Όπως είχε αναφέρει και η κοινότητα κρατών της Καραϊβικής CARICOM, o Αριέλ Ανρί παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία της Αϊτής. Τώρα συστήνεται επταμελές προεδρικό συμβούλιο για τη μεταβατική περίοδο ως τις εκλογές, το οποίο και διόρισε νέο υπηρεσιακό πρωθυπουργό, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Γουιάνας Μοχάμεντ Ιρφάν Αλί κατόπιν συνάντησης των επικεφαλής των καραϊβικών κρατών στη Τζαμάικα. Την παραίτηση του Ανρί είχαν απαιτήσει οι ισχυρές εγκληματικές συμμορίες που ελέγχουν μεγάλο μέρος της Αϊτής και σχεδόν ολόκληρο το Πορτ-ο-Πρενς, την πρωτεύουσα της χώρας. Και έτσι κατάφεραν να πετύχουν έναν από τους στόχους τους.
«Οι εγκληματίες έχουν καταλάβει τη χώρα. Δεν υπάρχει καμία κυβέρνηση», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μπαράτ Τζάγκντεο, αντιπρόεδρος της Γουιάνας, πριν την έκτακτη διάσκεψη της CARICOM.
Εδώ και μέρες μέλη των συμμοριών αυτών επιτίθενται σε κρατικούς θεσμούς, όπως σε αστυνομικά τμήματα, κυβερνητικά κτήρια και φυλακές. Σύμφωνα με αναφορές, στους δρόμους υπάρχουν πτώματα – και χιλιάδες άνθρωποι προσπαθούν να διαφύγουν προς άλλες περιοχές της χώρας. Η ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας είναι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και έχει επιβληθεί απαγόρευση της κυκλοφορίας τη νύχτα, τη στιγμή που η αστυνομία είναι απούσα. Σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε. το 80% της πρωτεύουσας βρισκόταν υπό τον έλεγχο των συμμοριών ήδη από πέρυσι. Φοβούμενες τις εξελίξεις η Γερμανία, η Ε.Ε., οι Η.Π.Α. και άλλα κράτη αποφάσισαν να αποσύρουν το διπλωματικό προσωπικό τους από τη χώρα.
Η κατάσταση έχει ξεφύγει από τον έλεγχο
Εδώ και καιρό διαφαινόταν πως η κατάσταση θα κλιμακωθεί – τουλάχιστον από τις 7 Φεβρουαρίου, την ημέρα που είχε επιλεγεί για την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης. Όμως ο Ανρί δεν διεξήγαγε εκλογές. Αντιθέτως, στα τέλη Φεβρουαρίου ανακοίνωσε απλώς την έναρξη μίας νέας μεταβατικής περιόδου για τη χώρα που θα διαρκούσε ως τον Αύγουστο του 2025. Και μάλιστα αυτό το έπραξε από τη Γουιάνα, στα πλαίσια διάσκεψης της CARICOM, και όχι από το Πορτ-ο-Πρενς, γεγονός που προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερες αντιδράσεις. Από εκεί ταξίδεψε ακολούθως στην Κένυα – και από τις 5 Μαρτίου βρίσκεται στο Πουέρτο Ρίκο.
Κατά την απουσία του Ανρί η κατάσταση επιδεινώθηκε αισθητά: στις αρχές Μαρτίου μέλη των συμμοριών έκαναν επιδρομή σε δύο φυλακές βοηθώντας 4.500 κρατούμενους να δραπετεύσουν.
Ταυτοχρόνως, συμμορίες που άλλοτε βρίσκονταν σε πόλεμο έχουν τώρα συνασπιστεί: εννέα διαφορετικές συμμορίες δημιούργησαν την ενιαία συμμαχία “G9 Family and Allies” με επικεφαλής τον Τζίμι Σεριζιέ, γνωστό και ως “Barbecue” – έναν πρώην αστυνομικό που θεωρείται πλέον ως ένας από τους de facto ισχυρότερους ανθρώπους στην Αϊτή. Μιλώντας σε δημοσιογράφο του περιοδικού “New Yorker” ο Σεριζιέ δήλωσε πως πρότυπά του είναι μεταξύ άλλων ο Φιντέλ Κάστρο και ο Μάλκολμ Χ. «Μου αρέσει και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, όμως εκείνος δεν ήθελε να αγωνίζεται με όπλα, ενώ εγώ ναι».
Το ιστορικό υπόβαθρο
Η πρώην γαλλική αποικία Αϊτή βρίσκεται στο δυτικό τρίτο του νησιού Ισπανιόλα της Καραϊβικής – στα ανατολικά βρίσκεται η Δομινικανή Δημοκρατία. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των δύο νησιωτικών κρατών κατάγεται από τη δυτική ακτή της Αφρικής, απ’ όπου οι άποικοι απήγαγαν και υποδούλωσαν τους ανθρώπους που εν συνεχεία μετέφεραν στην Ισπανιόλα.
