Επιστολή προς τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Ζέρβα με την οποία ζητείται η κατάθεση μιας σειράς εγγράφων και στοιχείων σχετικά με την κατασκευή της αναθηματικής πλάκας για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τα ναζιστικά στρατεύματα στις 30 Οκτωβρίου 1944, απέστειλαν, τρεις ημέρες πριν από την εκπνοή του 2021, οι επιθεωρητές – ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης.
Τα στοιχεία ζητούνται στο πλαίσιο έρευνας που διενεργείται, έπειτα από καταγγελίες συγκεκριμένης ομάδας πολιτών οι οποίοι διαφωνούν με όσα αναγράφονται στην αναθηματική πλάκα και συγκεκριμένα από το γεγονός ότι η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τα ναζιστικά στρατεύματα, αποδίδεται στη δράση του ΕΛΑΣ.
Με την επιστολή τους προς τον κ. Ζέρβα οι επιθεωρητές – ελεγκτές ζητούν:
- Να αποσταλεί ο φάκελος ο οποίος αφορά τη διαδικασία ανάθεσης της κατασκευής και της τοποθέτησης της αναθηματικής πλάκας.
- Ενημέρωση για το εάν για την τοποθέτηση και το περιεχόμενο της αναθηματικής πλάκας λήφθηκε απόφαση δημοτικού συμβουλίου και εάν ναι, να αποσταλεί.
- Ενημέρωση για το εάν ο δήμος απάντησε σε τρεις επιστολές πολιτών οι οποίες εστάλησαν τον Οκτώβριο του 2017, του 2019 και τον Μάιο του 2021 και εάν ναι, να σταλούν οι απαντήσεις.
- Ενημέρωση για το εάν ο δήμος απάντησε σε δύο επιστολές της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης για το ίδιο θέμα, οι οποίες είχαν σταλεί τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο του 2021.
Η καθιέρωση της επετείου
Την καθιέρωση της 30ης Οκτωβρίου ως ημέρας εορτασμού της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής (30η Οκτωβρίου 1944) ενέκρινε το δημοτικό συμβούλιο με απόφασή του στις 3 Νοεμβρίου 2014. Στην ίδια συνεδρίαση αποφασίστηκε η σύσταση επιτροπής για τη διεξαγωγή του εορτασμού της 30ης Οκτωβρίου 1944, για το 2015, η κοινοποίηση της απόφασης του δημοτικού συμβουλίου προς την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, προκειμένου να ενταχθεί ο εορτασμός στο πλαίσιο των ετήσιων εκδηλώσεων της 26ης και 28ης Οκτωβρίου, καθώς και να δρομολογηθούν οι διαδικασίες για τη σύσταση επιτροπής ονοματοθεσίας, που θα εξετάσει την ονοματοδοσία μίας οδού της Θεσσαλονίκης σε «30η Οκτωβρίου».
Η επιτροπή για τη διεξαγωγή του εορτασμού ορίστηκε τελικά έπειτα από δύο χρόνια, τον Ιούνιο του 2016 με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Παράλληλα εκδόθηκε και Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο καθιερώθηκε η 30η Οκτωβρίου ως επέτειος απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τα στρατεύματα κατοχής. Στη συνέχεια έγινε η τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας στο σημείο δίπλα από το Βασιλικό Θέατρο όπου βρίσκεται έως και σήμερα.
Οι αντιδράσεις
Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε εξ αρχής την αντίδραση συγκεκριμένης ομάδας πολιτών αλλά και του τότε εκπροσώπου της Χρυσής Αυγής στο δημοτικό συμβούλιο Αρτέμη Ματθαιόπουλου ο οποίος είχε καταψηφίσει τη σχετική πρόταση λέγοντας πως με την απόφαση εκείνη «παραχαράσσεται η ιστορική αλήθεια, η οποία για κάποιους είναι μονόπλευρη και κομματική».
Στο διάστημα που ακολούθησε ομάδα πολιτών με την ονομασία «Ομάδα προβληματισμού για θέματα που αφορούν την ιστορία της πόλης μας» απέστειλαν διαδοχικές επιστολές στον τότε δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη, αλλά και στον νυν Κωνσταντίνο Ζέρβα, με τις οποίες εκφράζουν τη διαφωνία τους με την τοποθέτηση της αναθηματικής πλάκας. Συγκεκριμένα, διαφωνούν με το ότι στην αναθηματική πλάκα αναγράφεται: «Μνήμη των μαχητών του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσαν τη Θεσσαλονίκη από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στις 30 Οκτωβρίου 1944». Τονίζουν στις επιστολές τους ότι στο Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο καθιερώθηκε ο εορτασμός της 30ης Οκτωβρίου δεν αναφέρεται πουθενά ο ΕΛΑΣ, ενώ γίνεται λόγος για γερμανικά και όχι ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.
