτροπής περιβάλλοντος του ΤΕΕ-ΤΚΜ, Άννα Μίχου, επισήμανε πως ο κίνδυνος προστίμων από την ΕΕ δεν έχει εκλείψει, ενώ έκανε ειδική αναφορά στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, τονίζοντας πως για λόγους επισιτιστικής ασφάλειας οι αγρότες που καλούνται να βάλουν κανόνες στις καλλιέργειές τους, θα πρέπει να αποζημιωθούν. Στηλίτευσε, δε, την απουσία του εκπροσώπου του υπουργείου που επρόκειτο να μιλήσει στην ημερίδα, λέγοντας πως το ΥΠΕΝ είναι «ηχηρά απόν».
Για πολυπαραμετρικό και βαθιά πολιτικό θέμα έκανε λόγο ο πρόεδρος του ΤΕΕ-ΤΚΜ, Γιώργος Τσακούμης. «Όταν γίνεται μισό μάστερ πλαν και δεν υπάρχει καθορισμένος φορέας με ευθύνες για τα έργα που έχουν υλοποιηθεί και τη συντήρησή τους, τότε είναι λογικό να παραπαίει», είπε χαρακτηριστικά.
Τα έργα της περιφέρειας
Στα έργα για την αποκατάσταση τη Κορώνειας, η οποία, όπως είπε, από το 1995 έως και το 2009, λόγω της μείωσης της στάθμης του νερού και της μακροχρόνιας ρύπανσης από τις δραστηριότητες του ανθρώπινου παράγοντα, αποξηράνθηκε τέσσερις φορές, ενώ καταγράφηκαν μαζικοί θάνατοι ψαριών και πληθυσμών πουλιών, αναφέρθηκε ο αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Κώστας Γιουτίκας. Όπως είπε, υλοποιήθηκε η ενωτική τάφρος, έγινε οριστικό κλείσιμο ρυπογόνων βιομηχανιών, με το οποίο επιτεύχθηκε εξοικονόμηση περίπου 7 εκ. κυβικών μέτρων ύδατος ετησίως, σφραγίστηκαν δεκάδες βιομηχανικές γεωτρήσεις που συνέβαλαν στην εξοικονόμηση 13.000 κυβικών μέτρων νερού ημερησίως, ενώ ολοκληρώθηκαν έργα για τη διαμόρφωση υγροβιότοπου και τη δημιουργία βαθέων ενδιαιτημάτων.
«Χάρη στα έργα που κατασκεύασε η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και προηγουμένως η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του μάστερ πλαν για τη διάσωση της λίμνης, καταφέραμε να αναστήσουμε την Κορώνεια. Η λίμνη είναι ξανά «ζωντανή». Έχει και πάλι ζωή», είπε, τόνισε όπως πως πρέπει να υπάρχει εγρήγορση και να εξασφαλιστεί η διαχρονική αποτελεσματικότητα αυτών των παρεμβάσεων. «Το πρώτιστο και απολύτως αναγκαίο είναι η συντήρηση όσων έργων έχουν γίνει ήδη από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας», σημείωσε, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι τα έργα της ενωτικής τάφρου δεν έχουν συντηρηθεί από το 2009 που ολοκληρώθηκαν, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα αναχώματα για τον υγροβιότοπο, αλλά και για τα βαθιά ενδιαιτήματα για την αποκατάσταση των πληθυσμών των ψαριών. Κρίσιμης σημασίας χαρακτήρισε τη συντήρηση και την καθαριότητα των ρεμάτων που υδροδοτούν τη λίμνη και πρόσθεσε πως είναι πολύ σημαντικό να υλοποιηθούν έργα ορεινής υδρονομίας που έχουν μικρό κόστος και προσφέρουν τεράστια εξοικονόμηση νερού.
Ο κ. Γιουτίκας εξέφρασε την άποψη ότι οι λιμνοδεξαμενές ωρίμανσης, που προβλέπονταν στο μάστερ πλαν και δεν προχώρησαν από το Υπουργείο Περιβάλλοντος το 2017, οφείλουν να γίνουν, γιατί είναι έργα προστασίας της λίμνης σε περιπτώσεις που για διάφορους λόγους τεθεί εκτός λειτουργίας ο Βιολογικός του Λαγκαδά.
Από την πλευρά του, ο Απόστολος Γιάντσης, Βιολόγος – Ιχθυολόγος, προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών και Επικοινωνιών της περιφέρειας, ανέφερε ότι ξοδεύτηκαν 17 – 18 εκ. ευρώ, τα οποία δεν αποδόθηκαν, γιατί είναι έργο συγχρηματοδοτούμενο και προϋποθέτει να κλείσει το έργο και να υπάρχει φορέας που να το λειτουργήσει. Ο κ. Γιάντσης τόνισε επίσης την ανάγκη συντήρησης και αποκατάστασης των έργων που υλοποιήθηκαν και σήμερα βρίσκονται σε κακή κατάσταση, ενώ έκανε ειδική αναφορά στους 36 τηλεμετρικούς σταθμούς της περιφέρειας, που έδιναν εικόνα σε πραγματικό χρόνο για την κατάσταση της λίμνης και τους οποίους σταμάτησαν τα υπουργεία.
