της Σμαράγδας Σκούλου*
Η κλιματική αλλαγή ήδη αφήνει το αποτύπωμά της στην ελληνική γεωργία, με τις επιπτώσεις της να γίνονται αισθητές στους παραγωγούς της χώρας. Όταν μάλιστα συνδυάζεται με κακοτεχνίες και άλλα προβλήματα του κλάδου, η κατάσταση δυσκολεύει ακόμα περισσότερο.
Ας δούμε μερικά νούμερα:
- Τα τελευταία 20 χρόνια, στην Ελλάδα έχουν εγκαταλειφθεί 9 εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργήσιμης γης
- Σε μια μόνο ημέρα, στις 5 Σεπτεμβρίου 2023, στη Μαγνησία έβρεξε περισσότερο από τον μέσο όρο μιας χρονιάς. Έσπασε το ρεκόρ ημερήσιου ύψους βροχής στην Ελλάδα φτάνοντας τα 754 mm, δηλαδή 754 τόνους νερού ανά στρέμμα
- Η στάθμη της λίμνης Πλαστήρα ήταν κατά 3 μέτρα χαμηλότερη φέτος τον Μάρτιο μετά από έναν άνυδρο χειμώνα (του 2022)
Δυστυχώς, το αγροδιατροφικό μας σύστημα δεν φαίνεται να έχει ανθεκτικότητα και μετά από κάθε δραστική αλλαγή στις εξωτερικές του συνθήκες (πχ καιρός, τιμές των αγορών) ή κάθε μεγάλη κρίση δυσκολεύεται να ανακτήσει τις δυνάμεις του. Ειδικά τώρα, μετά την κακοκαιρία Daniel, οι επιπτώσεις στον γεωργικό τομέα αναμένονται να είναι δυσβάσταχτες.
Στη νέα σειρά βίντεο που παρουσίασε η Greenpeace, οι αγρότες μιλούν για το πώς βιώνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Ο Ανδρέας Σμυρνιώτης, αγρότης από τον Πλάτανο Αχαΐας, τονίζει το πρόβλημα της λειψυδρίας: «Ένα από τα βασικά προβλήματα που έχει η περιοχή είναι η λειψυδρία. Έχει ξεκινήσει την τελευταία δεκαετία και είναι έντονο. Μιλάμε πλέον για παραδοσιακές καλλιέργειες ελιάς οι οποίες τα παλαιότερα χρόνια θα μπορούσαμε να πούμε ότι μπορούν να καλλιεργηθούν χωρίς καμία παρέμβαση άρδευσης, ενώ αυτή τη στιγμή, όπως είναι η κατάσταση, συζητάμε για πλήρη καταστροφή ελαιώνων, που δεν έχουν τη δυνατότητα να αρδευτούν και περιμένουν μόνο από τις βροχές, οι οποίες μας λείπουν».
Ο ίδιος, συνεχίζει λέγοντάς μας πώς επηρεάζουν τις σοδειές ακραία φαινόμενα όπως καύσωνες και έντονες βροχοπτώσεις: «Οι υψηλές θερμοκρασίες, σε συνδυασμό με τη βροχόπτωση, στη διάρκεια της ημέρας ειδικά, καίνε στην ουσία το άνθος και δεν αφήνουν να γίνει σωστά η γονιμοποίηση, με αποτέλεσμα να μην δένει ο καρπός. Υποβαθμίζεται και η ποσότητα του καρπού και του ελαιόλαδου γενικότερα».
Ο Γιώργος Ταχούλας, αγρότης από το Μικρό Περιβολάκι Μαγνησίας, μιλάει για τις έντονες βροχοπτώσεις που είχαμε στις αρχές του καλοκαιριού, όπου σοδειές είχαν πρόβλημα ακόμα και πριν από την καταστροφική κακοκαιρία Daniel: «Η φετινή χρονιά είναι ιδιάζουσα, δεν το συζητάμε, δεν θυμάμαι εγώ ποτέ τον Ιούνιο να βρέχει τόσο και συνεχόμενα σχεδόν κάθε μέρα. Αυτό δημιουργεί ζημιές, πέφτει η καλλιέργεια, με αποτέλεσμα δύσκολα να συλλεγεί. Μα το κυριότερο είναι η ποιότητά του, το ασπρίζει το στάρι».