Στα τέλη του 18ου αιώνα οι σκλάβοι εξεγέρθηκαν και η επανάσταση οδήγησε τελικά στην ανεξαρτητοποίηση της Αϊτής από τη Γαλλία το 1804. Έκτοτε όμως έχουν υπάρξει πολλές περίοδοι βιαιοπραγιών και αστάθειας, κατά τις οποίες οι διάφορες εθνοτικές ομάδες μάχονται για την υπεροχή στη χώρα.
Από τα μέσα του 20ού αιώνα ο δικτάτορας Φρανσουά Ντουβαλιέ προπαγάνδιζε υπέρ της αποδυνάμωσης της εθνοτικά μεικτής ελίτ της χώρας προς όφελος του μαύρου πλειοψηφούντος πληθυσμού. Κατά την περίοδο διακυβέρνησής του ενισχύθηκαν και οι συμμορίες που δρούσαν με τρόπο ανελέητο και βίαιο και κατάφεραν να εγκαθιδρυθούν ως ισχυρές οντότητες με μεγάλη εξουσία.
Ένα ακόμη γεγονός-κλειδί ήταν και ο καταστροφικός σεισμός του 2010, ο οποίος σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους: το αδύναμο κράτος δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις του – και ως αποτέλεσμα οι συμμορίες επέκτειναν τις δραστηριότητες και την εξουσία τους και σε άλλες περιοχές, πέραν όσων ήλεγχαν παραδοσιακά.
Η δυσαρέσκεια του πληθυσμού μεγάλωνε διαρκώς. Όταν το 2019 ο πρόεδρος Ζοβενέλ Μοΐζ κατηγορήθηκε για διαφθορά, οι αντιδράσεις ήταν έντονες. Εξαιτίας των διαδηλώσεων οι προγραμματισμένες εκλογές δεν διεξήχθησαν ποτέ και ο Μοΐζ κυβερνούσε ολοένα και περισσότερο μέσω διαταγμάτων – και τον Ιούλιο του 2021 δολοφονήθηκε από αγνώστους.
Έκτοτε κυβερνά ο Ανρί ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός και πρόεδρος της Αϊτής. Από την ανεξιχνίαστη δολοφονία του Μοΐζ η δημόσια τάξη δέχεται ακόμη μεγαλύτερη πίεση, με τον Ανρί να στρέφεται στη διεθνή κοινότητα: τον Οκτώβριο του 2023 το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. αποφάσισε την αποστολή μίας διεθνούς δύναμης ασφαλείας υπό την ηγεσία της Κένυας.
Δυσκολίες στην επιχείρηση του ΟΗΕ
Ο Κενυάτης πρόεδρος Γουίλιαμ Ρούτο είχε προτείνει την αποστολή έως και 1.000 ανδρών ασφαλείας μήνες πριν την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Ωστόσο δεν επρόκειτο για στρατιώτες, αλλά για αστυνομικούς – και οι παρατηρητές στο Ναϊρόμπι αμφιβάλλουν για το κατά πόσο η εκπαίδευση και ο εξοπλισμός τους επαρκούν για τη μάχη ενάντια στις εν μέρει βαριά οπλισμένες συμμορίες της Αϊτής.
Όπως αποφάνθηκε όμως δικαστήριο της Κένυας τον Ιανουάριο, το εθνικό συμβούλιο ασφαλείας επιτρέπεται να στείλει στο εξωτερικό μονάχα στρατιώτες – και όχι αστυνομικούς. Παρ’ όλα αυτά το δικαστήριο άφησε ανοιχτό και ένα παραθυράκι, διευκρινίζοντας πως μία αστυνομική αποστολή μπορεί να επιτραπεί, εάν υπάρχει ειδική σχετική συμφωνία αποστολής με το άλλο κράτος. Ο Ανρί ταξίδεψε στο Ναϊρόμπι με στόχο να υπογράψει ακριβώς μία τέτοια συμφωνία. Όμως η κενυατική αντιπολίτευση κατέθεσε νέα αγωγή θίγοντας τη νομιμότητα μίας αστυνομικής αποστολής.
Επιπλέον, υπάρχουν προβλήματα και αναφορικά με τη χρηματοδότηση της αποστολής. Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. ήθελε να εισφέρει έως και 200 εκατομμύρια δολάρια, όμως ενόψει των αμερικανικών προεδρικών εκλογών τον ερχόμενο Νοέμβριο δεν είναι βέβαιο ότι οι Ρεπουμπλικάνοι θα στηρίξουν την πρόθεση αυτή στο Κογκρέσο. Και ως εκ τούτου είναι ακόμη ανοιχτό το πώς θα απαντήσει η διεθνής κοινότητα στην έκκληση της Αϊτής για βοήθεια.
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
Πηγή: Deutsche Welle