Σε επιστολή της Ομάδας προς υπουργούς (Βορίδη, Πέτσα, Καλαφάτη), προς τον δήμαρχο και προς τον περιφερειάρχη Απόστολο Τζιτζικώστα, την οποία υπογράφουν δύο ομότιμοι καθηγητές του ΑΠΘ (Δ. Καραμήτσος, Ν. Καρατζάς), αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι «η αναθηματική πλάκα τοποθετήθηκε 'πραξικοπηματικά' χωρίς σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης και δεν συζητήθηκε σε κανένα όργανο ποιο κείμενο θα αναγράφεται στην πλάκα». Τονίζουν, επίσης, ότι «επιτελεί διχαστικό ρόλο μέσω φαιάς κομματικής προπαγάνδας» και αμφισβητούν το ρόλο του ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση της πόλης ισχυριζόμενοι ότι «ο ΕΛΑΣ επιτέθηκε και φρόντισε να διαλύσει όλες τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις, με την επιδίωξη να καταλάβει βιαίως δια των όπλων την εξουσία».
Συνάντησαν Ζέρβα, Καλαφάτη
Ακολούθησαν συναντήσεις εκπροσώπων της Ομάδας με τον κ. Ζέρβα, όπως και με τον υφυπουργό Εσωτερικών (Μακεδονίας Θράκης) Σταύρο Καλαφάτη χωρίς, όπως αναφέρουν, να υπάρξει αποτέλεσμα. Κατόπιν αυτών εστάλη επιστολή προς την Αποκεντρωμένη με την οποία ζητείται η παρέμβασή της για να απομακρυνθεί η αναθηματική πλάκα και να αντικατασταθεί από άλλη η οποία να αναφέρει ότι «στις 30 Οκτωβρίου γιορτάζει η Θεσσαλονίκη την απελευθέρωσή της από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής το 1944». Ζητούν δηλαδή, να απαλειφθεί η συμβολή του ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση της πόλης καθώς και ο χαρακτηρισμός των στρατευμάτων κατοχής ως «ναζιστικών».
Στο μεταξύ, το 2018 και το 2019 σημειώθηκαν τρία περιστατικά βανδαλισμού της αναθηματικής πλάκας στην οποία άγνωστοι πέταξαν μαύρες μπογιές, έσβησαν το κείμενο που αναγράφεται εκεί, γράφοντας από πάνω τις βρισιές «προδότες» και «ανιστόρητοι». Παράλληλα, σημειώθηκε βανδαλισμός και στην είσοδο της οικίας τού τότε δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη γράφοντας με κόκκινη μπογιά «προδότη».
Κουζινόπουλος: Αντιδρούν ακροδεξιά στοιχεία
Ο δημοσιογράφος Σπύρος Κουζινόπουλος, μέλος της επιτροπής που είχε οριστεί από τον δήμο Θεσσαλονίκης για τον πρώτο εορτασμό της επετείου της 30ης Οκτωβρίου, σε άρθρο του (στην ΕΦΣΥΝ), σημειώνει ότι ¨αυτοί που επιτίθενται κατά της αναθηματικής στήλης ασκούν το τελευταίο διάστημα πιέσεις στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, αλλά και στη διοίκηση του δήμου Θεσσαλονίκης να αφαιρέσουν την αναμνηστική πλάκα και στη θέση της να τοποθετήσουν άλλη, στην οποία δεν θα υπάρχει αναφορά στους αντάρτες του ΕΛΑΣ και στα ναζιστικά στρατεύματα, αλλά γενικά και αόριστα θα γίνεται αναφορά στην «απελευθέρωση από τα γερμανικά στρατεύματα». Συνεχίζει, αναφέροντας πως «τα προηγούμενα χρόνια κάποια άγνωστα ακροδεξιά στοιχεία, καλυπτόμενα από το σκοτάδι, βανδάλισαν αρκετές φορές την αναθηματική στήλη, μουντζουρώνοντάς την». Επισημαίνει ότι «φέτος, τον πόλεμο κατά της πλάκας ανέλαβαν κάποιοι συνταξιούχοι, οι οποίοι τα προηγούμενα χρόνια ασχολούνταν με την πολεμική κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών, παίρνοντας μάλιστα μέρος και ως ομιλητές στις θορυβώδεις συγκεντρώσεις που διοργανώνονταν...».
Ο κ. Κουζινόπουλος διερωτάται «τι τους ενοχλεί στην αναθηματική στήλη;» και σημειώνει ότι «όπως διαβάζουμε σε ένα κείμενο που διακινούν, δύο πράγματα αποτελούν γι' αυτούς κόκκινο πανί: το πρώτο, η αναφορά στους αντάρτες του ΕΛΑΣ και το δεύτερο, ο χαρακτηρισμός ως ναζιστικών των στρατευμάτων κατοχής. Αλλά, πώς να το κάνουμε. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, με τις μάχες που έδωσαν στο Δερβένι, στο Σέδες, στον Φοίνικα, με τα σαμποτάζ κατά των εχθρικών αμαξοστοιχιών, τις ανατινάξεις γεφυριών και στρατηγικής σημασίας κόμβων, αλλά επίσης οι πράξεις αντίστασης των δυνάμεων του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ συνετέλεσαν καταλυτικά ώστε να έρθει μια ώρα αρχύτερα η ώρα της λευτεριάς στην υπόδουλη από τους ναζί Μακεδονία».