Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης είναι εν πολλοίς ένα κράτος–πατερούλης για τους Έλληνες πολίτες. Ίσως όχι για όλους εκείνους που καθημερινά αγωνίζονται με συνέπεια και αξιοπρέπεια να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ζωής, αλλά σίγουρα γι’ αυτούς που είναι οργανωμένοι και με συντονισμένες συνδικαλιστικές και άλλες πιέσεις καταφέρνουν και αποσπούν νόμους και κρατικές αποφάσεις στα μέτρα τους και προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.
Διότι -ως γνωστόν- το επίσημο κράτος, η κάθε κυβέρνηση, έχει δύο τρόπους να ενισχύει αυτούς που θέλει. Ο απευθείας τρόπος είναι οι προσλήψεις, τα επιδόματα, ακόμη και οι προμήθειες. Ο δεύτερος-έμμεσος και συχνά πιο αποτελεσματικός- τρόπος είναι η καθιέρωση κανόνων και η θέσπιση ρυθμίσεων, που ευνοούν κάποιες επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των περίφημων «φόρων υπέρ τρίτων» που μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2010 ήταν… άπειροι και σήμερα παραμένουν αρκετοί, παρά το ότι η τρόικα μέσω των μνημονίων κατάργησε τους περισσότερους, με την αιτιολογία ότι συμβάλλουν στη διαμόρφωση στρεβλού οικονομικού, κοινωνικού και επαγγελματικού περιβάλλοντος.
Δυστυχώς -και παρά την περιπέτεια της χρεοκοπίας της χώρας, αλλά και τις διακηρύξεις περί εκσυγχρονισμού που ακούγονται με διαφορετικές λέξεις και εκφράσεις απ’ όλα τα κόμματα εξουσίας- η πρακτική των πλάγιων παροχών αποτελεί σταθερό δεδομένο του ελληνικού συστήματος. Πρόκειται για απόδειξη ότι ο λαϊκισμός διαπερνά οριζόντια το πολιτικό σύστημα, αφού όλα τα κόμματα -άλλο λιγότερο και άλλο περισσότερο- πειθαρχούν δια των πολιτικών τους προσώπων στα αιτήματα των κοινωνικών και επαγγελματικών ομάδων, με στόχο να τις σφετεριστούν πολιτικά και εκλογικά.
Νομοσχέδιο με ποσοστά!
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτής της λογικής και νοοτροπίας είναι το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο προβλέπει ελάχιστο υποχρεωτικό χρόνο εκτέλεσης του ελληνόφωνου τραγουδιού σε ταινίες που χρηματοδοτούνται από το Δημόσιο, σε ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα και άλλους χώρους. Συγκεκριμένα, το προτεινόμενο άρθρο 12 του νομοσχεδίου αναφέρει ότι οι ελληνικές οπτικοακουστικές και κινηματογραφικές ταινίες που χρηματοδοτούνται από το Δημόσιο «υποχρεούνται να ενσωματώνουν ελληνόφωνα τραγούδια ή ορχηστρική μουσική απόδοση ελληνόφωνου τραγουδιού σε ελάχιστο ποσοστό εβδομήντα τοις εκατό (70%) του συνόλου της μουσικής επένδυσης της παραγωγής ή της ταινίας». Στις υπόλοιπες σχετικές διατάξεις του νομοσχεδίου, που θα παραμείνει σε διαβούλευση έως τις 14 Μαρτίου, περιλαμβάνεται και η επέκταση του ορίου διαφημιστικού χρόνου στους ραδιοσταθμούς ξενόγλωσσου ρεπερτορίου που θα αυξήσουν τη μετάδοση ελληνόφωνων τραγουδιών (δίνεται η δυνατότητα μέχρι και για 30% περισσότερες διαφημίσεις, σε περίπτωση που η αύξηση του ελληνόφωνου ρεπερτορίου ξεπεράσει το 50%), ο καθορισμός ποσοστού εκτέλεσης ελληνόφωνων τραγουδιών σε κοινόχρηστους χώρους με μουσική (τουλάχιστον 45% για ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, καζίνο και χώρους αναμονής μέσων μαζικής μεταφοράς), η δημιουργία διαδικτυακής βάσης δεδομένων για το ελληνόφωνο τραγούδι και την ορχηστρική μουσική Ελλήνων δημιουργών. Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο προβλέπονται και πρόστιμα από 2.000 έως 20.000 ευρώ για την παράβαση των σχετικών διατάξεων.
