του Βίκτωρα Τσιλώνη*
Οι αποτρόπαιες εικόνες που έκαναν τον γύρο του κόσμου από την πόλη Μπούτσα [Bucha στα Αγγλικά, εξού και η λέξη ίσως χασάπηδες (butchers) που χρησιμοποίησε ο Ζελένσκι] είναι τουλάχιστον εφιαλτικές.
Απανθρακωμένα πτώματα, γυμνά κακοποιημένα γυναικεία σώματα μέσα σε κουβέρτες παρατημένα στο δρόμο, άνδρες νεκροί, πισθάγκωνα δεμένοι και πυροβολημένοι στο κεφάλι, ένα μαζικός τάφος μήκους 14 περίπου μέτρων στον περιβάλλοντα χώρο εκκλησίας και άλλες πολλές εικόνες από ταινία αποκάλυψης του Χόλυγουντ. Την ίδια στιγμή οι έρευνες για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και ακόμη για το έγκλημα των εγκλημάτων, το έγκλημα της γενοκτονίας, συνεχίζονται από την Γενική Εισαγγελία της Ουκρανίας, τον Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και άλλους διεθνείς οργανισμούς και φορείς.
Τούτο, δε, συμβαίνει όχι μόνο γιατί η κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης ολοένα και γιγαντώνεται για ειδεχθείς πράξεις που εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία βλέπουν το φως της δημοσιότητας, αλλά γιατί 41 κράτη-μέρη του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και της Κύπρου) έχουν ήδη παραπέμψει τη διερεύνηση της «κατάστασης» της Ουκρανίας (όπως λέγεται μια υπόθεση στο διεθνές ποινικό δίκαιο), στον Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Καρίμ Καν.
Παράλληλα δεκάδες καταξιωμένοι ακαδημαϊκοί όπως οι Φίλιπ Λιτς, Ντάπο Ακάντε και Φίλιπ Σαντς και γνωστοί πολιτικοί, όπως οι πρώην πρωθυπουργοί του Ηνωμένου Βασιλείου Γκόρντον Μπράουν και Τζον Μέιτζορ, υπέγραψαν τον Μάρτιο του 2022 σχετική διακήρυξη με την οποία ζητούν την σύσταση ειδικού διεθνούς ποινικού δικαστηρίου, το οποίο θα διερευνήσει τα ειδεχθή εγκλήματα του πολέμου στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένου και του εγκλήματος της επίθεσης.
Και τούτο διότι το έγκλημα της επίθεσης είναι ένα έγκλημα το οποίο είναι μεν αναγνωρισμένο από το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, αλλά στο πλαίσιο του Καταστατικού της Ρώμης υφίσταται μια άκρως περιορισμένη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου να δικάσει το συγκεκριμένο έγκλημα.
Αναμφίβολα τούτο οφείλεται στις σπουδαιότερες χώρες, κράτη-μέρη του Καταστατικού της Ρώμης, οι οποίες κατά τις συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης των κρατών-μερών στην Καμπάλα το 2010 και στη Νέα Υόρκη το 2017 ήταν κάθετα αντίθετες σε μια ευρύτερη δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου όσον αφορά το έγκλημα της επίθεσης. Συνακόλουθα το γεγονός αυτό δημιούργησε το νομικό πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σήμερα και το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να επιλυθεί με τη δημιουργία ενός Ειδικού Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την εισβολή στην Ουκρανία.
Κανείς φυσικά δεν μπορεί να προβλέψει τι θα γίνει στο μέλλον τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκεντρώνει προληπτικά προστατευτικό εξοπλισμό για την αντιμετώπιση πυρηνικής απειλής και χάπια ποτάσιου του ιωδίου. Η κατάσταση είναι άκρως ρευστή σε όλα τα επίπεδα. Είναι όμως γεγονός πως αν ο κόσμος μας συνεχίσει να υπάρχει, τότε οι υπεύθυνοι για τα εγκλήματα της Ουκρανίας θα λογοδοτήσουν ενδεχομένως σε εθνικά δικαστήρια στη Γερμανία, την Πολωνία, την Ελβετία κ.ά. αλλά πρωτίστως στη Χάγη: στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, σ’ ένα νέο ειδικό διεθνές ποινικό δικαστήριο ή μήπως και στα δύο;
Κι ενώ πολλές σκέψεις υπήρχαν για το γεγονός ότι ένα νέο ειδικό διεθνές ποινικό δικαστήριο θα «καταπατούσε» μέρος της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, αδιαμφισβήτητο είναι πως ένα νέο διεθνές ειδικό ποινικό δικαστήριο θα μπορούσε να λάβει πολύ περισσότερους οικονομικούς πόρους και υποστήριξη σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνική υποδομή από ισχυρές χώρες που δεν είναι μέρη του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, όπως οι ΗΠΑ.
Τελικά τι θα συμβεί σε νομικό επίπεδο; Ίσως να μην έχει μεγάλη σημασία. Η δικαιοσύνη θα αποδοθεί στη Χάγη και η αλήθεια θα λάμψει, όσο ο κόσμος μας να συνεχίζει να υπάρχει.
*Ο Βίκτωρ Τσιλώνης είναι διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ, δικηγόρος - αντιπρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου
