Οι μελέτες έχουν το ενδιαφέρον και την… πλάκα τους. Το ενδιαφέρον βρίσκεται συνήθως στη μεγάλη εικόνα που παρουσιάζουν. Αντιστοίχως η… πλάκα έγκειται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι κρίνουν κυρίως με βάση τις δικές τους εμπειρίες. Έχουν την τάση να γενικεύουν τις δικές τους προσλαμβάνουσες, που όταν δε συμφωνούν με τη μεγάλη εικόνα η εύκολη λύση είναι να απαξιώσουν τις στατιστικές. Σε κάθε περίπτωση στις μελέτες καταγράφονται τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά στοιχεία, που συχνά είναι πιο ενδιαφέροντα και αποκαλυπτικά.
Χθες δημοσιοποιήθηκε η Παγκόσμια Έκθεση για την Ευτυχία το 2024, που κάθε χρόνο κυκλοφορεί προς τιμήν της Παγκόσμιας Ημέρας Ευτυχίας στις 20 Μαρτίου και συνιστά το αποτέλεσμα της συνεργασία μεταξύ πολλών φορέων, όπως το Δίκτυο Λύσεων Αειφόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ, το Gallup World Poll και το Ερευνητικό Κέντρο Ευημερίας της Οξφόρδης. H έκθεση αξιολογεί την ευτυχία σε περισσότερες από 140 χώρες σε όλο τον κόσμο. Στις πρώτες τέσσερις θέσεις της κατάταξης βρίσκονται οι Σκανδιναβικές χώρες -κατά σειράν Φινλανδία, Δανία, Ισλανδία, Σουηδία. Ακολουθούν η Ολλανδία, η Νορβηγία, το Λουξεμβούργο, η Ελβετία και η Αυστραλία. Στην 5η θέση παρεμβάλλεται το Ισραήλ, προφανώς με τα προ 7ης Οκτωβρίου 2023 δεδομένα, που οδήγησαν στον εν εξελίξει πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Η Ελλάδα κατατάσσεται στο Νο 64 της σχετικής λίστας, χάνοντας 6 θέσεις σε σύγκριση με το report του 2023. Κάτι που μπορεί για πολλούς Έλληνες, οι οποίοι σε στιγμές εθνικής… ανάτασης θεωρούν τη χώρα μας περίπου έναν παράδεισο επί της Γης που πολλοί επιβουλεύονται, να ακούγεται εξωφρενικό. Κανονική… ανώμαλη προσγείωση, που, όμως, εξηγείται επαρκώς εάν λάβει κανείς υπόψιν του τους έξι παράγοντες που συνυπολογίζονται στη διαμόρφωση αυτού του … δείκτη ευτυχίας. Κοινωνική υποστήριξη, εισόδημα, υγεία, ελευθερία, γενναιοδωρία και απουσία διαφθοράς. Είναι παράγοντες στους οποίους εν πολλοίς βασίζεται ο ζηλευτός ευρωπαϊκός τρόπος ζωής και συνδυάζεται με τον δυτικό πολιτισμό, κοιτίδα του οποίου είναι η Ευρώπη. Ταυτόχρονα πρόκειται για παράγοντες που πέρα από τα εύκολα λόγια, στην πράξη περιφρονούμε βαθύτατα στην Ελλάδα. Μια χώρα στην οποία: Η κοινωνική υποστήριξη εκφράζεται κυρίως όταν κάποιος βρεθεί κυριολεκτικά στα… πατώματα. Τα εισοδήματα είναι περιορισμένα, ως συνέπεια της αναιμικής οικονομικής προόδου. Η υγεία αποτελεί ατομική υπόθεση και μπαλάκι του πινγκ πονγκ στο πολιτικό και συνδικαλιστικό παίγνιο. Η ελευθερία κατά κανόνα εκπίπτει σε ασυδοσία. Η γενναιοδωρία, ως αντίθετο της ιδιοτέλειας και της μνησικακίας, παραμένει είδος εν ανεπαρκεία, ενώ η απουσία της διαφθοράς είναι απλώς… απούσα. Σε αντίθεση με την ίδια τη διαφθορά που είναι πανταχού παρούσα.