Στήριξη δημιουργών
Με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο η κ. Λίνα Μενδώνη προσπαθεί να στηρίξει την ελληνική μουσική δημιουργία. Σε ελεύθερη μετάφραση επιχειρεί να τονώσει τα εισοδήματα των Ελλήνων συνθετών, μουσικών και εκτελεστών, οι οποίοι -είναι αλήθεια- τα τελευταία χρόνια υποφέρουν εξαιτίας του ότι αφενός η δισκογραφική αγορά έχει υποβαθμιστεί στα όρια του αφανισμού και αφετέρου το σύστημα είσπραξης και διανομής πνευματικών και εκτελεστικών δικαιωμάτων στην Ελλάδα έχει διαλυθεί. Η επέλαση της τεχνολογίας και του διαδικτύου, σε συνδυασμό με τις χτυπητές αδυναμίες του χώρου να οργανωθεί και να προστατεύσει με δημιουργικό τρόπο τα συμφέροντά του, έχουν οδηγήσει σε δραματική απομείωση των δικαιωμάτων που εισπράττουν οι παράγοντες της ελληνικής μουσικής.
Το πρόβλημα είναι σοβαρό και υπαρκτό, διότι υπάρχουν ακόμη οι συνθέτες μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίοι έχουν αποσυρθεί από τις συναυλίες, όπως και οι κληρονόμοι όσων έχουν φύγει από τη ζωή, που δεν εισπράττουν σχεδόν τίποτα. Βλέπετε οι παγκόσμιες μουσικές πλατφόρμες που υπάρχουν -Youtube, Sportify, Deezer κλπ.- μοιράζουν από φθηνά έως δωρεάν τη μουσική, με αποτέλεσμα να αποδίδουν ελάχιστα στους Έλληνες δημιουργούς, οι οποίοι βρίσκονται χαμένοι στον ωκεανό της παγκόσμιας μουσικής. Μόνο που ένα τέτοιο πρόβλημα δεν λύνεται με τεχνικά μέσα τύπου… ποσόστωσης. Διότι το μουσικό γούστο και η μουσική έκφραση των ακροατών δεν είναι ούτε ψηφοδέλτιο σε εκλογές, ούτε κεντρική επιτροπή κόμματος, ώστε να καθοριστεί η ακριβής ποσόστωση μεταξύ ανδρών – γυναικών. Η μουσική, που κατά τον Πλάτωνα συμβάλλει αποφασιστικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των ανθρώπων, δεν μπορεί να μπει σε καλούπια με κριτήριο τα έσοδα συνθετών, μουσικών και εκτελεστών.