Το πώς επηρεάζουν τις σοδειές τα ακραία φαινόμενα εξηγεί ο Δρ. Νικόλαος Δαναλάτος, Κοσμήτορας της σχολής Γεωπονικών Επιστημών και Καθηγητής Γεωργίας και Οικολογίας Φυτών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: «Όσο μεγαλύτερη η ένταση της βροχής, τόσο πιο μεγάλη η διαβρωσιμότητα, το πόσο ικανή να διαβρώσει είναι η βροχή. Επομένως έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας με αύξηση της εξατμισοδιαπνοής, των αναγκών σε νερό, υποβάθμιση των υδάτων και τα εδάφη είναι λιγότερο καλυμμένα έτσι ώστε και μικρές κλίσεις εδάφους αν έχουμε, να έχουμε μεγάλες απώλειες της τάξης των 30 εκ. σε μια γενιά, και αυτό είναι απαράδεκτο».
Για τον καταστροφικό συνδυασμό ξηρασίας με έντονες βροχοπτώσεις μιλάει και ο Δρ. Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών: «Όταν έχουμε λιγότερες ημέρες βροχής σημαίνει ότι οι περίοδοι ξηρασίας μεγαλώνουν, άρα αυτό δημιουργεί μια μεγάλη πίεση στην αγροτική παραγωγή. Μπορεί να έχεις καλές βροχές όλο τον χρόνο, αλλά αν για 40-50 ημέρες δεν βρέξει, όπως συνέβη την άνοιξη του ‘22 στη Θεσσαλία, δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στην παραγωγή. Όταν ξεκινάει να βρέχει και έχεις πλέον συχνές βροχές και μεγάλο ύψος βροχής σε μια περίοδο που οι βροχές για την αγροτική παραγωγή είναι άκυρες πάλι έχεις προβλήματα. Τον Μάιο του ‘23 έχουμε πολλές βροχές στη Θεσσαλία, που δημιουργούν πάλι προβλήματα στην αγροτική παραγωγή».
Ταυτόχρονα όμως, παίζουν και οι κακοτεχνίες ρόλο στην επιδείνωση των σοδειών και των εδαφών, όπως λέει ο Γιώργος Ταχούλας, αγρότης από τη Μαγνησία: «Τη δεκαετία του ‘90 μπήκαν αρκετά ποτιστικά, τα οποία στην πορεία όμως έχουν εγκαταλειφθεί σχεδόν στο σύνολό τους. Στην υπόλοιπη Θεσσαλία δημιουργήθηκαν τεράστια προβλήματα από το πολύ μεγάλο βάθος που έφτανε το νερό, με αποτέλεσμα να μπει ακόμη και νερό θαλάσσης, να έχουμε καθιζήσεις σε χωριά, πολύ κακή διαχείριση του νερού, με αποτέλεσμα να αρχίσει να φτωχαίνει το έδαφος εξαιτίας της εντατικής καλλιέργειας. Είναι άσπρο το χώμα, σχεδόν μοιάζει με άμμο».
Η γη μας εγκαταλείπεται ή ερημοποιείται και ο τομέας της γεωργίας αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Ειδικά μετά την καταστροφή που άφησε η κακοκαιρία Daniel στο πέρασμά της, είναι η στιγμή να αλλάξουμε πορεία. Να εφαρμόσουμε λύσεις που δεν δημιουργούν νέα προβλήματα και αναχαιτίζουν τις κρίσεις αντί να τις επιδεινώνουν. Λύσεις που κάνουν τη γεωργία ανθεκτική στην κλιματική κρίση, με σεβασμό στη βιοποικιλότητα και τον άνθρωπο.
*Η Σμαράγδα Σκούλου είναι στο τμήμα Επικοινωνίας του ελληνικού γραφείου της Greenpeace