Χαιρετισμό στην ημερίδα απηύθυνε ο υφυπουργός Εσωτερικών (Τομέας Μακεδονίας – Θράκης), Στάθης Κωνσταντινίδης, ο οποίος ανέφερε πως η κυβέρνηση έχει ψηλά στην ατζέντα τα ζητήματα αειφορίας και προστασίας του περιβάλλοντος. Σε ό,τι αφορά την Κορώνεια έκανε λόγο για ένα ζήτημα για το οποίο δεν μπορούμε να επιχαίρουμε και τόνισε πως τέτοια θέματα «δεν μπορούμε να τα βάζουμε κάτω από το χαλί, γιατί θα τα βρούμε μπροστά μας με πιο δραματικές συνέπειες για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες».
Οι προτάσεις της ομάδας εργασίας
Οι προτάσεις της ομάδας εργασίας περιλαμβάνονται σε πέντε άξονες που αφορούν στο θεσμικό πλαίσιο προστασία, τη διαχείριση νερού – γεωργικών εκτάσεων και χρήσης γης, τη διαχείριση των αποβλήτων, τη λειτουργία του λιμναίου οικοσυστήματος - τη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή και διάφορα σημαντικά θέματα. Οι κυριότερες προτάσεις συνοψίζονται στα εξής:
▪ Θα πρέπει να αποτελέσει άμεση προτεραιότητα της Διοίκησης η ολοκλήρωση της θεσμοθέτησης της αποτελεσματικής προστασίας της περιοχής με την έκδοση ΠΔ σύμφωνα με την επικαιροποιημένη ΕΠΜ
▪ Να υλοποιηθεί η πληρέστερη στελέχωση της ΜΔΠΠΚΜ και να ενισχυθεί με ουσιαστικές αρμοδιότητες συντονισμού όλων των εμπλεκόμενων φορέων και την προώθηση αποτελεσματικών πολιτικών και δράσεων
▪ Ενίσχυση της επόπτευσης - φύλαξης της λίμνης με την ανάθεση προανακριτικών καθηκόντων στα αντίστοιχα στελέχη της ΜΔΠΠΚΜ
▪ Ορισμός φορέα συντήρησης των τεχνικών έργων με εξασφαλισμένο ετήσιο προϋπολογισμό
▪ Δημιουργία παρατηρητηρίου και βάσης δεδομένων με τα αποτελέσματα των μετρήσεων της παρακολούθησης των χαρακτηριστικών της ΛΚ
▪ Άμεση εφαρμογή όλων των προβλεπόμενων στο Σχέδιο Διαχείρισης (ΦΕΚ 3159Β/27- 11-2012) μέτρων για τη μείωση της κατανάλωσης του αρδευτικού νερού και τη διαχείριση των γεωργικών εκτάσεων με όρους και επιδοτήσεις ειδικά για την περιοχή.
▪ Προώθηση των ξερικών καλλιεργειών σε ζώνες Natura.
▪ Συστηματικός έλεγχος της κατανάλωσης αρδευτικού νερού από τις αρμόδιες υπηρεσίες με ρήτρα ανάκλησης της σχετικής άδειας χρήσης νερού σε περίπτωση υπέρβασης.
▪ Ορθολογική και ολοκληρωμένη διαχείριση των υγρών αποβλήτων από τις δραστηριότητες της περιοχής στα πλαίσια της ΕΠΜ.
▪ Διαχείριση των κτηνοτροφικών αποβλήτων σε μονάδες κομποστοποίησης ή/και παραγωγής βιοαερίου . Συστηματικός έλεγχος για την ορθολογική διαχείρισή τους.
▪ Ολοκλήρωση/κατασκευή των υποδομών συλλογής και επεξεργασίας λυμάτων όλων των οικισμών της περιοχής της ΛΚ με προτεραιότητα στους παραλίμνιους οικισμούς.
▪ Βελτιστοποιήση (αξιολόγηση των κατάλληλων μεθόδων) του σχεδιασμού για την ολοκληρωμένη επεξεργασία των λυμάτων όλων των οικισμών της περιοχής.
▪ Προώθηση της συστηματικής επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων στη γεωργία για τη μείωση της κατανάλωσης του νερού άρδευσης.
▪ Επέκταση/εκσυγχρονισμός της ΕΕΛ Λαγκαδά προκειμένου να μπορεί να παραλαμβάνει και τα οικιακά βοθρολύματα της περιοχής
▪ Τακτική αξιολόγηση του προγράμματος αποκατάστασης με τη συστηματική παρακολούθηση ειδικών παραμέτρων/δεικτών (βιοτικών και αβιοτικών).