Με απλά λόγια: εάν ένα μουσικό κομμάτι, ένα έργο ή μια σύνθεση δεν μπορούν να «επιβληθούν» με την αξία τους στο αφτί και την καρδιά των ακροατών, οι οποίοι επιλέγουν και συντηρούν ή απορρίπτουν τη μουσική της αρεσκείας τους, το μόνο που πετυχαίνει η… υποχρεωτικότητα είναι λογιστικό αποτέλεσμα. Το οποίο συντηρεί τους δικαιούχους και εκθέτει τους εμπνευστές της. Κυρίως, όμως, βάζει οδηγούς, συνταγές και περιορισμούς σε μια κατ’ εξοχήν ελεύθερη τέχνη όπως είναι η μουσική. Κι επειδή μιλάμε για την Ελλάδα και την ελληνική μουσική είναι μάλλον σίγουρο πως εάν ζούσαν ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Μίκης Θεοδωράκης θα διαφωνούσαν με την… ποσόστωση. Άλλωστε ανήκουν σε μια γενιά που πέρασε στον κόσμο τη μουσική της δια πυρός και σιδήρου, κόντρα σε πολλές και σοβαρές δυσκολίες. Επιβλήθηκε με βάση την αξία τους και τη δυνατότητα να εκφράσουν τους νεοέλληνες, ενώ «σύστησε» στον πολύ κόσμο ακόμη και παλαιότερα μουσικά είδη, όπως είναι το ρεμπέτικο, που βρίσκονταν στο περιθώριο και ακούγονταν στις υπόγειες συνοικιακές ταβέρνες και τους τεκέδες. Διότι, ας μη ξεχνάμε, ότι την περίοδο που η μουσική του Μάνου, του Μίκη και των συνοδοιπόρων τους, αλλά και τα τραγούδια του Τσιτσάνη, του Καζαντζίδη και των άλλων λαϊκών βρίσκονταν στα χείλη όλων των Ελλήνων και διαμόρφωναν χαρακτήρες και συνειδήσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρχε μουσική έκρηξη με τους Μπιτλς και τους Ρόλινγκ Στόουνς, τον Πρίσλεϊ και τον Σινάτρα, αλλά και την Κάλλας και τον Μπερνστάιν και πολλούς ακόμη μύθους της κλασικής μουσικής και της όπερας. Τότε δεν διανοήθηκε κανείς να ζητήσει… ποσόστωση, εξαίρεση, απαγόρευση ή οτιδήποτε άλλο, τουλάχιστον με βάση εθνικά χαρακτηριστικά. Το κράτος διαχρονικά βρήκε άλλους τρόπους να στηρίξει την ελληνική μουσική δημιουργία, όπως η καθιέρωση του Φεστιβάλ Τραγουδιού και αργότερα των Αγώνων Ελληνικού Τραγουδιού για την ανάδειξη νέων δημιουργών, αλλά και η ίδρυση μόνιμων θεσμών όπως η Εθνική Λυρική Σκηνή και οι κρατικές και δημοτικές ορχήστρες, ώστε να στηριχθεί η μουσική παιδεία στη χώρα. Η μουσική ήταν, είναι και θα είναι για πάντα μια τέχνη… αναρχική που ασκείται, ακούγεται και λειτουργεί πάντα, παντού και απ’ όλους. Ειδικά στην ελληνική παράδοση η μουσική δεν εξέπεσε ποτέ σε κρατικοδίαιτη τέχνη, όπως κατά καιρούς ήταν -και σε κάποιο βαθμό παραμένουν- ο κινηματογράφος και το θέατρο.
Ασφαλώς τις ρυθμίσεις Μενδώνη χειροκροτούν οι αποδέκτες των ποσοστών, δηλαδή οι μουσικοί και οι δικαιούχοι. Όλοι αυτοί κάνουν τη δουλειά τους, δηλαδή σε δύσκολους καιρούς βιοπορίζονται. Αλλά η υπουργός Πολιτισμού τι ακριβώς φαντάζεται; Ότι στηρίζει τον ελληνικό πολιτισμό με πατριωτική διάθεση; Ότι ξεχωρίζει την ήρα από το… στάρι; Ό,τι κι αν νομίζει το σίγουρο είναι ότι σηκώνει -έστω και επί χάρτου και άνευ ουσίας- τείχη διαχωρισμού εκεί που κατ’ εξοχήν δεν χρειάζονται στη μουσική και ευρύτερα στην καλλιτεχνική δημιουργία, που από τη φύση τους ενώνουν τον πλανήτη, το μεγάλο μας χωριό και το ακόμη μεγαλύτερο σπίτι μας. Η ποσόστωση στη μουσική, δηλαδή οι περιορισμοί στη μουσική -ακόμη κι αν είναι υπέρ των φίλων Ελλήνων μουσικών- βλάπτει σοβαρά την υγεία. Περαστικά!