Εικόνες που κλαίνε, ιερείς που θεραπεύουν ανάπηρους, και ιστοσελίδες που διαδίδουν επικίνδυνες εναλλακτικές για ιατρικά ζητήματα βρέθηκαν στο επίκεντρο διημερίδας με τίτλο «Φαινόμενα Παραπληροφόρησης και Θρησκεία» που διοργανώνεται από το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ σε συνεργασία με το Τμήμα Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ και την Αντιπροσωπεία για την Ελλάδα και την Κύπρο του ιδρύματος Konrad-Adenauer-Stiftung (KAS).
Στη δεύτερη ημέρα της διημερίδας θέμα συζήτησης αποτέλεσαν τα ΜΜΕ και τα social media, η θρησκεία και αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης με τους ομιλητές να αναλύουν αντίστοιχα φαινόμενα στον κλάδο της διαδικτυακής Ενημέρωσης.
Αίσθηση, πάντως, προκάλεσε η απουσία του Μητροπολίτη Φθιώτιδας κ. Συμεών, ο οποίος επικαλέστηκε προσωπικούς λόγους και δεν συμμετείχε στη σημερινή εκδήλωση, μια ημέρα μετά την ανάρτηση του Δημήτρη Αλικάκου, ιδρυτή των Greek Hoaxes στο Facebook. Ο κ. Αλικάκος έκανε λόγο για αντίδραση της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης στην παρουσία του στην εκδήλωση με αποτέλεσμα να αποσυρθεί το όνομά του, ωστόσο μετά από παρέμβαση του προέδρου του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, επανήλθε στους ομιλητές.
Τον λόγο αρχικά πήρε η Αικατερίνη Μάντζου, στέλεχος Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, η οποία μίλησε για τις ευρωπαϊκές νομοθετικές πρωτοβουλίες σχετικά με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον περιορισμό διάδοσης παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο.
Ο Ανδρέας Λουδάρος, δημοσιογράφος στο Orthodoxia Info, μίλησε για το «εξαιρετικά βαθύ πρόβλημα» των ψευδών ειδήσεων με τη Θρησκεία, η οποία έγινε ιδιαίτερα αισθητή σύμφωνα με τον ίδιο κατά την πανδημία του κορωνοϊού και την πόλεμο στην Ουκρανία. Ο ίδιος σημείωσε ότι ο πιστός, σε αντίθεση με κάποιον που δεν πιστεύει, είναι προγραμματισμένος να αποδέχεται πράγματα που μπορεί να πηγαίνουν ενάντια στη φύση, καθώς έχει μια διαφορετική σχέση με το υπερφυσικό. «Αυτός που θέλει να πουλήσει ψέμα έχει έτοιμη πελατεία», τόνισε χαρακτηριστικά ωστόσο υπογράμμισε πως «δεν είναι χαζοί οι πιστοί».
Ο δημοσιογράφος έκανε εκτενή αναφορά στα όσα γράφτηκαν επί κορωνοϊού με τα εμβόλια και τις μάσκες καθώς και το πώς η θρησκεία χρησιμοποιήθηκε σαν όπλο από τους Ρώσους πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία. Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε και στην υπάρχουσα σκηνή των ιστοσελίδων με εκκλησιαστικό περιεχόμενο, δηλώνοντας πως «υπάρχουν περίπου 15 εκκλησιαστικά σάιτ, όμως σε δυο δουλεύουν επαγγελματίες δημοσιογράφοι. Οι υπόλοιποι είναι άσχετοι, δεν έχουν συντεχνιακή συνείδηση. Δυστυχώς, όμως, αυτοί είναι κυρίαρχοι του εκκλησιαστικού διαδικτύου». Ο κ. Λουδάρος πρότεινε στην Εκκλησία να δημιουργήσει ένα fact checking point, τονίζοντας ότι «αν δεν γίνει μία σοβαρή προσπάθεια, σε λίγο οι πιστοί δεν θα ξέρουν τι να πιστεύουν και θα είναι έρμαια επιτηδείων».
