Μέσα σε λίγες ώρες έσβησε τον Ιούλιο του 2021 μια δασική πυρκαγιά που ξέσπασε στον Χολομώντα της Χαλκιδικής. Σωτήριο αποδείχτηκε για άλλη μια φορά το φράγμα του Ταξιάρχη που κατασκευάστηκε πριν από περίπου μια δεκαετία για να λειτουργήσει ως αντιπυρικός ταμιευτήρας.
«Αν σε κάθε βουνό υπήρχαν 4 τέτοιοι ταμιευτήρες ο επεμβατικός χρόνος των εναέριων μέσων πυρόσβεσης θα μειώνονταν στο 1/5», δήλωσε στη Voria.gr ο εμπνευστής του φράγματος, ομότιμος καθηγητής Δασολογίας στο ΑΠΘ, Θεοφάνης Παυλίδης.
Στην πυρκαγιά που ξέσπασε στις 24 Ιουλίου 2021 σε δυσπρόσιτο σημείο του Χολομώντα επιστρατεύτηκαν εναέρια μέσα που χρειάστηκαν 43 δευτερόλεπτα για να γεμίσουν με νερό από το φράγμα και περίπου 1,5 λεπτό για να φτάσουν στην εστία της φωτιάς.
Είναι χαρακτηριστικό πως το φράγμα-ταμιευτήρας του Ταξιάρχη ήταν σε απόσταση μόλις 5,3 χλμ από την εστία της φωτιάς. Το ελικόπτερο Erickson που έσπευσε στο σημείο χρειάστηκε 10-15 δευτερόλπετα για να προσεγγίσει και να σταθεροποιηθεί στην επιφάνεια του ταμιευτήρα και 43 δευτερόλεπτα για να γεμίσει νερό, ενώ ο συνολικός χρόνος από την άφιξή του, το γέμισμα, τη ρίψη και την επιστροφή στο φράγμα δεν ξεπέρασε τα 70 δευτερόλεπτα.
«Οπωσδήποτε βοήθησε πολύ η ύπαρξη του ταμιευτήρα. Για τη βόρεια Χαλκιδική υπάρχουν μελέτες για τουλάχιστον άλλους δύο αντιπυρικούς ταμιευτήρες, περιμετρικά του Ταξιάρχη. Μάλιστα σε περιόδους ξηρασίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την άρδευση καλλιεργειών», ανέφερε ο κ. Παυλίδης, ο οποίος κατέθεσε μελέτη για τέτοιου τύπου φράγμα και στον Λαϊλιά Σερρών, αλλά η κατασκευή του δεν έχει προχωρήσει.
Η παρουσίαση του φράγματος Ταξιάρχη και η συμβολή του στην έγκαιρη κατάσβεση πυρκαγιάς παρουσιάστηκε στο πρόσφατο 15ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης που έγινε στη Θεσσαλονίκη από τους Χ. Γκανάτσιο, Αλ. Δημητρακόπουλο, Γρ. Βάρρα, Β. Παυλίδη, Μ. Βλαστασά και Γ. Πανουργιά.
Το φράγμα του Ταξιάρχη έχει μέσο βάθος 5-5,5 μέτρα, με το βαθύτερο σημείο του στα 8 μέτρα γεγονός που σημαίνει ότι μπορούν να γεμίσουν και τα αεροσκάφη που διαθέτουν σωλήνα και αυτά που έχουν κουβά. Το μήκος του είναι 190 μέτρα, το πλάτος 44 μέτρα, ενώ η χωρητικότητά του είναι 16.000 κ.μ. νερού.
Όπως είπαν οι επιστήμονες, το κύριο βάρος της αντιπυρικής προστασίας έχει πλέον αφεθεί στην αποτελεσματικότητα επέμβασης των εναέριων πυροσβεστικών μέσων, κι αυτό «λόγω του έντονου ανάγλυφου της Ελλάδας, της απουσίας συντηρημένου και κατάλληλου οδικού δικτύου και της θεώρησης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας ότι πρώτος στόχος είναι η προστασία ανθρώπων και οικιών και τελείως σε δεύτερη μοίρα η κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών».
