*του Κώστα Σαμδάνη
Η εξαγγελίες του πρωθυπουργού από τη ΔΕΘ περιλάμβαναν και το πολυσυζητημένο θέμα των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Πολυσυζητημένο μεν χωρίς καμία πρωτοβουλία για περιορισμό της εξάπλωσής του δε. Και εδώ έρχονται τα μέσα ενημέρωσης και το επικοινωνιακό επιτελείο της ΝΔ να βαφτίσουν το άσπρο μαύρο, παρουσιάζοντας την εξαγγελία ως το πρώτο επιβληθέν μέτρο περιορισμού. Ποιο είναι το μέτρο αυτό; Επιβολή ΦΠΑ και τελών που αποδίδονται από τα ξενοδοχεία σε όσους διαθέτουν 3 ακίνητα και πάνω στη βραχυχρόνια μίσθωση.
Ίσως οποιοδήποτε μέτρο σε ένα έως τώρα ανεξέλεγκτο τοπίο να φαίνεται ως μια θετική εξέλιξη ικανή να περιορίσει έστω και λίγο την εξάπλωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Το μέτρο αυτό όμως, δεν είναι απλώς λίγο, αντιθέτως κινείται ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση. Δεν περιορίζει τις βραχυχρόνιές μισθώσεις, αντιθέτως τις απελευθερώνει αναγνωρίζοντας την πλήρη εμπορευματοποίηση της κατοικίας.
Η ίδια η επιχειρηματολογία του Κ. Μητσοτάκη δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το σκοπό αυτής της παρέμβασης. Όπως δήλωσε πρόκειται για παρέμβαση η οποία «εξισώνει τους κανόνες του ανταγωνισμού» συμπληρώνοντας παράλληλα ότι «στόχος δεν είναι να σκοτώσουμε έναν θεσμό που έχει οικονομικό αποτέλεσμα για τη χώρα». Καμία αναφορά στο δικαίωμα στη στέγη, στην αύξηση των ενοικίων και στην προστασία των κατοίκων από την αλόγιστη εξάπλωση της βραχυχρόνιας μίσθωσης.
Παρέμβαση πρωθυπουργού καθ’ υπόδειξη Ξενοδόχων και πολυιδιοκτητών airbnb
Πρόκειται στην πραγματικότητα για μέτρο καθ’ υπόδειξη των ξενοδόχων που καμία σχέση δεν έχει με την αδυναμία εύρεσης οικονομικά προσιτής στέγης από τους κατοίκους των περιοχών που πλήττονται από την τουριστική βιομηχανία! Εξάλλου η ιδιά η εξαγγελία τα λέει όλα: εξίσωση των κανόνων ανταγωνισμού Airbnb- ξενοδοχείων, για να κονταροχτυπηθούν επί ίσοις όροις, χωρίς καμία αναφορά σε προστασία ενοικιαστών και εις βάρος φυσικά των κατοίκων ολόκληρων περιοχών που στον ανταγωνισμό αυτό θα είναι τα βατράχια ανάμεσα στα βουβάλια.
Το μέτρο αυτό δε θα περιορίσει την εξάπλωση του Airbnb, για αυτό εξάλλου και η ιδιά εταιρία δεν αντέδρασε. Είναι ήδη γνωστό στην αγορά πως για διαχειριστές 3 ακίνητων και πάνω συμφέρει περισσότερο η εταιρική μορφή έναντί της εκμετάλλευσης των ακινήτων ως φυσικό πρόσωπο. Αυτό επιλέγει η συντριπτική πλειοψηφία των διαχειριστών πολλών ακινήτων καθώς παρά την ένταξη σε καθεστώς ΦΠΑ η εταιρική μορφή φορολογείται με καθαρά έσοδα αφαιρώντας τα έξοδα εν αντιθέσει με τη μορφή φυσικού προσώπου που φορολογείται χωρίς καμία αναγνώριση εξόδων. Η διόγκωση των εξόδων και αρά η μείωση του φορολογητέου εισοδήματος είναι ευθέως ανάλογη με τον αριθμό των ακινήτων που διαχειρίζεται κάποιος. Για να μην αναφερθούμε σε εταιρίες διαχείρισης με έδρα στο εξωτερικό με ευνοϊκούς φορολογικούς συντελεστές και μισθώματα στην Ελλάδα…
Αν θέλει ο πρωθυπουργός ή οποιασδήποτε άλλος να προστατέψει το δικαίωμα στη στέγη έναντι του Airbnb δεν απαιτείται επιπλέον νομοθετική ρύθμιση φορολογικού χαρακτήρα, αλλά να εφαρμοστεί επιτέλους η υπάρχουσα νομοθεσία. Υπάρχει μια σύγχυση γύρω από τους περιορισμούς της νομοθεσίας που το 2016 έθεσε τους ορούς λειτουργίας και φορολογίας των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb στη χώρα μας. Σύμφωνα με αυτή προβλέπονται μέτρα περιορισμού τα οποία για να επιβληθούν απαιτούν απλώς μια κοινή απόφαση των υπουργών Οικονοµίας και Ανάπτυξης, Οικονοµικών και Τουρισµού.
Τι προβλέπει ο ισχύων νόμος για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις
Ο νόμος εξέφραζε λοιπόν μια ανησυχία για τα μελλοντικά αποτελέσματα και τις πιθανές δυσκολίες των κάτοικων συγκεκριμένων περιοχών και όχι την εξαρχής επιβολή περιορισμών και είναι διατυπωμένος ως εξής: «μπορεί, για λόγους που σχετίζονται µε την προστασία της κατοικίας, να καθοριστούν γεωγραφικές περιοχές, όπου θα ισχύουν περιορισμοί στη διάθεση ακινήτων για βραχυχρόνια μίσθωση ως εξής:
α. Να µην επιτρέπεται η βραχυχρόνια μίσθωση άνω των δύο ακινήτων ανά ΑΦΜ δικαιούχου εισοδήματος.
β. Η μίσθωση κάθε ακινήτου να µην υπερβαίνει τις 90 ηµέρες ανά ηµερολογιακό έτος και για νησιά κάτω των 10.000 κατοίκων τις 60 ηµέρες ανά ηµερολογιακό έτος.
Υπέρβαση της διάρκειας επιτρέπεται, εφόσον το συνολικό εισόδημα του εκμισθωτή ή του υπεκμισθωτή, από το σύνολο των ακινήτων που διαθέτει για μίσθωση ή υπεκμίσθωση, δεν ξεπερνάει τις 12.000 ευρώ ανά έτος.»
Στην πράξη δηλαδή ο εν λόγω και εν ισχύ νόμος ρύθμισης των βραχυχρόνιων μισθώσεων έλεγε το εξής: σας επιτρέπουμε να μισθώνεται τα ακίνητα σας σε πλατφόρμες τύπου Airbnb, αλλά αν σε κάποια περιοχή δεν βρίσκει ο κόσμος σπίτι αντίστοιχο των οικονομικών του δυνατοτήτων, τότε είναι στην αρμοδιότητα των 3 παραπάνω υπουργών να ενεργοποιήσουν τους παραπάνω περιορισμούς. Το πρόβλημα είναι πως από το 2016 εώς σήμερα δεν έχει ληφθεί καμιά τέτοια απόφαση για καμιά περιοχή της Ελλάδας, παρόλο που τα προβλήματα σε πολλές περιοχές της χώρας ανάμεσά στις οποίες είναι και η Θεσσαλονίκη είναι παραπάνω από εμφανή. Τα αποτελέσματα της εκτίναξης των τιμών ενοικίων και αγοράς κατοικίας και το διωγμό των μόνιμων κατοίκων από ολόκληρές περιοχές που τουριστικοποιουνται είναι γνωστά. Παρόλα αυτά, οι αρμόδιοι υπουργοί συνεχίζουν να αδιαφορούν και να μην εφαρμόζουν το νόμο!
Η εξαγγελία Μητσοτάκη, λοιπόν, σηματοδοτεί την εγκατάλειψη της ιδέας και της ουσίας του ίδιου του νόμου, δηλαδή το να υπάρξουν περιορισμοί για να προστατευτούν οι μόνιμοι κάτοικοι. Επηρεάζει από πολύ λίγο εώς καθόλου την υπάρχουσα κατάσταση και δίνει το σήμα πως δεν πρόκειται να εφαρμοστούν οι προστατευτικές ρήτρες του νόμου. Ουσιαστικά επισφραγίζει την αποδοχή της υπάρχουσας κατάστασης αλματώδους εξάπλωσης των βραχυχρόνιων μισθώσεων από πλευρά της κυβέρνησης ως κανονική.
Οι προτάσεις και οι δράσεις της Πόλης Ανάποδα
Στον αντίποδα όλων αυτών ως Πόλη Ανάποδα ήδη από το 2019 θέσαμε το ζήτημα ενεργοποίησης των παραπάνω περιορισμών για τη Θεσσαλονίκη. Κινητοποιηθήκαμε μαζί με τους κατοίκους, καταθέσαμε στο Δημοτικό Συμβούλιο πάνω από 1.000 υπογραφές προκαλώντας ειδική συνεδρίαση με αίτημα την ενεργοποίηση των περιορισμών που προβλέπει ο νόμος. Αυτό θα συνεχίσουμε να αιτούμαστε ως ελάχιστο μέτρο για την ανακούφιση των ενοικιαστών. Αυτό το αίτημα αρνήθηκε να ικανοποιήσει ο νυν Δήμαρχος Ζέρβας και οι συνεργάτες του. Σε αυτό το θέμα δεν αναφέρεται με σαφήνεια κανένας από τους υποψήφιους Δημάρχους εκτός από την Πόλη Ανάποδα. Δυστυχώς και οι δυνάμεις της Λαϊκής Συσπείρωσης, η οποία πρόσκειται στο ΚΚΕ, δεν υπερψήφισαν το αίτημα των κατοίκων με αποτέλεσμα για λίγες ψήφους αυτό να μην περάσει από το ΣΔ και έτσι να μην είναι ο Δήμος Θεσσαλονίκης ο πρώτος Δήμος που θα ζητούσε την εφαρμογή των περιορισμών του νομού.
Ο δήμος φαίνεται να μην προβληματίζεται καθόλου για το γεγονός ότι οι μόνιμοι κάτοικοι αναγκάζονται να φύγουν από το κέντρο και τη θέση τους καταλαμβάνουν οι τουρίστες. Αντιθέτως, μάλιστα, επιχαίρει και σπεύδει να συμβάλει στην κατεύθυνση αυτή με έργα βιτρίνας και με χώρους τυποποιημένης, ομογενοποιημένης δίχως ταυτότητα καταναλωτικής χλιδής για λίγους. Χώροι εμβληματικοί που ανήκαν στη καθημερινή ζωή της πόλης, αλλάζουν χαρακτήρα και προσανατολισμό καταλήγουν σκιά του εαυτού τους, όπως το Μοδιάνο. Η τουριστική βιομηχανία καταβροχθίζει πλέον και μικρά ισόγεια καταστήματα μετατρέποντας τα σε μικρές κατοικίες ή σε πάρκινγκ. Ο κίνδυνος να χαθεί η δυνατότητα εύρεσης επαγγελματικής στέγης σε λογικό ενοίκιο στην πόλη για μικρούς ελευθέρους επαγγελματίες, οι οποίοι με τη σειρά τους μπορούν να παρέχουν μια σειρά υπηρεσιών και προϊόντων προσαρμοσμενα στις οικονομικές δυνατότητες των μονίμων κατοίκων, μπορεί να αποβεί μοιραία και να επιταχύνει τη διαδικασία απώλειας της ταυτότητας της πόλης. Η εξαφάνιση των μικρών επαγγελματιών διάσπαρτων ιστορικά σε όλο τον αστικό ιστό αποτελεί τομή στη διαδικασία μεταλλαγής της πόλης. Η απώλεια της παραγωγικής βάσης αυτής θα αλλάξει αρδην τη φυσιογνωμία του κέντρου. Ακόμα και να διαθέτει κάποιος δική του κατοικία, πως θα μείνει σε μια περιοχή που δεν έχει απομείνει τίποτα άλλο πέρα από ισόγεια στούντιο, παρκινγκ και καταστήματα προσανατολισμένα στον τουρισμό;
Το ανάποδο είναι αυτό που θα συμβεί με την επιβολή των παραπάνω περιορισμών. Αντί να φύγουν οι κάτοικοι και οι επαγγελματικές τους δραστηριότητες από το κέντρο προς τις γύρω περιοχές, θα εξωθηθούν οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές σε επενδύσεις εκτός κέντρου. Αντί να πάρουν ό,τι ακίνητο και περιοχή έχει αξία και ζωή στερώντας το από την πόλη θα αναγκαστούν να επενδύσουν δημιουργώντας νέες αξίες σε απαξιωμένα ακίνητα και σε περιοχές πέριξ του κέντρου. Θα υπάρχει διασπορά των διαμερισμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ευκαιρία αναβάθμισης σε περιοχές υποβαθμισμένες πλησίον του κέντρου και πραγματικό όφελος για όλη την μητροπολιτική ενότητα Θεσσαλονικης με διαμοιρασμό τόσο των κερδών σε μεγαλύτερη χωρική και κοινωνική βάση και περιορισμό στο ελάχιστο των προβλημάτων που δημιουργεί η ανεξέλεγκτη εξάπλωση του τουρισμού.
Όσον αφορά το στεγαστικό πρόβλημα εν γένει, φυσικά δεν εξαντλείται και ούτε θα λυθεί μόνο με τον περιορισμό των τουριστικών ακινήτων. Θα χρειαστεί πρόνοια και επαναλειτουργία του ΟΕΚ, ενίσχυση της φοιτητικής εστίας και μαζικά δημόσια προγράμματα κοινωνικής στέγης με αξιοποίηση κενών διαμερισμάτων και κτιρίων, κατάργηση της golden visa, προστασία των ενοικιαστών αλλά και αγοραστών με έλεγχο τιμών. Θα χρειαστεί να γίνει η κατοικία δικαίωμα. Για αυτό έχει νόημα ο αγώνας ενάντια στην εξάπλωση του Airbnb και το αίτημα για την ενεργοποίηση των περιορισμών. Γιατί το αντίθετο δίνει το σήμα στην αγορά πως στην Ελλάδα η κατοικία είναι σκέτο εμπόρευμα. Γιατί αν το πρόβλημα με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις είναι η κορυφή του παγόβουνου, οποίος αρνείται να δει την κορυφή και να παρέμβει δε θα δει ούτε και κάτω από αυτή.
Ο Κώστας Σαμδάνης είναι γραμματέας του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης και υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με της Πόλη Ανάποδα για τον δήμο Θεσσαλονίκης