Με αυτά τα δεδομένα η 64η θέση στην λίστα των ευτυχισμένων κρατών είναι για τη σημερινή Ελλάδα ικανοποιητική. Διότι μπορεί να χάσαμε έξι θέσεις από πέρσι - η κατάταξη βασίζεται σε μέσο όρο τριών ετών, στην προκειμένη περίπτωση από το 2021 έως το 2023-, αλλά καθόλου δεν αποκλείεται του χρόνου τέτοια μέρα να βρεθούμε ακόμη πιο χαμηλά. Και είναι πιθανό κάτι τέτοιο διότι παρά τη μεγάλη περιπέτεια της χρεοκοπίας και της οικονομικής κρίσης, που αποτέλεσε το πιο πρόσφατο συλλογικό σοκ για την αμέριμνη ελληνική κοινωνία -ή ίσως εξ’ εξαιτίας αυτού του σοκ- τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα παραβιάζεται σε καθημερινή βάση η απλή λογική. Οι μεν πολίτες θεωρούν περισσότερο από ποτέ ότι το απόλυτα και κυνικά ατομικό συμφέρον είναι η καλύτερη διαδρομή για τους ίδιους, με αποτέλεσμα να περιφρονούν και να ευτελίζουν οτιδήποτε θεσμικό υπάρχει στη χώρα, όταν βέβαια δεν τους συμφέρει. Η δε συντεταγμένη πολιτεία άγεται και φέρεται από τις εξελίξεις, τις οποίες δρομολογεί και ποδηγετεί ένα πολιτικό σύστημα σαφώς κατώτερο των περιστάσεων. Εάν το καλοσκεφτεί κανείς είναι εκπληκτικό πόσο εύκολες απαντήσεις υπάρχουν στην Ελλάδα για τα δυσκολότερα και πιο πολύπλοκα ερωτήματα που απασχολούν όχι μόνο την ελληνική, αλλά όλες τις κοινωνίες του αναπτυγμένου κόσμου. Το παιδικό «πατάω ένα κουμπί και βγαίνει μια χοντρή» προβάλλεται από πολλές πλευρές ως λύση για το κάθε τι, αφού δεν υπάρχουν ούτε η αντοχή, ούτε η υπομονή και επιμονή και μάλλον ούτε η σοφία που απαιτούνται για τη διευθέτηση πραγματικά δύσκολων ζητημάτων.
Ένα ακόμη αρνητικό για τη χώρα μας στοιχείο της φετινής έκθεσης είναι ότι για πρώτη φορά περιλαμβάνει ξεχωριστά στοιχεία ανά ηλικιακή ομάδα και κομίζει άσχημα νέα σχετικά με το πόσο ικανοποιημένοι είναι από τη ζωή τους οι νέοι σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα η ευτυχία συρρικνώθηκε ραγδαία για τους νέους της Βόρειας Αμερικής, καθώς οι νέοι εκεί είναι τώρα λιγότερο ευτυχισμένοι από τους ηλικιωμένους. Στην Ελλάδα δεν χρειάζεται να κάνει κάποιος έρευνα για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ούτε οι νέοι, αλλά ούτε οι ηλικιωμένοι είναι ευτυχισμένοι. Διότι αυτονόητα η ευρέως διαδεδομένη νοοτροπία της ευκολίας οδηγεί τους νέους σε απογοητεύσεις για τις οποίες πάντα φταίνε οι άλλοι. Όσο για τους ηλικιωμένους στην Ελλάδα γερνάνε άσχημα, αφού σχεδόν νομοτελειακά επωμίζονται οικογενειακά βάρη μέχρι το τέλος, από την οικονομική στήριξη των παιδιών, μέχρι τη φύλαξη των εγγονιών. Αυτός ο… ηλικιακός αυτοματισμός στο τέλος καταλήγει σε ένα λογαριασμό που είναι πάντα αρνητικός. Και -δυστυχώς για τη χώρα και την κοινωνία- η εικόνα δεν αντιστρέφεται με τις φτηνές πολιτικολογίες, που όχι μόνο είναι ανεφάρμοστες, αλλά συμβάλλουν στην περαιτέρω αποδιάρθρωση κάθε κλίματος εμπιστοσύνης στην ελληνική κοινωνία. Ούτε ασφαλώς με την επίκληση του ιστορικού και κοινωνικού παρελθόντος, που ανήκει στην εποχή του, η οποία καμία σχέση δεν έχει με τη σημερινή.