Επισήμαναν δε ότι τα γιγαντιαία πυροσβεστικά αεροσκάφη, όπως τα Μπεριέ και το ρωσικό Ιλιούσιν που ήρθε πέρσι κι είχε δύο δεξαμενές χωρητικότητας 42 τόνων, και τα ελικόπτερα δεν ενδείκνυνται για το πολύπλοκο, δαιδαλώδες ανάγλυφο και τις ακραίες κλιματικές θερμοκρασιακές συνθήκες.
Ειδικά για τον Χολομώντα, επειδή απουσιάζουν οι φυσικοί ταμιευτήρες και σπανίζουν οι πηγές -λόγω της πετρολογικής του σύστασης- η κατασκευή ταμιευτήρων κρίνεται απαραίτητη για την κατάσβεση μεγάλων δασικών πυρκαγιών.
Έτσι η καταλληλότερη πρόταση είναι η επαρκής πυκνότητα μικρών και μεγάλων ταμιευτήρων άντλησης νερού από επίγεια και κυρίως εναέρια μέσα. Εκτιμάται ότι η πυκνότητα ενός μικροταμιευτήρα ανά 10.000 στρ. καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες πυρόσβεσης.
Σύμφωνα με τα τεχνικά χαρακτηριστικά, η ελάχιστη λιμναία επιφάνεια πρέπει να είσαι 20 στρ., το ελάχιστο μήκος 150 μέτρα, το ελάχιστο βάθος 4 μέτρα, ενώ πρέπει να υπάρχει συνεχής ανανέωση του νερού.
Όσο για την περιοχή τοποθέτησης δεν θα πρέπει να προκαλεί προβλήματα στην προσέγγιση των εναέριων πυροσβεστικών μέσων, όπως η ορατότητα πρόσβασης, τα ανοδικά και καθοδικά ρεύματα, οι συχνές ομίχλες, οι μεγάλες μεταβολές ατμοσφαιρικής πίεσης κ.ά.
Οι μεγάλες φωτιές της Χαλκιδικής
Η Χαλκιδική έχει υποφέρει από μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές και, σύμφωνα με τον κ. Παυλίδη, η κατασκευή μικρών τέτοιων ταμιευτήρων θα έσωζε τόσο το βόρειο τμήμα της όσο και τις πεδινές περιοχές.
Υπενθυμίζεται ότι το 2018 στάχτη έγιναν 4.500 στρ. πυκνού δάσους στη Σιθωνία, ενώ η λαίλαπα της φωτιάς αποτέφρωσε μεγάλο αριθμό από μελίσσια. Τον Ιούλιο του 2016 μια μεγάλη φωτιά έκαψε δασική έκταση στην Ουρανούπολη, ενώ το 2012 η Ουρανούπολη επλήγη και πάλι από την καταστροφική πυρκαγιά που ξέφυγε από τον Άγιον Όρος. Η φωτιά εκείνη, το μέτωπο της οποίας ξεπερνούσε τα 25 χλμ, έκανε στάχτη χιλιάδες στρέμματα δασικής έκτασης και προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου.
Το 2006 πάνω από 77 τ.χλμ δάσους αποτεφρώθηκαν από πυρκαγιά που είχε δύο ενεργά μέτωπα στην Καλάνδρα και στη Νέα Σκιώνη από τη μια πλευρά της Κασσάνδρας και στην Αγία Παρασκευή από την άλλη.
Δύο χρόνια νωρίτερα, το 2004, μια φωτιά ξέσπασε στη χωματερή του Νέου Μαρμαρά, μέσα σε δασική έκταση, πήρε γρήγορα διαστάσεις και έφτασε σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τα σπίτια, ενώ μια τεράστια πυρκαγιά που ξέσπασε από κεραυνό στη Σιθωνία το 1989 έκαψε σχεδόν όλο το βόρειο τμήμα της Χερσονήσου.