Σε δύο κατηγορίες χώρισε από την πλευρά του τα θαύματα ο Δημήτρης Αλικάκος, ιδρυτής των Greek Hoaxes. Αυτά που ανάγονται στο παρελθόν, για το οποία ξεκαθάρισε ότι οι fact checkers «δεν τα αγγίζουν», καθώς συνιστούν μωσαϊκό της πίστης του καθενός και της Oρθοδοξίας και δεν μπορεί να γίνει ένας αξιόπιστος έλεγχός τους. Από την άλλη, σημείωσε, υπάρχουν και οι ισχυρισμοί υπερφυσικών φαινομένων που συμβαίνουν τώρα ή έχουν ξεκινήσει πριν λίγους αιώνες αλλά συνεχίζονται μέχρι σήμερα και είναι αυτά με τα οποία ασχολούνται, μεταξύ άλλων, τα Greek Hoaxes.
«Δυστυχώς, η αλήθεια, δεν μπορεί να συναγωνιστεί τον ψευδή ισχυρισμό είτε στον χώρο της εκκλησίας είτε στον χώρο της πολιτικής», σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Αλικάκος, και έκανε μία εκτενή αναφορά στο φαινόμενο Λουπασάκη, τον ιερέα που ισχυριζόταν ότι έκανε θαύματα με ανάπηρους και τελικά αποδείχθηκε πως πρόκειται για απάτη, καθώς και σε άλλες ψευδείς ειδήσεις που έχει καταρρίψει. Την κυρία ευθύνη για το πώς έχει διαμορφωθεί το τοπίο με τα fake news και την εκκλησία αποδίδει ο κ. Αλικάκος «κυρίως στην Εκκλησία, ενδεχομένως και τις θεολογικές σχολές, τους δημοσιογράφους, την ΕΣΗΕΑ», ενώ μικρότερη ευθύνη δήλωσε πως φέρουν και οι ίδιοι πολίτες.
«Οι πιο επικίνδυνες ψευδείς ειδήσεις αυτές με θρησκευτικό στοιχείο»
Οι εξαιρετικά θρησκευόμενοι μπορεί να απορρίψουν τα mainstream media τόνισε από Θάνος Σιτίστας από το factchecker.gr, ο οποίος, μεταξύ άλλων, για το συγκεκριμένο περιεχόμενο που έχουν οι ψευδείς ειδήσεις που σχετίζονται με τη θρησκεία. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στις θεωρίες συνωμοσίας για τις παρενέργειες του εμβολίου και συχνά κάνουν επίκληση σε προφητείες.
«Οι ψευδείς ειδήσεις με θρησκευτικό στοιχείο είναι αρκετά επικίνδυνες, ιδίως αυτές που αφορούν ισχυρισμούς ιατρικής φύσεως», σημείωσε ο Σταύρος Αρχοντής από το Fact Review και αναφέρθηκε στο παράδειγμα της πανδημίας του κορωνοϊού. «Η άγνοια του κοινού και ο φόβος οδήγησαν σε έξαρση της παραπληροφόρησης και στα ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Ο ίδιος υπογράμμισε ότι το πρόβλημα δεν είναι γεωγραφικό, καθώς αντίστοιχα συμβάντα υπήρξαν και σε άλλες χώρες, με διαφορετικές θρησκείας.
Τέλος, ο κ. Αρχοντής αναφέρθηκε στα άτομα που εκμεταλλεύονται την Εκκλησία για να προωθούν τις δικές τους «θεραπείες» σε ανίατες ασθένειες, γεγονός που είναι άκρως ανησυχητικό και μπορεί να αποβεί μοιραίο. «Όσα στοιχεία και να δώσουμε εμείς, το συμπέρασμα θα έχει καλύτερη απήχηση στο θρησκευόμενο κοινό, αν έρχεται από την εκκλησία παρά από fact checkers.